آیا محصولات ارگانیک واقعاً گران‌تر هستند؟

آیا تابه‌حال در هنگام خرید مواد غذایی با این موضوع روبه‌رو شده‌اید که محصولات ارگانیک قیمت بالاتری در مقایسه با محصولات رایج دارند؟ آیا چیزی در مورد این موضوع می‌دانید؟ و آیا اساساً این موضوع صحت دارد که قیمت محصولات ارگانیک بالاتر است؟

اگر به این موضوع علاقه‌مند هستید و فکر می‌کنید که چرا باید بهای بیشتری در مقایسه با مواد غذایی رایج برای محصولات ارگانیک بپردازید و آیا این کار در شرایط فعلی که عوامل اقتصادی یکی از موارد پراهمیت مدیریت زندگی هستند، درست است یا معنایی ندارد؛ اگر این‌طور است، در ادامه پُرفیرو برای شما دربارۀ همین موضوع صحبت می‌کند، پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

هزینه‌های تولید محصولات ارگانیک

مراحل تولید

مراحل تولید محصولات ارگانیک در مقایسه با تولید محصولات رایج تفاوت‌های ویژه‌ای دارد. به عنوان نمونه، در ادامه موارد اصلی این کار که اغلب برای همه سوال است، به‌طور خلاصه آورده‌ایم:

1.      انتخاب زمین مناسب

به‌منظور تولید محصولات ارگانیک زمین‌هایی که قبلاً از سموم شیمیایی در آنها برای تولید محصولات کشاورزی استفاده نشده‌اند، انتخاب می‌شوند. این مرحله شامل هزینه‌های مربوط به آزمایش خاک و تهیه زمین است.

2.      تهیۀ نهاده‌های ارگانیک

بذرها و کودهای ارگانیک باید از منابع طبیعی تهیه شوند، بذرهای مورد استفاده در تولیدات رایح می‌توانند از انواع دستکاری‌شدۀ ژنتیکی و یا گیاهی که برای تولید آن از سم و کود استفاده شده است، گرفته شده باشند. هزینه‌های این مرحله شامل خرید بذرهای ارگانیک و کودهای طبیعی است که ممکن است بهایی بالاتر از کودهای شیمیایی برای آنها پراخته شود.

3.      کاشت و داشت

کاشت بذرها به روش‌های طبیعی و بدون استفاده از سموم شیمیایی انجام می‌شود. این مرحله شامل هزینه‌های نیروی کار و تجهیزات آبیاری است. آبیاری معمولاً با استفاده از روش‌های طبیعی انجام می‌شود که ممکن است نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه داشته باشد، همچنین در این حالت هزینۀ نیروی کارگری برای مراقبت و فعالیت‌های مکانیکی برای حفاظت از گیاهان پرداخته می‌شود.

4.      کنترل آفات

به‌جای استفاده از سموم شیمیایی، کشاورزان باید از روش‌های طبیعی مانند استفاده از حشرات مفید برای کنترل آفات استفاده کنند. این مرحله ممکن است هزینه‌بر باشد، زیرا نیاز به آموزش و ایجاد اکوسیستم طبیعی دارد. علاوه بر این، هزینۀ خریداری این حشرات نیز باید در نظر گرفته شود.

5.      برداشت و فرآوری

برداشت محصولات در زمان مناسب و با دقت انجام می‌شود تا ارزش غذایی آنها حفظ گردد. هزینه‌های این مرحله شامل نیروی کار و تجهیزات برداشت است. در این مرحله نمی‌توان از مواد نگهدارنده برای فرآوری و یا حفظ محصولات برای مدت طولانی‌تر استفاده کرد؛ این در حالی است که مواد غذایی تولیدشده در سیستم کشاورزی رایج برای این مورد منع چندانی ندارند.

6.      بازاریابی و عرضه

محصولات ارگانیک باید به بازار عرضه شوند که شامل هزینه‌های بسته‌بندی، بازاریابی و حمل‌ونقل است. همچنین، برای دریافت گواهینامۀ ارگانیک، کشاورزان باید هزینه‌هایی را برای بازرسی و صدور گواهینامه پرداخت کنند.

