حساسیت یا آلرژی زمانی ایجاد میشود که سیستم ایمنی فرد به موادی که معمولاً بیضرر هستند، بیش از حد واکنش نشان دهد. اولین باری که فرد در معرض یک آلرژن قرار میگیرد، معمولاً واکنشی را تجربه نمیکند. اغلب زمان میبرد تا سیستم ایمنی بدن نسبت به این ماده حساسیت ایجاد کند.
پُرفیرو در این مقاله عوامل خطر، علائم و درمانهای مرتبط با آلرژی برای شما شرح میدهد و تلاش میکند اطلاعات علمی و دقیقی را به زبانی ساده در اختیار مخاطبان خود قرار دهد. البته همانند هر موضوع دیگری که مربوط به حوزۀ سلامتی میشود، در صورتی که بیماری خاصی دارید و یا تحت درمان هستید، برای هرگونه تغییرات در شرایط خود حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
مادهای که باعث واکنش آلرژی (حساسیت) میشود، آلرژن (حساسیتزا) نام دارد. بسیاری از آلرژنها مواد روزمرهای هستند که برای اکثر مردم بیضرر هستند. با این حال، اگر سیستم ایمنی نوع خاصی از واکنش نامطلوب به آن داشته باشد، هر چیزی میتواند آلرژن باشد. یکی از وظایف سیستم ایمنی از بین بردن مواد مضر در بدن است. اگر فردی به مادهای حساسیت داشته باشد، سیستم ایمنی بدن او طوری واکنش نشان میدهد که گویی آن ماده مضر است و سعی میکند آن را از بین ببرد. این واکنش میتواند منجر به علائمی مانند تورم گردد. اگر تورم راههای هوایی را تحت تأثیر قرار دهد، میتواند تهدیدکنندۀ زندگی باشد.
با گذشت زمان، سیستم ایمنی یاد میگیرد که مادۀ حساسیتزا را تشخیص دهد و به خاطر بسپارد. همانطور که این کار را انجام میدهد، شروع به ساخت آنتیبادی برای حمله به آن در هنگامِ مواجهه میکند. این تجمع حساسیت نامیده میشود.
برخی از آلرژیها فصلی هستند. بهعنوان مثال، علائم تب یونجه میتواند بین آوریل (فروردین) و مه (اردیبهشت)، زمانی که تعداد گردۀ درختان و علف در هوا بیشتر است، به اوج خود برسد. با افزایش تعداد گرده، ممکن است فرد واکنش شدیدتری را تجربه کند.
واکنشهای آلرژیک اغلب باعث التهاب و تحریک میشوند. با این حال، علائم خاص به نوع آلرژن بستگی دارد. برای مثال، واکنشهای آلرژیک ممکن است در روده، پوست، سینوسها، راههای هوایی، چشمها یا مجرای بینی رخ دهد.
در زیر برخی از محرکها و علائمی که ممکن است در افراد مبتلا به آلرژی ایجاد کنند، آورده شده است:
- گرد و غبار و گرده
- بینی مسدود یا گرفتگی
- خارش چشم و بینی
- آبریزش بینی
- چشمهای متورم و آبریزش
- سرفه
علائم آلرژی بر غذا
- استفراغ
- زبان متورم
- سوزنسوزن شدن در دهان
- تورم لبها، صورت و گلو
- گرفتگی معده
- تنگی نفس
- خونریزی مقعدی، عمدتاً در کودکان
- خارش در دهان
- اسهال
علائم نیش حشرات
- خسخس سینه
- تورم قابلتوجه در محل نیش
- افت ناگهانی فشارخون
- خارش پوست
- تنگی نفس
- بیقراری
- کهیر، یا بثورات قرمز و بسیار خارشدار که در سراسر بدن پخش میشود
- سرگیجه
- سرفه
- تنگی قفسۀ سینه
علائم مصرف دارو
- خسخس سینه
- تورم زبان، لبها و صورت
- راش
- خارش
- اگر علائم شدید شود، آنافیلاکسی میتواند ایجاد شود.
هنگامی که واکنش آلرژیک رخ میدهد، آلرژنها به آنتیبادیهایی ایمونوگلوبین (IgE) که بدن تولید میکند، متصل میشوند. آنتیبادیها با مواد خارجی و بالقوه مضر در بدن مبارزه میکنند. هنگامی که آلرژن به ایمونوگلوبین متصل میشود، انواع خاصی از سلولها - از جمله ماستسلها - مواد شیمیایی آزاد میکنند که باعث ایجاد علائم واکنش آلرژیک میشوند. هیستامین یکی از این مواد شیمیایی است. باعث سفت شدن ماهیچههای مجاری هوایی و دیوارۀ رگهای خونی میگردد. همچنین به پوشش داخلی بینی دستور میدهد تا مخاط بیشتری تولید کند.
عوامل خطر
اگر افراد زیر هجده سال باشند یا سابقۀ شخصی یا خانوادگی آسم یا آلرژی داشته باشند، ممکن است خطر ابتلا به آلرژی در آنها افزایش یابد. برخی از محققان مطرح کردهاند که افرادی که با زایمان سزارین به دنیا میآیند، نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آلرژی باشند، زیرا در هنگام زایمان در معرض میکروبیوم مادر قرار نمیگیرند.
