سرطان پستان - یا آنچنان که در ایران گفته میشود، سرطان سینه - یکی از انواع سرطان تهاجمی است. علت اصلی سرطان سینه جهش ژنتیکی یا آسیب به دیانای (DNA) فرد است.
هر سال از ۱ تا ۳۱ اکتبر، معادل با ۹ مهر تا ۹ آبان، ماه اطلاعرسانی جهانی دربارۀ سرطان پستان است. نماد بینالمللی آگاهیبخش دربارهٔ سرطان پستان نشان «روبان صورتی» (Pink ribbon) است؛ باریکه پارچهای صورتیرنگ، یا شکلی نمادین از روبانی صورتی، با هدف آگاهی افراد نسبت به علائم و نشانههای سرطان پستان.
آگاهی از علائم و نیاز به غربالگری در کاهش خطر مرگومیر عاملی کلیدی است. در موارد نادر، سرطان سینه میتواند مردان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. پرفیرو در سه مطلب پیش رو به موضوع سرطان پستان و پیشنهادهایی تغذیهای برای پیشگیری یا کاهش خطر آن خواهد پرداخت. در ادامه، بخشهای دوم و سوم این مقاله با عنوان «دربارۀ درمان سرطان سینه بدانید» و «غذاهای مفید برای پیشگیری یا کاهش خطر سرطان پستان» را هم خواهید خواند.
همانند تمامی مقالات پُرفیرو در حوزه سلامتی، موارد ذکر شده در این مقاله تنها جنبۀ آگاهیبخشی داشته و هرگونه تشخیص، درمان و یا مصرف دارو و تغییر سبک زندگی الزاماً باید توسط پزشک مختصص صورت بگیرد.
پیشرفت در غربالگری و درمان سرطان پستان، میزان بقا را بهطور چشمگیری بهبود بخشیده است. بهطور کلی، میزان سرطان سینه بین سالهای 1989 تا 2017 حدود 40 درصد کاهش یافته است.
در ایالات متحده: مطالعهای در سال 2019 نشان داد که این میزان در ایالات متحده ممکن است دیگر در زنان 20 تا 39 ساله کاهش نیابد. «انجمن سرطان آمریکا» (ACS) گزارش میدهد:
- بیش از ۳/۸ میلیون نفر از سرطان پستان در ایالاتمتحده جان سالم به در بردهاند.
- احتمال مرگ ناشی از سرطان سینه حدود ۱ در ۳۸ (۲/۶٪) است.
در ایران: در ایران نیز بروز سرطان پستان از میزان ۱۵ درصد هزار نفر در مناطق شهری تا ۳۶/۶ در کلانشهرها متغیر است. همچنین این میزان از حدود ۱۸/۱؛ ۱۹/۱؛ و ۱۹/۷ بهترتیب در غرب، شمال و شرق ایران تا حدود ۲۹/۳ و ۲۹/۷ در جنوب و مرکز متغیر است.
اولین علامت سرطان سینه معمولاً ناحیهای از بافت ضخیم در سینه یا تودهای در سینه یا زیربغل است. سایر علائم عبارتاند از:
- درد زیر بغل یا سینه با سیکل ماهانه تغییر نمیکند؛
- ایجاد حفره، مانند سطح پرتقال، یا تغییرات رنگی مانند قرمزی در پوست سینه؛
- بثورات در اطراف یا روی یک نوک پستان؛
- ترشح از نوک پستان که ممکن است حاوی خون باشد؛
- نوک پستان فرورفته یا وارونه؛
- تغییر در اندازه یا شکل سینه؛
- لایهبرداری، پوستهپوسته شدن پوست سینه یا نوک پستان.
اکثر تودههای سینه سرطانی نیستند. بااینحال، هر کسی که متوجه تودۀ سینه شود، باید به متخصص مراقبتهای بهداشتی مراجعه کند.
