در یک ساختار اقتصادی، مشاغل را می‌توان در رسته‌های گوناگونی همچون رسمی و غیررسمی قرار داد. کاذب هم عنوان رسته شغلی دیگری است؛ این رسته، معمولا در محیط‌هایی پدید می‌آید که وضعیت اشتغال نامطلوب است، و مردم به ناچار و صرفا برای رفع نیازهای اولیه خویش، به سراغ آن‌ها می‌روند. در ایران، کولبری (کوله‌بری) یک شغل کاذبِ دردناک است. گاها خبرهایی نیز از خشونت طبیعت علیه کولبران (یخ‌زدگی، سقوط از ارتفاعات، انفجار مین در معابر کولبری) منتشر می‌گردد.
پیشتر در خصوص سریال نون خ، و اهمیتی که این مجموعه پربیننده برای نمایش ظرفیت‌های بی‌نظیر اما مغفول نوار غربی کشور داشته است، یادداشتی منتشر شد (پیشنهاد می‌شود که در ابتدا، همان یادداشت مورد مطالعه قرار گیرد). این سریال در فصل پنجم، با تغییر رویکرد اولیه خود بر روی آنتن شبکه یک سیما رفته و در بخشی از داستان، از کولبران کمک گرفته می‌شود تا یک محموله حساس دارویی را از طریق مسیر کوهستان به بیمارستانی در شهر سنندج حمل کنند؛ همین موضوع را می‌توان دست مایه پرداختن بیشتر به مقوله کولبری قرار داد.
استان کردستان، از نظر تعداد کولبر در صدر آمار‌ها قرار دارد؛ استان‌های کرمانشاه، ایلام و آذربایجان‌غربی هم دارای تعداد زیادی کولبر هستند. همه این استان‌ها مرزی بوده و طبق بررسی‌های رسمی انجام شده، عدم وجود مجموعه‌های تولیدی، کارخانجات و صنایع تبدیلی در مناطق مرزی، از جمله اصلی‌ترین دلایلی روی آوردن مرزنشینان به کولبری است. استان‌های مذکور در حالی از موضوع بیکاری رنج می‌برند که می‌توان با اصلاح زیرساخت‌ها و انجام سرمایه‌گذاری‌های متنوع، علاوه بر بهبود وضعیت معیشت مردم، گام‌های بلندی را در مسیر رشد، توسعه و شکوفایی اقتصادی کشور برداشت.
درآمد حاصل از کولبری که آن را جدال با مرگ برای گذران زندگی می‌دانند، بسیار ناچیز است، و کولبران از روی ناچاری به آن روی آورده‌اند. عارضه‌های روانی و جسمی بسیار زیادی در انتظار کولبران است. یک نکته مهم دیگر اینکه کولبری محدود به جنسیت و سن خاصی نیست؛ یعنی فقط مردان جوان دست به کولبری نمی‌زنند، بلکه کودکان، زنان و سالخوردگان هم برای کسب روزی حلال وارد مسیرهای صعب‌العبور کوهستانی می‌گردند. پرواضح است که در صورت ایجاد اشتغال و رونق دادن به اقتصاد مناطق مرزی در غرب و شمال غرب کشور، شاهد برچیده شدن پدیده شوم کولبری خواهیم بود.
در مجموع، اشتغال‌زایی از طریقِ صحیح آن، یعنی با کشف و پرداختن به مزیت‌های نسبی و مطلق استان‌های مختلف کشور، به خصوص در مناطق محروم، باید در دستورکار متولیان مربوطه قرار گیرد. این موضوع، از وابستگی اقتصاد ایران به منابع محدود نفتی کاسته، و در مسیر اعتلای هر چه بیشتر کشور، دریچه‌های جدیدی را رو به سیاست‌ورزان، مدیران و اقتصاددانان می‌گشاید. یادمان نرود که مادر عزیزمان ایران، سراسر فرصت است و زیبایی.
با تقدیم احترام
محمدرضا شیخی چمان
۱۴۰۳/۰۲/۰۵ – چهارشنبه
