ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله چیست

در هنگام معامله یک آپشن، احتمالاً مهم‌ترین سوالی که در ذهن معالمه‌گر ایجاد می‌شود، این است که ارزش این قرارداد آپشن چقدر است؟ چقدر باید بابت بستن این قرارداد وجه پرمیوم بپردازم؟ ارزش هر قرارداد آپشنی شامل ارزش ذاتی (Intrinsic value) آن + ارزش زمانی‌اش (Time value) است.

ارزش ذاتی: طبق تعریف ارزش ذاتی یک قرارداد،  ارزش اقتصادی لحظه حاضر قرارداد است. ارزشی که اگر امروز موعد سررسید قرارداد باشد، با توجه به قیمت دارایی پایه، آن قرارداد داراست.

برای قرارداد اختیار خریدی که از نظر وضعیت مالی در سود می‌باشد اگر قیمت اعمال قرارداد از قیمت دارایی پایه کم شود، ارزش ذاتی قرارداد به دست می‌آید. برای مثال اگر سهم وبصادر امروز در بازار نقدی 200 تومان معامله شود و یکی از قراردادهای آپشن آن که از نوع اختیارِ خرید است، قیمت اعمال 50 تومان داشته باشد، ارزش ذاتی این قرارداد با فرض اینکه امروز موعد اعمال قرارداد است برای هر سهم آن (150 = 50 - 200) تومان است. از آنجایی که هر قرارداد آپشن حاوی 1000 سهم است، پس ارزش ذاتی این قرارداد جمعاً 150 هزار تومان است.

برای قرارداد اختیار فروشی که از نظر وضعیت مالی در سود می‌باشد اگر قیمت دارایی پایه از قیمت اعمال کم شود، ارزش ذاتی قرارداد به دست می‌آید. برای مثال، اگر قیمت اعمال قرارداد اختیار فروشی 300 تومان باشد و قیمت فعلی سهم 250 تومان باشد، ارزش ذاتی قرارداد 50 تومان است ولی اگر قیمت اعمال 300 تومان باشد (قرارداد در زیان) و قیمت فعلی سهم 350 تومان باشد، ارزش ذاتی آن قرارداد 0 تومان است.

ارزش ذاتی همواره یا صفر و یا عددی مثبت است و از این رو تنها برای قرادادهایی معنی دارد که در "وضعیت مالی" "در سود" باشند. جهت مطالعه مفهوم "وضعیت مالی" لطفا به مقاله وضعیت مالی آپشن چیست؟ مراجعه کنید. قراردادهای در زیان ارزش ذاتی صفر تومان دارند و صرفا ارزش زمانی دارند.

ارزش زمانی: واقعیت این است که قیمت آپشن‌ها معمولا همیشه متفاوت از ارزش ذاتی خالص آنها است و این واقعیت در تابلوی معاملات هم پیداست. در واقع ارزش زمانی، از تقاوت قیمت تابلو با ارزش ذاتی به دست می‌آید. برای مثال قرارداد مثال قبل درباره وبصادر اگر روی تابلو 160 تومان معامله شود، از آنجایی که ارزش ذاتی آن 150 تومان است پس این ما به التفاوت با قیمت تابلو (10 تومان) ارزش زمانی این قرارداد محسوب می‌شود. ارزش زمانی قرارداد به دلیل ریسک زمانی است که عرضه کننده قرارداد با عرضه قرارداد متحمل می‌شود.  هر چقدر مدت زمان مانده تا سررسید بیشتر باشد، چون ریسک قرارداد بیشتر است (مشخص نیست چه اتفاقی می افتد) این مقدار می‌تواند بیشتر باشد. به عبارت دیگر اگر قیمت اُردر گذاشته شده بر روی تابلو را از ارزش ذاتی قرارداد کم کنید، عدد باقی مانده، ارزش زمانی قرارداد است.

هر چقدر به موعد اعمال قرارداد نزدیک‌تر می‌شویم ارزش زمانی کمتر و کمتر می‌شود، به طوری که در روز سررسید تا قبل از ساعت 12:30 دقیقه ارزش زمانی تقریبا 0 تومان و قیمت آپشن‌ها به اندازه ارزش ذاتی آنها و گاهی حتی کمتر معامله می‌شود (البته در شرایطی که در بازار نقدی، سهم پایه صف خرید باشد و در نتیجه خریدن خود سهم سخت باشد و روند مثبت و پرسودی برای آن محتمل باشد، ممکن است عرضه کنندگان قرارداد، حتی در روز سررسید، چیزی بالاتر از ارزش ذاتی برای بستن قرارداد طلب کنند).

دو نکته

ارزش زمانی معمولا در یک ماه آخر مانده به تاریخ سررسید قرارداد به شدت افت می‌کند که به این پدیده زوال زمانی (Time Decay)  قراردادهای اختیار معامله می‌گویند.

قیمت پرمیوم قراردادهایی که از نظر "وضعیت مالی" شدیدا در سود هستند، حاوی ارزش زمانی نیستند و معمولا دقیقا مساوی ارزش ذاتی هستند. به این قراردادها قراردادهای در تعادل (at parity) گفته می‌شود، زیرا با حرکت سهم پایه قیمت آنها به تناسب و یک به یک تغییر می‌کند.

در سایت آپشن‌باز برای هر قرارداد ارزش ذاتی و زمانی آن محاسبه می‌شود. برای مشاهده این مقادیر کافی‌ست از بخش زنجیره قراردادها قرارداد مورد نظر خود را انتخاب کنید در باکس پایین زنجیره مطالق تصویر زیر می‌توانید فیلدهای ارزش ذاتی و ارزش زمانی قرارداد را مشاهده کنید.

همانطور که گفته شد قراردادهای صرفا قراردادهای در سود می‌توانند ارزش ذاتی داشته باشند و قراردادهای در زیان ارزش ذاتی ندارند و صرفا ارزش زمانی دارند. ارزش زمانی آنها هم با نزدیک شدن به موعد سررسید دچار زوال زمانی می‌شود.