7.      هزینه‌ها

هزینه‌های تولید محصولات ارگانیک معمولاً بالاتر از محصولات غیرارگانیک هستند. به‌طور متوسط، هزینۀ تولید محصولات ارگانیک می‌تواند ۳۰ تا ۵۰ درصد بیشتر باشد که ناشی از فرآیندهای دستی و محدودیت‌های مربوط به استفاده از مواد شیمیایی است.

نیروی انسانی

استفاده از نیروی انسانی بیشتر در تولید محصولات ارگانیک نیز تأثیرات قابل توجهی بر فرآیند تولید، کیفیت محصولات و اقتصاد محلی دارد. به عنوان نمونه:

1.      افزایش کیفیت محصولات

با افزایش تعداد کارگران، امکان کنترل دقیق‌تری بر روی آفات، بیماری‌ها و نیازهای گیاهان وجود دارد که منجر به تولید محصولات با کیفیت بالاتر می‌شود.

نیروی کار بیشتر می‌تواند زمان برداشت را بهینه کرده و سبب اطمینان از برداشت محصولات در زمان مناسب گردد، که همین امر طعم و ارزش غذایی محصولات را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد.

2.      کاهش هزینه‌های تولید

استفاده از نیروی کار برای کنترل دستی آفات و علف‌های هرز، نیاز به خرید سموم شیمیایی را کاهش می‌دهد که در بلندمدت هزینه‌های تولید را پایین می‌آورد.

نیروی انسانی آموزش‌دیده می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های مدرن، بهره‌وری را افزایش داده و از هدررفت منابع جلوگیری کند.

3.      ایجاد اشتغال و تقویت اقتصاد محلی

 افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک نیاز به نیروی کار بیشتری دارد که باعث کاهش بیکاری در جوامع محلی می‌شود.

 با افزایش اشتغال، درآمد خانواده‌ها بالا رفته و این امر به تقویت اقتصاد محلی کمک می‌کند.

4.      ترویج شیوه‌های پایدار کشاورزی

با آموزش نیروی کار در زمینۀ کشاورزی ارگانیک، فرهنگ مصرف پایدار و حفاظت از محیط زیست تقویت می‌شود.

حفظ تنوع زیستی: نیروی کار آموزش‌دیده قادر است روش‌های زراعی را به گونه‌ای مدیریت کند که تنوع زیستی حفظ شده و اثرات منفی بر محیط زیست کاهش یابد.

5.      چالش‌ها

با وجود مزایای ذکر شده، استفاده از نیروی انسانی بیشتر نیز چالش‌هایی دارد.

-          هزینه‌های بالای نیروی کار: استخدام نیروی انسانی بیشتر ممکن است هزینه‌های اولیه را افزایش دهد.

-          نیاز به آموزش: برای بهره‌وری حداکثری، نیاز به آموزش مداوم نیروی کار وجود دارد که خود مستلزم صرف زمان و منابع است.

اما به‌طور کلی تأثیر استفاده از نیروی انسانی بیشتر در تولید محصولات ارگانیک نه تنها بر کیفیت و کمیت محصولات تأثیرگذار است، بلکه به توسعۀ پایدار اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی نیز کمک می‌کند.

مقایسۀ قیمت محصولات ارگانیک و غیرارگانیک

انواع محصولات کشاورزی با قیمت‌های مختلف

کاشت و پرورش و از آن طرف تهیه محصولات ارگانیک فواید زیادی برای کشاورزان، مصرف کنندگان و محیط زیست دارد. محصولات ارگانیک به کاهش میزان ورود مواد شیمیایی سمی به بدن ما کمک می‌کنند، زیرا اکنون می‌دانیم که کشاورزی ارگانیک استفاده از آفت‌کش‌ها یا علف‌کش‌های شیمیایی مصنوعی را مجاز نمی‌داند و همان‌طور که پیش از این ذکر شد استفاده از ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی (GMOs) را هم مجاز نمی‌داند.