ظهور توده در سینه اغلب یکی از اولین نشانههای سرطان سینه است. در بسیاری از موارد، این تودهها بدون درد هستند. فرد ممکن است دردی را در نوک پستان یا سینه تجربه کند که به نظر میرسد با چرخه قاعدگی او مرتبط است. درد ناشی از سرطان سینه معمولاً تدریجی است. هر کسی که درد سینه را تجربه میکند، بهخصوص اگر شدید یا مداوم باشد، باید با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی مشورت کند.
انواع مختلفی از سرطان سینه وجود دارد. شایعترین نوع، کارسینوم مجرای است که از مجرای شیر شروع میشود. نوع دیگر کارسینوم لوبولار است که از یک لوبول شروع میشود؛ یکی از غدد ریز تولیدکنندۀ شیر. سرطان سینه “تهاجمی” شامل گسترش سلولهای سرطانی به بافت مجاور میشود. در این صورت احتمال گسترش سرطان به سایر قسمتهای بدن افزایش مییابد. سرطان سینه “غیرتهاجمی” در محل منشأ خود باقی میماند. این سلولها در نهایت ممکن است مهاجم شوند.
پس از بلوغ، سینههای زن از چربی، بافت همبند و هزاران لوبول تشکیل شده است. این غدد ریز هستند که میتوانند شیر تولید کنند. لولههای کوچک یا مجاری شیر را به سمت نوک پستان میبرند. سرطان سینه در نتیجۀ جهشهای ژنتیکی یا آسیب DNA ایجاد میشود. این بخشها میتوانند با قرار گرفتن در معرض استروژن، نقصهای ژنتیکی ارثی، یا ژنهای ارثی که میتوانند باعث سرطان شوند، مانند ژنهای BRCA1 و BRCA2 مرتبط باشند. هنگامی که یک فرد سالم است، سیستم ایمنی بدن او به هر DNAیا رشد غیرطبیعی حمله میکند.
وقتی فردی سرطان دارد، این اتفاق نمیافتد. در نتیجه، سلولهای بافت سینه شروع به تکثیر غیرقابل کنترل میکنند و طبق معمول نمیمیرند. این رشد بیش از حد سلول، توموری را تشکیل میدهد که سلولهای اطراف را از مواد مغذی و انرژی محروم میکند. سرطان سینه معمولاً از پوشش داخلی مجاری شیر یا لوبولهایی که شیر آنها را تأمین میکند، شروع میشود و از آنجا، میتواند به سایر قسمتهای بدن گسترش یابد.
پزشک با توجه به اندازۀ تومور و اینکه آیا به غدد لنفاوی یا سایر قسمتهای بدن گسترش یافته است، مرحلۀ سرطان را تعیین میکند. راههای مختلفی وجود دارد که بر اساس آن میتوان سرطان سینه را مرحلهبندی کرد. یکی از این روشها شامل مراحل 0-4 با زیرمجموعه در هر مرحله است. در زیر هر یک از این مراحل اصلی را شرح میدهیم. مراحل فرعی میتواند ویژگیهای خاص یک تومور، مانند وضعیت گیرندۀ HER2 آن را نشان دهد.
- مرحلۀ ۰: به این کارسینوم مجرای درجا نیز میگویند. سلولهای سرطانی فقط در داخل مجاری هستند و به بافتهای اطراف گسترش نیافتهاند.
- مرحلۀ ۱: در این مرحله، اندازۀ تومور تا ۲ سانتیمتر میرسد. هیچ غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار نداده است یا گروههای کوچکی از سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی وجود دارد.
- مرحلۀ ۲: عرض تومور ۲ سانتیمتر است و شروع به گسترش به گرههای مجاور کرده است، یا عرض آن ۲ تا ۵ سانتیمتر است و به غدد لنفاوی گسترش نیافته است.
- مرحلۀ ۳: عرض تومور تا ۵ سانتیمتر است و به چندین غدد لنفاوی گسترش یافته است یا تومور بزرگتر از ۵ سانتیمتر بوده و به چند غدد لنفاوی گسترش یافته است.
