چند ماه پیش بود که رئیس سازمان فناوری اطلاعات از فراخوان این وزارت‌خانه برای ثبت طرح‌های اشتغال‌زایی روستایی بر مبنای ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر داد.
همان‌طور که در خبر آمده بود، متقاضیان، کارآفرین‌ها و صاحبان ایده در حوزه استفاده از ارتباطات و فناوری می‌‌توانستند با مراجعه به سایت، نسبت به ثبت طرح خود اقدام کنند. از گروه‌ها و تیم‌های استارت‌آپی هم دعوت شده بود طرح های پیشنهادی خود را درباره اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و محروم به مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپا ارسال کنند.
آنطور که رئیس سازمان فناوری اطلاعات می‌‌گفت، طرح‌هایی که ارسال می‌‌شد در دستگاه‌های اجرایی مربوط بررسی شدند و بعد از تایید کارگروه فنی برای دریافت تسهیلات برای راه‌اندازی طرح، به بانک عامل معرفی می‌‌شدند.
مانند همین رخداد، چیزی که همواره در کشورمان شاهد هستیم، حمایت از کسب‌وکارهای نوپا، استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان با وام‌های بانکی و تسهیلات مختلف است. اما آیا میتوان با قطعیت گفت این روش برای حمایت از این قشر از فعالان اقتصادی مناسب است یا نه؟ تجربه کشور‌های صنعتی در این موضوع چیست؟
تصویر زیر روش‌های مناسب تامین مالی کسب‌وکارها را در مراحل مخلتف رشد آنها نشان میدهد. واضح است که استفاده از ضمانت‌های بانکی هیچ ارتباطی به شروع یک کسبوکار ندارد و میتوان از روش‌های جایگزینی بهره برد که در کشور ما توجه کمتری به آن میشود. در نظر داشته باشیم که یک کسبوکار نوپا با ویژگی‌های منحصر به فرد مخصوص به خودش نباید سراغ وام‌های بانکی برود، چراکه با این کار نه تنها باعث اشتغال‌زایی نمی‌شود بلکه احتمالا عده‌ای را به جمع بدهکاران بانکی اضافه خواهد کرد.
ریسک بالای راه‌اندازی یک استارت‌آپ می‌‌تواند دلیل خوبی برای یک کسبوکار نوپا باشد که سراغ بانک نرود. زمانی که این ریسک بالا در کنار ضمانت‌های سفت و سخت بانک‌ها قرار می‌‌گیرد، کار را برای کارآفرینان مشکل میکند. با این همه در سالهای اخیر روش‌های جایگزینی برای تامین مالی استارت‌آپ ها در نظر گرفته شده که در ادامه به صورت مختصر به آنها می‌‌پردازیم.
ظهور سرمایه‌گذاران خطرپذیر و فرشتگان کسبوکار
امروزه کارآفرینان تلاش میکنند به جای روش‌های معمول مثل مراجعه به بانک‌ها، از روش‌های دیگر تامین مالی استفاده کنند. در این روش‌های جایگزین، سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا فرشگان کسبوکار نقش اصلی را ایفا میکنند. این نهادها و شرکت‌ها، ریسک سرمایه‌گذاری در یک ایده نوین را می‌‌پذیرد. به این معنا که در صورت شکست ایده، سرمایه‌گذار ادعایی برای سرمایه خود نخواهد داشت ولی در صورت موفقیت ایده در آن سهیم هستند.
سرمایه خطرپذير سرمایه‌ای است كه به همراه کمک‌های مديريتی، در اختيار شرکت‌های جوان، كوچك، با رشد سریع و داراي آینده اقتصادی قرار می‌‌دهند. سرمایه خطرپذير، از منابع مهم تأمين مالی شرکت‌های كوچک و نوپا است. شرکت‌های حرفه‌ای سرمایه‌گذاری خطرپذير، بيشتر شرکت‌ها يا تعاونی‌هایی هستند كه منابع مالي آنها را صندوق‌های بازنشستگی، بنيادها، شرکت‌ها، ثروتمندان، سرمایه‌گذاران خارجی يا خود بنیان‌گذاران تأمين میکنند.
در سالهای اخیر چند شرکت دولتی، حکومتی و خصوصی با عنوان سرمایه‌گذار خطرپذیر یا فرشتگان کسبوکار تاسیس شده و مشغول سرمایه‌گذاری و توانمندسازی استارت‌آپ‌ها هستند. تصویر پیش رو نشان میدهد میزان رشد این روش‌ها در سالهای 2009 تا 2015 رو به افزایش بوده است.
همانگونه که ملاحظه میشود، حجم سرمایه فرشتگان کسبوکار تقریبا ثابت بوده و در این سالها حدود 7 میلیارد دلار رشد را تجربه کرده است، حجم سرمایه‌گذاران خطرپذیر رشدی نزدیک به 28 میلیار د دلار را پشت سر گذاشته ولی در دو سال آخر تقریبا ثابت بوده است. این نمودار از روش سومی در تامین مالی کسب‌وکارهای نوپا رونمایی میکند که تا سال 2013 توجه ویژه‌ای به آن نشده بود اما از آن زمان تا سال 2015 نزدیک به 30 میلیارد دلار رشد داشته است و همچنان روبه رشد است.
تامین مالی جمعی، روشی مبتنی بر مردم
ما از کودکی با ضرب‌المثل‌هایی مثل «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود»، بزرگ شده‌ایم تا شاید به این باور برسیم که قدرت‌های کوچک اما پیوسته، قدرتی شگرف دارند. تامین مالی جمعی می‌گوید میتوان از سرمایه‌های خرد مردم استفاده کرد، آنها را در کنار هم قرار داد و ایده‌های بزرگ را عملی کرد.
این ایده در کشور ما از گذشته مورد استفاده بوده است. آیین گلریزان، کمیته امداد و دیگر خیریه‌ها نمونه‌ای از این منطق هستند. اما نوآوری تامین مالی جمعی در استفاده از بستر وب 2 معنی میشود. با بهره‌گیری از وب 2 و رسانه‌های اجتماعی بیش از پیش می‌توانیم مردم را برای تحقق یک ایده دور هم جمع کنیم. میلیون‌ها کاربر وب و شبکه‌های مجازی ظرفیتی بزرگ برای جمع آوری سرمایه است.
افراد مختلف، ایده‌های خلاقانه خود با موضوعات مختلف را در این سایت ثبت میکنند و از مخاطبان می‌خواهند تا در ازای دریافت هدایا به ساخت ایده کمک کنند. این سایت از سال 2009 در آمریکا شروع به فعالیت کرد و تاکنون توانسته بیش از 3 میلیار دلار سرمایه جمع آوری کند و در اختیار صاحبان ایده قرار دهد.
سرمایه‌ای که در آن نه از سودهای بانکی خبری هست و نه از بازپرداخت‌های سنگین، بلکه عموم مردم در ازای دریافت یک هدیه از کارآفرین یا پیش‌خرید محصول، او را در تحقق ایده خود و کارآفرینی حمایت کرده‌اند!