در مورد محیط زیست، رشد ارگانیک باعث حفظ زیستگاه‌های گرده‌افشان‌ها، ترویج تنوع زیستی و ایجاد خاک سالم می‌شود. این عمل باعث ترویج تولید انسانی دام بدون آنتی‌بیوتیک مصنوعی، هورمون رشد یا خوراک GMO می‌گردد.

مقایسۀ قیمت محصولات ارگانیک و غیرارگانیک به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از هزینه‌های مرتبط با هر یک از این نوع محصولات داشته باشیم. در این بخش به دو زیربخش “تحلیل قیمت‌ها” و “عوامل مؤثر بر قیمت” پرداخته می‌شود.

مقایسۀ قیمت سبد کالای ارگانیک با غیرارگانیک

اگر شما هم در هنگام خرید به قفسۀ محصولات ارگانیک توجه کرده باشید، به‌روشنی دیده می‌شود که این محصولات قیمت بالاتری در مقایسه با همتایان عادی خود دارند. این محصولات معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰۰ درصد گران‌تر از محصولات غیرارگانیک هستند. به‌طور میانگین می‌توان اظهار داشت که در ایران، قیمت محصولات ارگانیک به‌طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر از همتایان غیرارگانیک خود است. این در حالی است که در کشورهای اروپایی، اختلاف قیمت محصولات رایج با محصولات حاصل از کشاورزی ارگانیک می‌تواند تا ۲۰۰ درصد نیز بیشتر باشد.

برای مثال، سبد کالای ارگانیک شامل میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و لبنیات معمولاً هزینۀ بیشتری برای خانواده‌ها دارد که ناشی از روش‌های تولید پرزحمت‌تر و نیاز به نیروی کار بیشتر در کشاورزی ارگانیک است. همین موضوع سبب می‌گردد تا بسیاری از مصرف‌کنندگان به‌دلیل محدودیت‌های اقتصادی قادر به خرید این محصولات نباشند، حتی اگر تمایل به استفاده از آن‌ها داشته باشند.

عوامل مؤثر بر قیمت

چندین عامل اصلی وجود دارد که باعث افزایش قیمت محصولات ارگانیک می‌شود، از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر به‌طور ویژه اشاره داشت:

-          هزینه‌های تولید بالاتر: بنابر آنچه تا کنون گفته شده، مشخص است که کشاورزی ارگانیک نیازمند نیروی کار بیشتر و تکنیک‌های مدیریت آفات طبیعی است و همین امر سبب افزایش هزینه‌های تولید این محصولات می‌گردد.

-          کاهش عملکرد: در کشاورزی ارگانیک، به‌دلیل استفاده نشدن از تقویت‌کننده‌های مصنوعی و شیمیایی خاک و سایر انواع سموم و کودها معمولاً عملکرد محصول کمتر از کشاورزی غیرارگانیک است. در این صورت طبیعتاً محصولات ارگانیک تولید کمتری دارند، زیرا خاک‌ها در این شرایط توان کافی برای حمایت از رشد گیاهان در تراکم‌های بالا را نخواهند داشت.

-          نیاز به گواهینامه‌های ارگانیک: دریافت گواهینامه‌های ارگانیک نیازمند بازرسی و تأییدیه‌های خاص است که هزینه‌بر است.

-          دسترسی محدود: در برخی مناطق، محصولات ارگانیک به‌راحتی در دسترس نیستند و این موضوع می‌تواند بر قیمت آن‌ها تأثیر بگذارد.

-          آگاهی مصرف‌کنندگان: عدم آگاهی کافی مصرف‌کنندگان دربارۀ مزایای محصولات ارگانیک و اعتماد نداشتن به کیفیت آن‌ها نیز می‌تواند بر تقاضا و در نتیجه بر قیمت تأثیر بگذارد.

در مجموع، عوامل مختلفی بر قیمت محصولات ارگانیک تأثیرگذار هستند که باعث می‌شود این محصولات معمولاً گران‌تر از همتایان غیرارگانیک خود باشند.