- مرحلۀ ۴: سرطان به اندامهای دورتر، اغلب استخوانها، کبد، مغز یا ریهها گسترش یافته است.
عوامل زیر احتمال ابتلا به سرطان سینه را بیشتر میکند و برخی از آنها ممکن است قابلپیشگیری باشند:
- سن: خطر ابتلا به سرطان سینه با افزایش سن افزایش مییابد. در ۲۰ سالگی، احتمال ابتلا به سرطان سینه در دهۀ آینده ۰۶/۰٪ است. این رقم در سن ۷۰ سالگی به ۸۴/۳ درصد میرسد.
- ژنتیک: فردی که دارای جهشهای خاصی در ژنهای BRCA1 و BRCA2 است، شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان یا هر دو دارد. مردم این ژنها را به ارث میبرند. جهش در ژن TP53 نیز با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه ارتباط دارد. اگر یکی از بستگان نزدیک سرطان سینه داشته باشد یا داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به سرطان سینه افزایش مییابد. دستورالعملهای فعلی توصیه میکند که افراد در صورت داشتن سابقۀ خانوادگی سرطان سینه، تخمدان، لولۀ فالوپ یا صفاق، آزمایش ژنتیک را دریافت کنند. دستورالعملها بیان میکنند که اگر سابقۀ سرطان سینه مربوط به جهشهای ژن BRCA1 یا BRCA2 در اصل و نسب آنها وجود داشته باشد، باید این آزمایش را نیز دریافت کنند.
- سابقۀ سرطان سینه یا تودههای سینه: احتمال ابتلای مجدد به سرطان سینه در فردی که مبتلا به سرطان سینه بوده، نسبت به فردی که سابقۀ این بیماری را ندارد، بیشتر است. داشتن برخی از انواع تودههای غیرسرطانی پستان، خطر ابتلا به سرطان را در آینده افزایش میدهد. بهعنوان مثال میتوان به هیپرپلازی مجرای آتیپیک یا کارسینوم لوبولار در محل اشاره کرد. افرادی که سابقۀ سرطان سینه، تخمدان، لوله فالوپ یا صفاق دارند، باید از پزشک خود در مورد آزمایش ژنتیک سوال کنند.
- بافت سینۀ متراکم: بافت متراکم سینه بیشتر با تشخیص سرطان سینه مرتبط است.
- قرار گرفتن در معرض استروژن و شیردهی: به نظر میرسد قرار گرفتن طولانیمدت در معرض استروژن خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش میدهد. این مواجهه میتواند شامل شروع قاعدگی در سنین پایین یا یائسگی دیررس باشد. در بین این زمانها، سطح استروژن در بدن بالاتر است. به نظر میرسد شیردهی، بهویژه برای بیش از یک سال، خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش میدهد. این ممکن است بهدلیل کاهش قرار گرفتن در معرض استروژن بهدنبال بارداری و شیردهی باشد.
- وزن بدن: چاقی پس از یائسگی ممکن است به احتمال بیشتر ابتلا به سرطان سینه، احتمالاً بهدلیل افزایش سطح استروژن، کمک کند. مصرف زیاد قند نیز ممکن است یک عامل باشد.
- مصرف الکل: به نظر میرسد نوشیدن منظم مقادیر زیاد الکل در ایجاد سرطان سینه نقش دارد. با توجه به موسسۀ ملی سرطان (NCI)، مطالعات بهطور مداوم نشان داده است که زنانی که الکل مصرف میکنند، در مقایسه با زنانی که الکل مصرف نمیکنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه هستند.
- قرار گرفتن در معرض پرتو: انجام پرتودرمانی برای سرطانهای مختلف ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد.
- درمانهای هورمونی: مطالعات نشان دادهاند که داروهای ضدبارداری خوراکی ممکن است کمی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهند. همچنین درمان جایگزینی هورمون، بهویژه درمان استروژن-پروژسترون، با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه مرتبط است.
