انجیر بهعنوان یکی از قدیمترین خوراکیهای جهان، تاریخچه جالب و خواص سلامتی ارزشمندی دارد. ترکیب فیتوشیمیایی و مزایای سلامتی مرتبط با مصرف انجیرهای تازه یا خشکشده در رابطه با سلامتی و بهطور خاص بیماریهای قلبی-عروقی، دیابت، سلامت روده/گوارش، عملکرد شناختی، چاقی، سیری اهمیت بسیاری دارد.
خواص فیتوشیمیایی انجیر
پلیفنولها و کاروتنوئیدها دو دسته اصلی از فیتوشیمیاییهایی هستند که در انجیرها یافت میشوند. دستههای اصلی پلیفنولها در انجیر عبارتاند از:
- اسیدهای فنولیک
- فلاونها
- فلاونوئیدها
- فلاونولها
- آنتوسیانینها
- و پروآنتوسیانیدینها
مقایسۀ مواد مغذی انجیر با سایر میوههای خشک
انجیر در مقایسه با سایر میوههای خشک مصرفی، مزایای قابل توجهی دارد:
- فلاونوئیدها: انجیر بالاترین غلظت فلاونوئیدها را در میان میوههای خشک مانند زردآلو، آلو و کشمش دارد. این ترکیبات بهعنوان آنتیاکسیدانهای قوی شناخته میشوند و میتوانند به بهبود سلامت قلب و عروق کمک کنند.
- آنتوسیانینها: محتوای آنتوسیانین در انجیر نیز قابل توجه است و در برخی ارقام، این مقدار با توتسیاه و توتفرنگی قابل مقایسه است. آنتوسیانینها بهدلیل خواص ضد التهابی و آنتیاکسیدانیشان اهمیت دارند.
- ترکیبات فنولی: محتوای کلی پلیفنولها در انجیر بیشتر از چای است که نشاندهندۀ غنای این میوه در ترکیبات مفید برای سلامتی است.
مقایسه با سایر میوهها: در مقایسه با زردآلو، انجیر دارای غلظت بالاتری از فلاونوئیدها و آنتوسیانینها است، که این امر میتواند به مزایای سلامتی بیشتر آن منجر شود.
تنوع ترکیبات: انجیر حاوی ترکیبات متنوعی از جمله کاروتنوئیدها و پروآنتوسیانیدینها نیز هست که به سلامتی کمک میکنند.
این ویژگیها نشان میدهند که انجیر نه تنها میوهای خوشمزه، بلکه منبعی غنی از ترکیبات فیتوشیمیایی با خواص سلامتی متنوع است.
ویژگیهای فیتوشیمیایی انجیر
انجیر دارای ترکیبات فیتوشیمیایی متنوعی است که خواص آنتیاکسیدانی قابل توجهی دارند. این خواص به تفاوتهای رنگ پوست، بخشهای مختلف انجیر (برگ، پوست، گوشت)، و گونههای مختلف آن وابسته است.
تفاوت بین انجیرهای تیره و روشن
انجیرهای تیره نسبت به انواع روشن، مقدار بیشتری پلیفنول (TPC)، آنتوسیانین (TAC)، و فلاونوئید (TFC) دارند. این ترکیبات باعث ظرفیت آنتیاکسیدانی بالاتر در انجیرهای تیره میشوند.
انجیرهای سیاه ظرفیت آنتیاکسیدانی دو برابر، TAC 15 برابر بیشتر، و TPC 2.5 برابر بیشتر از انجیرهای سبز و زرد دارند.
بخشهای مختلف انجیر
- برگها: برگهای انجیر بالاترین میزان پلیفنول و ظرفیت آنتیاکسیدانی را دارند و توانایی حذف رادیکالهای آزاد مانند سوپراکسید را نشان دادهاند.
- پوست: پوست انجیر نسبت به گوشت آن غنیتر از ترکیبات فنولی و آنتیاکسیدانی است، فارغ از رنگ انجیر.
- گوشت: گوشت انجیر دارای فیبر، ویتامینها، و مواد معدنی است، اما سطح آنتیاکسیدانی آن کمتر از پوست است.
