چندی پیش که از متروی میدان آزادی خارج می‌شدم، فروشنده‌ای جنب پله برقی (قسمت خروجی ایستگاه)، توجهم را جلب کرد؛ پودرهای آماده قهوه که در اصطلاح به آن کافی میکس گفته می‌شود، توسط این فرد به قیمت پایینی نسبت به قیمت بازاری آن عرضه می‌شد. استقبال هم از آن نسبتا بالا بود. موضوع را با یک کارشناس بهداشت ایمنی و مواد غذایی در میان گذاشتم. دو فرضیه برای قیمت پایین می‌رفت: اول اینکه تاریخ انقضای کالاها سپری شده و از بازار جمع‌آوری شده‌اند، اما معدوم‌سازی صحیح آن‌ها صورت نگرفته و مجدد به فروش می‌رسند. دوم اینکه، این محصول در کارگاه‌های زیرزمینی به شکل غیربهداشتی و در کیفیت پایین ساخته شده و به دست مصرف کننده می‌رسد. با این توضیح که بخشی از مسافران ایستگاه مذکور، مسافر ترمینال غرب بوده و درصد بیشترشان هم ساکن شهرهای اطراف تهران هستند، به ریشه‌های احتمالی که بازار فروش این کالای آسیب رسان سلامت را داغ کرده است می‌پردازیم:
۱- ریشه اول، به پایین بودن سطح سواد سلامت مردم باز می‌گردد. این موضوع، در مطالعات مختلفی علمی به تایید پژوهشگران رسیده است. بنا بر یک تعریف ساده، سواد سلامت یعنی توانایی یک فرد در درک، تفسیر، استفاده و نیز انتقال اطلاعات مرتبط با سلامت به دیگران است. زمانی که این مولفه اساسی در زندگی هر شخصی ضعیف باشد، افرادی حضور خواهند داشت که از موقعیت بوجود آمده نهایت استفاده (سوءاستفاده) را برده و برای خود کسب درآمد کنند؛ آن هم بدون توجه به عواقب ناگوار حاصل از این فعالیت‌ها در جامعه. نظارت دقیق از طرف مراکز بهداشتی هم در این زمینه مهم است، اما سازوکار اصلی‌تر، اتقای آگاهی مردم است.
۲- ریشه دوم، پایین بودن ظرفیت پرداخت در اقشار مختلف است. همانگونه که پیشتر اشاره شد، مسافران ایستگاه متروی آزادی، غالبا وضعیت اجتماعی-اقتصادی نامطلوبی دارند و بیشتر درآمد خود را به نیازهای اولیه از نوع غذا و مسکن اختصاص می‌دهند. طبیعتا در این شرایط، هر گونه جذابیت قیمتی ایجاد شده برای محصولات غذایی، می‌تواند آن‌ها را در دام‌های رنگارنگ کلاهبرداران بیندازد. شوربختانه، شکاف طبقاتی و فقر در ایران، نه روز به روز، بلکه لحظه به لحظه در حال عمق گرفتن است. بهبود وضعیت معیشتی مردم و در کل ارتقای عدالت اجتماعی، می‌تواند از معضلات بی‌شماری در جامعه پیشگیری کند.
در مجموع، سلامت به عنوان یک کالای راهبردی، پیش شرط رشد و توسعه در همه کشورهاست. نظام سلامت، متولی اصلی فراهم‌آوری آن برای جامعه است. به دلیل نوع ماهیت این کالا، تامین سلامت حاصل نمی‌شود، مگر با همکاری بین سازمانی مسنجم و یکپارچه و بهره‌مندی از یک نقشه راه روشن و دقیق و نیز توجه کامل به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت. بی‌گمان، محصولات متنوع دیگری هم وجود دارند (همانند مشروبات الکلی تقلبی) که به طرق مختلف به دست مصرف کننده رسیده و سلامتشان را شدیدا متضرر می‌کند. به امید آنکه روزهای روشنی در انتظار سلامت مردم کشور عزیزمان باشد.
با تقدیم احترام
محمدرضا شیخی چمان
۱۴۰۲/۰۴/۱۲ – دوشنبه