- نژاد: همانطور که «مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها» (CDC) گزارش میدهد، مرگومیر ناشی از سرطان سینه بین زنان سیاهپوست حدود 40 درصد بیشتر از زنان سفیدپوست است. تحقیقات دیگر دریافته است که زنان آفریقایی-آمریکایی بیش از هر گروه دیگری در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان سینه هستند. دلایل این امر احتمالاً بیولوژیکی و اجتماعی-اقتصادی است. بهعنوان مثال، طبق مطالعهای در سال 2021، زنان سیاهپوست ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به تومورهای تهاجمی پستان باشند. سایر تحقیقات اشاره میکند که عواملی مانند وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین نیز در ایجاد نابرابریهای نژادی سرطان نقش دارند.
هیچ راهی برای پیشگیری از سرطان سینه وجود ندارد. با این حال، یک فرد میتواند اقداماتی را برای کاهش قابلتوجه خطر خود انجام دهد. این اقدامات شامل موارد زیر میباشد:
- محدود کردن مصرف الکل برای افرادی که الکل مصرف میکنند
- داشتن یک رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه
- ورزش کافی
- حفظ شاخص توده بدنی متوسط
فردی که در نظر دارد از درمان جایگزینی هورمونی پس از یائسگی استفاده کند، ممکن است بخواهد در این مورد با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی صحبت کند. برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان سینه هستند، جراحی پیشگیرانه نیز یک گزینه است.
دستورالعملهای متخصص در مورد اینکه چند وقت یکبار غربالگری سرطان سینه انجام شود متفاوت است. کالج پزشکان آمریکا توصیه میکند که زنان 40 تا 49 ساله با خطر متوسط سرطان سینه در مورد مزایا و خطرات غربالگری منظم با پزشک صحبت کنند. طبق دستورالعملها، زنان 50 تا 74 ساله که در معرض خطر متوسط هستند، باید هر 2 سال یک بار غربالگری انجام دهند. زنان 75 ساله یا بالاتر در صورتی که امید به زندگی آنها 10 سال یا بیشتر باشد باید غربالگری را ادامه دهند. «انجمن سرطان آمریکا» پیشنهاد میکند که زنان با خطر متوسط باید بتوانند انتخاب کنند که آیا از سن 40 سالگی به بعد اسکن سالانه انجام دهند یا خیر.
غربالگری منظم سالانه باید از سن ۴۵ سالگی شروع شود و در سن ۵۵ سالگی، یک زن باید بتواند تصمیم بگیرد که آیا غربالگری را یک سال در میان شروع کند یا خیر. کالج رادیولوژیست آمریکا هر سال غربالگری را توصیه میکند که از ۴۰ سالگی شروع میشود. علیرغم تغییرات، اکثر متخصصان توصیه میکنند حداقل از سن ۴۰ سالگی به بعد با پزشک در مورد غربالگری سرطان سینه صحبت کنید.
نرخ بقا نشان میدهد که فرد مبتلا به سرطان پستان چه مدت پس از تشخیص احتمال زنده ماندن در مقایسه با فردی که تشخیص را ندارد، میباشد. NCIدر حال حاضر تخمین میزند که حدود 90 درصد از زنان مبتلا به سرطان سینه حداقل 5 سال پس از تشخیص زنده میمانند. مهم است که به خاطر داشته باشید که محققان از نرخ بقا برای ارزیابی جمعیتهای بزرگ استفاده میکنند و در محاسبه این نرخ، خطر مرگ ناشی از علل دیگر را حذف میکنند. نرخ بقا نمیتواند چشمانداز یک فرد را پیشبینی کند. هیچ دو نفری لزوماً به یک روش به درمان پاسخ یکسان نمیدهند.
«سرطان سینه و اصول تغذیه»، وبلاگ پرفیرو، ۱۴ بهمن ۱۴۰۳
