تا همین یکی دو سال پیش، یوتیوب برای بسیاری از تولیدکنندگان محتوای فارسیزبان یک رؤیای دلاری واقعی بود.
ساخت ویدئو به زبان فارسی، جذب چندصد هزار بازدید، و دریافت درآمدی که گاهی با استانداردهای ایران «نجومی» بهنظر میرسید.
اما امروز، همان یوتیوبرها با یک واقعیت تلخ روبهرو شدهاند:
درآمد یوتیوب فارسی بهشدت سقوط کرده است — آنقدر شدید که بعضیها از کاهش ۷۰، ۸۰ و حتی ۹۰ درصدی صحبت میکنند.
سؤال اصلی این است:
چه اتفاقی افتاده؟
آیا این یک نوسان موقتی است یا یک تغییر ساختاری؟
و مهمتر از همه: چارهی پیشرو برای یوتیوبرهای فارسی چیست؟
یکی از عجیبترین بخشهای این بحران این است که برای بسیاری از کانالها:
تعداد بازدید کاهش چشمگیری نداشته
حتی در بعضی موارد رشد هم دیده میشود
اما درآمد بهشدت پایین آمده
این یعنی مسئله «محتوا» یا «الگوریتم پیشنهاد ویدئو» نیست. مسئله جای دیگریست: تبلیغات و ارزش مخاطب.
در مدل درآمدی یوتیوب، آنچه پول میسازد صرفاً بازدید نیست؛ بلکه ارزش تبلیغاتی مخاطب است و اینجا دقیقاً همان نقطهایست که یوتیوب فارسی ضربه خورده.
برای سالها، بخش بزرگی از کاربران ایرانی با VPN وارد یوتیوب میشدند.
نتیجه چه بود؟
سیستم تبلیغاتی گوگل تصور میکرد کاربر در کشورهایی مثل آلمان، هلند یا آمریکا حضور دارد
تبلیغات دلاری با CPM بالا نمایش داده میشد
و یوتیوبر فارسیزبان، بدون اینکه مخاطب خارجی واقعی داشته باشد، درآمد دلاری میگرفت
اما این مدل یک ضعف داشت: پایدار نبود.
در ماههای اخیر، گوگل و یوتیوب دقت سیستم تشخیص موقعیت جغرافیایی کاربران را بهشدت افزایش دادهاند.
دیگر فقط IP مهم نیست؛ بلکه:
الگوی رفتاری کاربر
نوع اتصال
زمانبندیها
و حتی سیگنالهای شبکهای
در کنار هم تحلیل میشوند.
نتیجه؟
کاربر ایرانی حتی پشت VPN هم بهعنوان کاربر ایرانی شناسایی میشود.
در گذشته، RPM (درآمد به ازای هر هزار بازدید) برای بسیاری از کانالهای فارسی:
بین ۳ تا ۸ دلار
و در برخی موضوعات حتی بیشتر
بود.
امروز اما، بسیاری از یوتیوبرها گزارش میدهند که RPM آنها:
به زیر ۱ دلار
یا حتی به چند سنت رسیده
یعنی چه؟
یعنی ویدئویی که قبلاً با ۱ میلیون بازدید میتوانست چند هزار دلار درآمد داشته باشد،
حالا شاید فقط چند صد دلار یا حتی کمتر بسازد.
این همان کاهش درآمد یوتیوبرهاست که این روزها دربارهاش زیاد میشنویم.
این بخش شاید تلخ باشد، اما واقعی است.
از نگاه سیستم تبلیغاتی گوگل:
کاربران داخل ایران بهدلیل تحریمها
امکان خرید بسیاری از محصولات و خدمات تبلیغشده را ندارند
در نتیجه «Conversion» ندارند
پس تبلیغدهنده حاضر نیست برای این بازدیدها هزینه کند.
وقتی یوتیوب تشخیص میدهد بخش بزرگی از مخاطبان یک کانال از ایران هستند:
یا تبلیغی نمایش نمیدهد
یا تبلیغ کمارزش و ارزان نمایش میدهد
و این یعنی درآمد نزدیک به صفر.
در ماههای اخیر، واکنشهای مختلفی از سوی یوتیوبرهای فارسی دیدهایم:
بعضی صراحتاً گفتهاند «دیگر یوتیوب صرفه اقتصادی ندارد»
بعضی شروع به راهاندازی کانال انگلیسی کردهاند
بعضی به سراغ پلتفرمهای دیگر رفتهاند
و برخی بهطور جدی به فکر اسپانسرشیپ افتادهاند
واقعیت این است که مدل قدیمی دیگر جواب نمیدهد.
یوتیوب فارسی اگر بخواهد ادامه دهد، باید حرفهایتر شود.
نه.
اما پایان یک «دوران» است.
پایان دورانی که در آن میشد:
فقط با بازدید
فقط با الگوریتم
فقط با AdSense
کسب درآمد پایدار داشت.
آنچه میبینیم، بلوغ اجباری اکوسیستم تولید محتواست.
در شرایط جدید، مهمترین مسیر بقا و رشد برای یوتیوبرهای فارسی،
اسپانسرشیپ و همکاری مستقیم با برندهاست.
چرا؟
چون اسپانسرشیپ:
وابسته به الگوریتم یوتیوب نیست
به تحریمهای تبلیغاتی گوگل گره نخورده
بر اساس «اعتماد» و «تأثیرگذاری» قیمتگذاری میشود، نه CPM
برندها به دنبال «بازدید خام» نیستند؛
به دنبال ارتباط واقعی با مخاطب هستند.
و این همان چیزیست که بسیاری از یوتیوبرهای فارسی دارند.
مدل ذهنی باید عوض شود.
علاوه بر اسپانسرشیپ، مسیرهای زیر هم اهمیت پیدا میکنند:
فروش محصولات دیجیتال (دوره، کتاب، اشتراک ویژه)
فروش Merchandise
فعالیت همزمان در پلتفرمهای دیگر
ساخت کامیونیتی خارج از یوتیوب (تلگرام، ایمیل، وبسایت)
هدف روشن است:
کاهش وابستگی به یک منبع درآمد.
آنچه امروز در یوتیوب فارسی میبینیم، صرفاً یک بحران نیست؛
یک نقطهی عطف است.
دوران درآمد دلاری آسان تمام شده
دوران یوتیوبرهای «اتفاقی» رو به پایان است
و دوران سازندگان حرفهای، استراتژیک و برندمحور آغاز میشود
یوتیوبرهایی که زودتر این تغییر را بفهمند،
نهتنها دوام میآورند،
بلکه قویتر از قبل برمیگردند.
🔗 برای نسخه انگلیسی این مقاله که با تمرکز بر اقتصاد جهانی تولید محتوا نوشته شده، میتوانید به سایت مدیوم مراجعه کنید.