چالش‌ها و موانع خرید محصولات ارگانیک

۱. دسترسی و قیمت

بحث دربارۀ خرید محصولات ارگانیک اغلب حول این محور می‌چرخد که آیا هزینه‌های بالاتر آن‌ها نسبت به گزینه‌های معمولی توجیه‌پذیر است یا خیر. این موضوع به‌ویژه در زمینه چالش‌های اقتصادی و مشکلات دسترسی که مصرف‌کنندگان با آن مواجه هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

تأثیر تورم بر قیمت‌های ارگانیک

در سال‌های اخیر، تورم به‌طور قابل توجهی بر قیمت‌های مواد غذایی در سطح جهانی، از جمله محصولات ارگانیک تأثیر گذاشته است. اگرچه قیمت مواد غذایی ارگانیک افزایش یافته، اما این افزایش همیشه به‌اندازۀ قیمت‌های مواد غذایی معمولی نبوده است. به عنوان مثال، در آلمان، قیمت هویج معمولی حدود ۲۰ درصد افزایش یافته، درحالی‌که هویج ارگانیک تنها ۲ درصد از نوامبر ۲۰۲۱ تا نوامبر ۲۰۲۲ افزایش قیمت داشته است. این اختلاف می‌تواند به ساختار هزینه‌های متفاوت در کشاورزی ارگانیک و معمولی نسبت داده شود.

کشاورزی معمولی به‌شدت به کودهای شیمیایی و منابع انرژی وابسته است که به‌دلیل افزایش قیمت گاز طبیعی، هزینه‌های آن بیشتر شده است. در مقابل، کشاورزی ارگانیک از این نهاده‌های شیمیایی پرهیز می‌کند، اما هزینه‌های نیروی کار بالاتری دارد. با وجود این ثبات نسبی در قیمت‌های ارگانیک، قدرت خرید مصرف‌کنندگان به‌دلیل تورم کاهش یافته و منجر به کاهش مصرف مواد غذایی ارگانیک حدود ۵ درصد در کشورهای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ شده است. بسیاری از مصرف‌کنندگان اولویت را به خرید مواد غذایی ارزان‌تر نسبت به پایداری داده‌اند که این موضوع تأثیر بیشتری بر تقاضا برای محصولات ارگانیک گذاشته است.

قیمت‌های محصولات ارگانیک در ایران

در ایران نیز، محصولات ارگانیک معمولاً به‌دلیل هزینه‌های تولید بالاتر، قیمت‌های بیشتری نسبت به محصولات غیرارگانیک دارند. برای مثال، عسل ارگانیک در بازار ایران حدود ۲۵۰,۰۰۰ تا ۳۰۰,۰۰۰ تومان برای هر کیلوگرم قیمت دارد، درحالی‌که عسل معمولی ممکن است بین ۱۰۰,۰۰۰ تا ۱۵۰,۰۰۰ تومان باشد.

همچنین، سبزیجات ارگانیک مانند هویج و کاهو معمولاً بین ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ تومان برای هر کیلوگرم قیمت دارند، درحالی‌که قیمت سبزیجات غیرارگانیک ممکن است حدود ۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ تومان باشد. (قیمت‌ها به‌صورت فرضی نوشته شده و برای نشان دادن تفاوت میان محصولات ارگانیک و غیرارگانیک است.) گوشت قرمز ارگانیک نیز ممکن است حدود ۱,۲۰۰,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان برای هر کیلوگرم قیمت داشته باشد، درحالی‌که گوشت معمولی حدود ۷۰۰,۰۰۰ تا ۹۰۰,۰۰۰ تومان قیمت دارد.

چالش‌های اقتصادی و موانع دسترسی

عوامل اقتصادی متعددی بر دسترسی به محصولات ارگانیک موثر هستند. نخستین عامل هزینۀ تولید بالاتر این محصولات در مقایسه با انواع رایج آنها است؛ تولید محصولات ارگانیک معمولاً نیازمند نیروی کار بیشتر و روش‌های کشاورزی پایدارتر است که این موضوع منجر به افزایش هزینه‌ها می‌شود. همچنین کشاورزانی که محصولات ارگانیک تولید می‌کنند، اغلب از حمایت مالی کمتری نسبت به کشاورزان معمولی برخوردارند. این کمبود حمایت مالی توانایی آن‌ها را برای رقابت بر سر قیمت محدود می‌کند. علاوه بر این، بازار محصولات ارگانیک در ایران هنوز کوچک و در حال رشد است و این موضوع باعث می‌شود کشاورزان نتوانند به راحتی محصولات خود را بفروشند.

