بی پلاس که نیاز به معرفی نداره... داره؟!
خلاصه ی یکی از اپیزودهاش رو آوردم؛ از اون اپیزودهای عجیب و جالب و جنجالی ش!!!
ما چطور تصمیم می‌گیریم؟
چطوری به یک تصمیم می‌رسیم؟ چطور درباره‌ی موضوعی به جمع‌بندی می‌رسیم و در این مسیر مرتکب چه خطاهایی می‌شیم؟ این‌ها از اون مدل سوال‌هایی هستند که بی‌پلاس دنبال جوابشون می‌گرده. و کتاب «فریکونومیکس» که در اپیزود ۱۷ بی‌پلاس خلاصه‌اش گفته میشه به دنبال پاسخی برای همین سوال‌هاست.
حرف اصلی کتاب فریکونومیکس چیه؟
در یک نگاه کلی، هدف کتاب فریکونومیکس این است که به ما بگوید پشت رفتارهایمان چه انگیزه‌هایی پنهان شده. نویسنده‌های کتاب، استیون لویت و استیون دابنر، سه انگیزهی اصلی پشت رفتارها را به ما نشان می‌دهند: انگیزهی اقتصادی، انگیزهی اجتماعی و انگیزهی اخلاقی. اما این تمام ماجرا نیست. نکته‌ی اصلی اینجاست که ما خیلی وقت‌ها در شناسایی این انگیزه‌ها اشتباه می‌کنیم.
کدام انگیزه‌ها را اشتباه تشخیص می‌دهیم؟
هر سه انگیزه را. درواقع ما انگیزه‌ها را جابه‌جا تشخیص می‌دهیم یا اصلا آن‌ها را نمی‌بینیم. وقتی با رفتار اجتماعی مواجه میشویم و می‌خواهیم تحلیلش کنیم، سراغ انگیزه‌های افراد از انجام این رفتار می‌رویم. اینجا میان سه انگیزهی اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی، شناسایی انگیزهی اقتصادی برای ما سخت‌تر است. در عوض دو انگیزهی دیگر را راحت‌تر تشخیص می‌دهیم. ولی نویسندگان کتاب فریکونومیکس نشان می‌دهند که زیاد پیش می‌آید که ما حتی در تشخیص انگیزه‌های اخلاقی و اجتماعی هم دچار خطا میشویم.
متخصص‌ها هم اشتباه می‌کنند!
لویت و دابنر کتاب «فریکونومیکس» را نوشتند تا به ما بگویند چطور می‌شود با دید متفاوت‌تری به علت و انگیزهی پشت اتفاق‌های معمولی زندگی نگاه کرد. چطور در مورد علت رفتارها و پدیدهها کنجکاوی به خرج بدهیم تا شاید برایشان پاسخی پیدا کنیم؛ یا اینکه حداقل راحت پاسخ‌های حاضر و آماده را نپذیریم.
قدم اول: تمرکز روی داده‌ها
پیشنهاد دابنر و لویت برای حل مشکل چیست؟ قدم اول این که برای فهم علت پدیدهها و رفتارها، روی داده‌ها متمرکز شویم. این داده‌ها به ما انگیزه‌های پشت رفتار را نشان می‌دهند.
رفتارهای ما پاسخی به انگیزه‌ها و محرک‌ها هستند . مثلا ما از کودکی آموزش می‌بینیم که غذا را تا آخر بخوریم تا بچه‌ی خوبی باشیم (انگیزهی اخلاقی)، در نوجووانی معمولا مطابق میل دوستانمون عمل می‌کنیم تا از گروه طرد نشویم (انگیزهی اجتماعی) یا در بزرگسالی سخت‌تر کار می‌کنیم تا حقوق و پاداش بیشتری دریافت کنیم (انگیزهی اقتصادی).
پرسشی که پیش می‌آید این است که اگر این انگیزه‌ها باعث می‌شوند رفتارمان در چارچوب مشخصی قرار گیرد، پس دلیل اینکه هنوز دزدی و جنایت وجود دارد چیست؟ چرا با اینکه انگیزهی اخلاقی به صداقت دعوتمان می‌کند باز هم دروغ می‌گوییم؟
قدم دوم: حفظ تعادل ترازو
اینجا عامل انسانی وارد معادله می‌شود که نقش تعیین کننده‌ای هم دارد. درست است که انگیزه‌ها باعث می‌شوند ما طور خاصی رفتار کنیم یا از انجام کاری خودداری کنیم، اما انگیزه مثل معادله‌‌ای عمل می‌کند که باید دو طرفش برابر باشد. یعنی انگیزه باید با منافع هم‌خوانی داشته باشد. این معادله برای همه با استفاده از یک روش یکسان به تعادل نمی‌رسد.
نورافکن روی مسیر فریکونومیکس!
این مثال مسیر را روشن‌تر می‌کند. تصور کنیم دزدی هست که شب‌ها دست به سرقت می‌زند. برای منصرف کردنش از دزدی می‌گویم شب‌ها یک روح منتظر دزدهاست و آن‌ها را اذیت می‌کند. ممکن است دزد با این حرف منصرف شود، از دزدی، اما این امکان هم وجود دارد که حرف ما فقط باعث شود که شب‌ها دزدی نکند یا اینکه چراغ قوه‌ی قوی‌تری با خودش ببرد. واکنش آن فرد به انگیزه متفاوت است و این واکنش تابعی از شخصیت فرد و شرایطش خواهد بود.
حالا ماجرا را از زاویه‌ی دیگه ببینیم: فرض کنیم شخصی دوستانی دارد که دزدی برایشان شجاعت به حساب می‌آید. اینجا انگیزهی اجتماعی طرد شدن او را از دزدی منصرف نمی‌کند. برعکس، پذیرفته شدن در گروه برایش انگیزهی اجتماعی قوی ایجاد می‌کند که باعث می‌شود از انگیزه‌های اقتصادی (جریمه شدن در صورت دستگیری) و اخلاقی (اشتباه بودن عمل دزدی) چشم‌پوشی کند. با چنین فرضی، جریمه شدن یا زشت بودن عمل دیگر مانعی برای آن شخص نیستند.
انگیزهی پنهان نویسندگان فریکونومیکس چیست؟
آقای لویت، استاد برجسته اقتصاد، معتقده سوال‌های اقتصادی سوال‌هایی نیستند که خیلی هیجان‌انگیز و جالب باشند. خیلی از بحث‌های اقتصادی، بحث‌های کسل‌کننده‌ای هستند که فقط طرف‌دارهای این رشته را مجذوب می‌کنند.
بیاید برای اینکه بهتر این قضیه را درک کنیم، بحث‌های اجتماعی را در ذهنمان مروری کنیم. تحلیل‌های اجتماعی به قدری جذاب هستند که توانستند جایی برای خودشان در مهمانی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی پیدا کنند. ما راحت ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی محبوبیت یک خواننده‌ی پاپ را تحلیل می‌کنیم و صحبت کردن درباره‌اش برایمان جذابیت دارد.
اما پرسش‌های اقتصادی چطور؟ سوال‌هایی مثل اینکه دولت تا چه حد می‌تواند در بازار مداخله کند؟!
منابع:
اپیزود ۱۷ پادکست فارسی بی‌پلاس
نامه ۳۴ از خبرنامه ی پادکست فارسی بی پلاس