کارشناسان دریافتهاند که بسیاری از افرادی که فکر میکنند «آلرژی غذایی» دارند، در واقع دچار «عدمتحمل غذایی» هستند، که یکسان نیست. اگر فردی آلرژی غذایی داشته باشد، سیستم ایمنی بدن او با تولید آنتیبادیهایی به نام ایمونوگلوبولین E (IgE) نسبت به غذا واکنش نشان میدهد. اتصال این آنتیبادیها به آلرژن غذایی متخلف باعث بروز علائم واکنش آلرژیک میشود.
آنتیبادیهای IgEنقشی در عدمتحمل غذایی بازی نمیکنند، اگرچه سایر بخشهای سیستم ایمنی ممکن است درگیر باشند. علائم عدمتحمل غذایی ممکن است مشابه علائم آلرژی غذایی باشد، اما معمولاً ظاهر شدن آنها بیشتر طول میکشد. بر خلاف آلرژی که فقط در پاسخ به پروتئین است، عدمتحمل غذایی میتواند بهدلیل پروتئینها، مواد شیمیایی یا کربوهیدراتهای موجود در غذاها رخ دهد. همچنین گاهیاوقات میتواند بهدلیل کمبود آنزیمها یا به خطر افتادن نفوذپذیری روده باشد.
در افراد مبتلا به آلرژی غذایی، حتی مقدار کمی از غذای خاص احتمالاً سیستم ایمنی بدن را تحریک میکند و باعث واکنش آلرژیک میشود. با عدمتحمل غذایی، فرد معمولاً میتواند مقادیر کمی از غذا را بدون اینکه تأثیری بر آنها داشته باشد، بخورد.
بیماری سلیاک استثنا است، زیرا حتی مقدار کمی گلوتن میتواند باعث واکنش در افراد مبتلا به این بیماری شود. سیستم ایمنی در بیماری سلیاک دخالت دارد، اما پزشکان آن را بیماری خودایمنی میدانند، نه آلرژی.
اگر فردی معتقد باشد که ممکن است آلرژی داشته باشد، پزشک میتواند به او کمک کند تا مشخص کند چه چیزی باعث این واکنش شده است. فرد باید آمادۀ توضیح موارد زیر به پزشک باشد:
- هر علائمی که متوجه شدهاند.
- چه زمانی و چند بار رخ میدهند.
- آنچه به نظر میرسد باعث آنها میشود.
- هرگونه سابقۀ خانوادگی آلرژی.
- آیا سایر اعضای خانواده واکنش مشابهی دارند یا خیر؟
پزشک ممکن است آزمایشهایی را توصیه کند یا فرد را به متخصص ارجاع دهد.
در زیر چند نمونه از تستهای آلرژی آورده شده است:
- آزمایشهای خون: این آزمایشها سطح آنتیبادیهای IgEرا نسبت به آلرژنهای خاص در سیستم ایمنی اندازهگیری میکنند.
- آزمایشهای پوستی: پزشک با مقدار کمی از آلرژن احتمالی پوست را سوراخ میکند. اگر پوست واکنش نشان دهد و خارش، قرمز یا متورم شود، ممکن است فرد آلرژی داشته باشد.
- تست پچ: برای بررسی اگزمای تماسی، پزشک ممکن است یک دیسک فلزی را با مقدار کمی از یک آلرژن مشکوک به پشت فرد بچسباند. آنها ۴۸ ساعت بعد و بعد از ۲ روز دوباره واکنش پوستی را بررسی میکنند.
بهترین راه برای مدیریت آلرژی دوری از آلرژنها است، اما این کار همیشه ممکن نیست. در این موارد، درمان دارویی بنا به تشخیص پزشک میتواند کمککننده باشد.
داروهای آلرژی
داروها آلرژی را درمان نمیکنند، اما میتوانند به فرد در مدیریت علائم یک واکنش کمک کنند. بسیاری از درمانها بدون نسخه در دسترس هستند. با این حال، قبل از استفاده از دارو، باید با داروساز یا پزشک صحبت کنید. گزینههایی که احتمالاً پزشک معرفی خواهد کرد، عبارتاند از:
- آنتیهیستامینها: عملکرد هیستامین را که سیستم ایمنی در طی واکنش آزاد میکند، مسدود میکند.
- داروهای ضداحتقان: میتوانند به رفع گرفتگی بینی کمک کنند.
- کورتیکواستروئیدها: به شکل قرص، کرم، اسپری بینی یا استنشاقی در دسترس هستند. آنها به کاهش التهاب کمک میکنند.
- ایمونوتراپی: میتواند به فرد در ایجاد تحمل طولانی مدت کمک کند. فرد دوزهای افزایشیافته از آلرژن را بهصورت قرص یا تزریقی مصرف میکند.
- آنتاگونیستهای گیرندۀ لکوترین (آنتیلوکوترینها): اگر سایر درمانها جواب نداده باشند، ممکن است به برخی از آلرژیها کمک کنند. این داروها برخی از مواد شیمیایی را که باعث تورم میشوند، مسدود میکنند.
به یاد داشته باشید که هر نوع مصرف داور باید توسط پزشک صورت بگیرد و مطالب ارائهشده در این مقاله تنها جنبۀ آگاهیبخشی دارند.
«آیا حساسیت (آلرژی) خطرناک است؟ مهمترین نکات برای مدیریت آن»، وبلاگ پرفیرو، ۱۸ مهر ۱۴۰۳