بنابراین، تعامل بین عوامل اقتصادی، رفتار مصرف‌کننده و دینامیک بازار چشم‌انداز پیچیده‌ای برای محصولات ارگانیک به وجود می‌آورد. با توجه به چالش‌های اقتصادی و قیمت‌های بالای محصولات ارگانیک در ایران و همچنین کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، بسیاری از آن‌ها ممکن است از خرید این محصولات صرف‌نظر کنند. اما با افزایش آگاهی دربارۀ مزایای سلامتی و محیط زیستی این محصولات، انتظار می‌رود که تقاضا برای آن‌ها افزایش یابد. برای ارتقاء دسترسی و افزایش مصرف، نیاز به حمایت‌های دولتی و توسعه بازارهای مناسب وجود دارد.

۲. آگاهی مصرف‌کنندگان

آگاهی عمومی دربارۀ محصولات ارگانیک و فواید آن‌ها یکی از عوامل کلیدی در افزایش تقاضا و مصرف این نوع محصولات است. با اینکه واژۀ “ارگانیک” به‌طور فزاینده‌ای در زندگی روزمره و بازار مواد غذایی شناخته شده است، بسیاری از افراد هنوز به‌درستی نمی‌دانند که این واژه به چه معناست و چه تفاوت‌هایی با اصطلاحات دیگری مانند “طبیعی”، “سالم” و “محلی” دارد. بنابراین، آموزش و افزایش آگاهی در این زمینه برای تمامی مصرف‌کنندگان، به‌ویژه کودکان، امری ضروری است.

تفاوت‌های کلیدی بین ارگانیک، طبیعی، سالم و محلی

محصولات ارگانیک تحت نظارت نهادهای مربوطه تولید می‌شوند و هیچ‌گونه مواد شیمیایی یا آفت‌کش در فرآیند تولید آن‌ها استفاده نمی‌شود. برای اینکه یک محصول به‌عنوان ارگانیک شناخته شود، باید گواهی ارگانیک داشته باشد. این گواهی نشان‌دهنده رعایت استانداردهای خاص در تمام مراحل تولید است. و در شرایط خاصی به تولیدکنندگان داده می‌شود. در مقابل، محصولات طبیعی تحت نظارت نهادهای دولتی قرار ندارند و ممکن است هنوز شامل مواد شیمیایی باشند. بنابراین، استفاده از برچسب “طبیعی” بر روی محصولاتی که واقعاً طبیعی نیستند، پیگرد قانونی ندارد.

همچنین، اصطلاح “سالم” به محصولاتی اطلاق می‌شود که از نظر تغذیه‌ای مفید هستند، اما ممکن است شامل مواد شیمیایی یا فرآوری شده باشند. در نهایت، محصولات محلی معمولاً در نزدیکی محل فروش یا مصرف تولید می‌شوند و ممکن است شامل هر نوع محصولی باشند، چه ارگانیک و چه غیرارگانیک.

آموزش به کودکان و نهادینه کردن مفاهیم

برای نهادینه کردن مفهوم ارگانیک و تفاوت‌های آن با سایر اصطلاحات در ذهن کودکان، می‌توان از روش‌های آموزشی جذاب و خلاقانه استفاده کرد. برگزاری کارگاه‌هایی که در آن کودکان با فرآیند تولید محصولات ارگانیک آشنا شوند، می‌تواند تأثیر زیادی بر درک آن‌ها داشته باشد و سبب شود تا در آینده که مسئولیت خرید برای خود و یا خانواده‌هایشان را به عهده می‌گیرند، آگاهی کامل از انواع محصولات داشته باشند.