ترکیبات اصلی شناساییشده
ترکیبات اصلی شناساییشده در انجیر شامل روتین، اپیکاتچین، کاتچین، سیانیدین-3-O-روتینوئید و برگاپتن هستند. همچنین، اسیدهای گالیک و اللاژیک بهعنوان اسیدهای فنولی عمده در برخی ارقام انجیر گزارش شدهاند.
رنگدانهها: تحقیقات روی شیمی رنگدانههای انجیر نشان دادهاند که آنتوسیانینها، فلاونولها و کاروتنوئیدها مهمترین رنگدانههای موجود در این میوه هستند.
عوامل مؤثر بر ترکیب فیتوشیمیایی انجیر
تأثیر زمان برداشت بر محتوای پلیفنولها: زمان برداشت میوه تأثیر قابل توجهی بر محتوای پلیفنولها دارد. برخی مطالعات نشان دادهاند که میوههای برداشت شده از محصول اول معمولاً غنیتر از محصول دوم (محصول اصلی) هستند. با این حال، نتایج متناقضی نیز وجود دارد؛ بهعنوان مثال، در یک مطالعه، محصول اصلی دو نوع انجیر در آلبانی دارای محتوای پلیفنول بالاتری نسبت به بریبا بود. همچنین، تحقیقات نشان دادهاند که محتوای پلیفنولها در مراحل مختلف بلوغ میوه تغییر میکند و معمولاً در اولین برداشت بیشترین مقدار را دارد.
تأثیر فرآوری بر محتوای پلیفنولها: انجیرها بهدلیل فسادپذیری بالا معمولاً به شکلهای مختلفی مانند خشک، مربا و نکتار فرآوری میشوند. روشهای مختلف خشک کردن (مانند خورشیدی و فر) تأثیر متفاوتی بر محتوای پلیفنولها دارند. برخی مطالعات نشان دادهاند که خشک کردن با نور خورشید میتواند منجر به کاهش قابل توجهی در محتوای اسیدهای فنولی و آنتیاکسیدانی شود. بهطور کلی، روشهای فرآوری باید به گونهای طراحی شوند که حداکثر حفظ ترکیبات مغذی و فیتوشیمیایی انجیر را تضمین کنند.
جمعبندی
انجیر (Ficus carica L.) بهعنوان یکی از قدیمیترین درختان میوه، دارای ارزش غذایی و خواص فیتوشیمیایی قابل توجهی است که به بهبود سلامتی کمک میکند. این میوه سرشار از ترکیبات بیواکتیو مانند فلاونوئیدها، آنتوسیانینها، پکتین و فیتواسترولها است که بهعنوان آنتیاکسیدان و ضد دیابتی عمل میکنند.
انجیر دارای مقادیر بالایی از مواد مغذی اولیه مانند چربیهای سالم، کربوهیدراتها، ویتامینها و مواد معدنی است که به سلامت عمومی بدن کمک میکند. ارزش غذایی انجیر تازه در هر ۱۰۰ گرم شامل ۷۴ کالری، ۱۹ گرم کربوهیدرات، ۰.۸ گرم پروتئین و ۲.۹ گرم فیبر است. در مقابل، انجیر خشک دارای کالری بیشتری (۲۴۹ کالری در هر ۱۰۰ گرم) و غلظت بالاتری از مواد مغذی است که شامل ۶۳/۹ گرم کربوهیدرات و ۸.۹ گرم فیبر میباشد. این ویژگیها باعث میشود که انجیر بهعنوان یک میانوعده سالم و مغذی شناخته شود.
انجیر همچنین خواص ضدسرطانی، ضدالتهابی و تقویتکننده سلامت استخوان دارد و میتواند به مدیریت بیماریهایی مانند دیابت و آلزایمر کمک کند. تمامی بخشهای این گیاه (پوست، گوشت، برگ، دانه و لاتکس) در محصولات دارویی و آرایشی مورد استفاده قرار میگیرند. علاوه بر این، انجیر بهعنوان رنگدهندۀ طبیعی و نگهدارنده در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد. بهطور کلی، انجیر گزینهای عالی برای گنجاندن در رژیم غذایی است که نه تنها طعم خوشمزهای دارد، بلکه خواص سلامتی متعددی نیز ارائه میدهد.
منبع
«ترکیبات فیتوشیمیایی و فواید سلامتی انجیر (تازه و خشک)»، وبلاگ ویرگول، 17 فروردین ۱۴۰۴