همچنین، استفاده از داستان‌ها و انیمیشن‌هایی که مفاهیم ارگانیک را به زبان ساده برای کودکان توضیح می‌دهند، می‌تواند به یادگیری آن‌ها کمک کند. ایجاد باغ‌های مدرسه‌ای که در آن کودکان خودشان محصولات ارگانیک را کشت کنند نیز تجربه‌ای عملی و آموزنده خواهد بود. این تجربه نه تنها به آن‌ها نشان می‌دهد که چگونه محصولات ارگانیک رشد می‌کنند بلکه اهمیت انتخاب‌های غذایی سالم و پایدار را نیز به آن‌ها آموزش می‌دهد و عملاً هرگز فراموش نخواهد شد و تفاوت‌های بسیار زیادی با آموزش‌های صرفاً تئوری دارد.

در نهایت، آموزش و افزایش آگاهی دربارۀ محصولات ارگانیک نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان نیز اهمیت دارد. با شناخت بهتر از مفهوم ارگانیک و تفاوت‌های آن با سایر اصطلاحات، افراد می‌توانند تصمیمات بهتری در خرید و مصرف مواد غذایی بگیرند. نهادینه کردن این مفاهیم از سنین پایین می‌تواند به ایجاد نسلی آگاه‌تر و مسئول‌تر نسبت به محیط زیست کمک کند و به‌تدریج تقاضا برای محصولات ارگانیک را افزایش دهد.

نتیجه‌گیری

در نهایت همان‌طور که در طول مقاله گفته شد، انتخاب محصولات ارگانیک نه تنها به سلامت فردی کمک می‌کند، بلکه تأثیرات مثبتی بر محیط زیست دارد. با توجه به افزایش آگاهی عمومی دربارۀ فواید این محصولات، درک اهمیت آن‌ها برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ محیط زیست ضروری است.

محصولات ارگانیک به‌طور معمول حاوی سطوح کمتری از آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی مضر هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف غذاهای ارگانیک می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش دهد. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان داد که تغییر به رژیم غذایی ارگانیک می‌تواند سطح گلیفوسات (ماده‌ای که به‌عنوان آفت‌کش شایع استفاده می‌شود) را تا ۷۰ درصد در بدن کاهش دهد. همچنین، محصولات ارگانیک معمولاً درصد بیشتری از مواد مغذی مانند ویتامین سی، آهن و اسیدهای چرب امگا-۳ دارند. این مواد مغذی برای سلامتی قلب و سیستم ایمنی بدن بسیار مهم هستند.

از نظر زیست‌محیطی، کشاورزی ارگانیک به کاهش آلودگی، حفظ تنوع زیستی و کاهش تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. این نوع کشاورزی از استفاده از مواد شیمیایی مضر خودداری کرده و به فرآیندهای طبیعی متکی است. به عنوان مثال، کشاورزی ارگانیک می‌تواند با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش ذخیره‌سازی کربن در خاک به مبارزه با تغییرات اقلیمی کمک کند. همچنین، این روش باعث حفظ کیفیت خاک و آب شده و از آلودگی‌های ناشی از کشاورزی غیرارگانیک جلوگیری می‌کند.

انتخاب محصولات ارگانیک همچنین نشان‌دهندۀ انتخاب آگاهانۀ مصرف‌کنندگان است که می‌تواند تأثیر مثبتی بر بازار داشته باشد. با افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک، کشاورزان بیشتری تشویق می‌شوند تا به روش‌های پایدارتر روی آورند. این امر نه تنها به نفع سلامتی فردی است بلکه به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند. بنابراین به‌روشنی دیده می‌شود که این محصولات عملاً در ازای فوایدی که دارند، گران‌تر از انواع رایج نبوده و سرمایه‌گذاری برای وارد کردن آنها به رژیم غذایی خود و خانوده عملاً سرمایه‌گذاری درازمدتی است که ما، خانواده و محیط‌زیستمان را در آینده از گزندهایی که احتمالاً به‌دلیل مصرف بیش از اندازۀ سموم و آفت‌کش‌ها متحمل می‌شویم، در امان خواهد داشت.

منبع

«آیا محصولات ارگانیک واقعاً گران‌تر هستند؟ نگاهی به هزینه‌ها و مزایا»، وبلاگ پرفیرو، ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