خیلی مختصر و مفید (:
در سلول باکتری بعد از سیتوپلاسم و غشای سیتوپلاسمی، ساختاری وجود دارد به اسم دیواره سلولی!
دیواره سلولی یک لایه محکم است که در اطراف سلول باکتری قرار میگیرد و بدون آن سلول متلاشی خواهد شد.
همه ی گروهای باکتریایی دیواره دارند، بجز مایکوپلاسماها و آرکیباتری ها.
اسکلت اصلی یا ساختار دیواره یک ماکرومولوکل است به اسم پپتیدوگلیکان، که از دو واحد قندی اصلی تشکیل شده است، که شامل ( N-استیل گلوکز آمین ) و ( N-استیل مورامیک اسید ) است که به صورت یک در میان و توسط پیوند گلیکوزیدی (بتا 1- بتا 4 گلیکوزیدی) قرار گرفته اند.(به اختصار M و G)
اگر ما دیواره سلولی باکتری را با کمک عواملی مثل آنزیم ( لیزوزیم ) حذف کنیم ( لیزوزیم موجود در مایعات بدن مانند بزاق دهان و اشک و ادرار و...باعث از بین رفتن دیواره سلولی و متلاشی شدن باکتری میشود)، باکتری گرم مثبت به پروتوپلاسم و باکتری گرم منفی به اسفروپلاست تبدیل میشوند!
حالا نقش دیواره سلولی چی هست اصلا ؟!
ساختار پپتیدوگلیکان (مورئین یا موکوپپتید):
در ساختار پپتیدوگلیکان (علاوه بر مواردی که بالا بهش اشاره کردم)، یکسری پل های پپتیدی کوچک وجود دارد، زمانی که زنجیره های پلی مری ساخته میشوند، با این پل های پپتیدی کوچک به هم متصل میشوند.
این پل های پپتیدی از 4 اسید آمینه (تتراپپتید) تشکیل شده اند که به N-استیل مورامیک اسیدها ( M ) متصل میشوند، که به ترتیب شامل: L-Ala و D-Glu و L-Lys و D-Ala است ( L-آلانین، D-گلوتامیک اسید، L-لایزین، D-آلانین).
اما در باکتری های گرم منفی به جای اسید آمینه سومی (L-Lys) یا (L-لایزین)، DAP ( دی آمینو پالمیتیک اسید) قرار دارد.(یکی از تفاوت های باکتری گرم منفی و مثبت).
خب حالا طبق عکس بالا و توضیح زیرش که دادم یه تفاوت دیگه از باکتری گرم مثبت و منفی هست که باید بگم ( البته تفاوت های زیادی دارن که بعدا بهشون کامل اشاره میکنم).
در باکتری گرم مثبت پل عرضی پنتا گلایسین (Gly) هست، اما در باکتری گرم منفی یک پیوند پپتیدی که زمان اتصال یک مولکول آب از دست میده.
دیواره سلولی باکتری گرم مثبت:
در دیواره سلولی باکتری گرم مثبت، به جز پپتیدوگلیکان، مقداری زیادی مولکول تیکوئیک اسید ( حالا تیکورونیک یا تیکونیک هم میگن ) وجود دارد که در گرم منفی ها وجود ندارد!
تیکوئیک اسید، یک پلی ساکارید اسیدی است که در آب حل میشود، و ممکن است ترکیباتی مثل ریبیتول یا گلیسرول هم داشته باشد!
کلا دو نوع تیکوئیک اسید در باکتری گرم مثبت وجود دارد: نوع اول: که با یک پیوند کووالان به پپتیدوگلیکان وصل میشود ( تیکوئیک اسید دیواره). نوع دوم: که بازهم با پیوند کووالان به گلیکولیپیدهای غشا وصل میشود ( تیکوئیک اسید غشا ).
بعضی از گرم مثبت ها تیکوئیک اسید دارند، اما همه آنها لیپوتیکوئیک اسید را دارند.
دیواره سلولی باکتری گرم منفی:
در دیواره سلولی باکتری گرم منفی به جز پپتیدوگلیکان، یک لایه لیپوپروتئین وجود دارد که فراوان ترین پروتئین در گرم منفی ها است که باعث تثبیت غشای خارجی و اتصال به پپتیدوگلیکان میشود.
در ساختار دیواره سلولی باکتری گرم منفی علاوه بر این موارد، یک لایه دیگری هم وجود دارد به اسم غشای خارجی ( گرم منفی ها به دلیل وجود این لایه مقاومتر هستند ) که خود از دولایه( داخلی و خارجی ) تشکیل شده ، فسفولیپیدی و حالت نامتقارن دارد.
لایه داخلی: مثل غشای سیتوپلاسمی است.
لایه خارجی: لیپوپلی ساکارید یا ( LPS ) ( معروف به آندوتوکسین هم هست ).
این لیپو پلی ساکارید یا LPS از سه بخش تشکیل شده است!
1- پلی ساکارید جانبی ( O ) که از واحدهای قندی تشکیل شده است، در گونه های مختلف متفاوت است و به آن آنتی ژنO نیز میگوییم ( در شرایط مختلف مثلا نامساعد ممکن است طول زنجیره کوتاه باشد و برعکس ).
2- پلی ساکارید مرکزی
3- لیپید A: داخلی ترین بخش LPS است و از واحد های دی ساکارید فسفاته تشکیل شده و به اسیدهای چرب متصل میشود. خاصیت سمی بودن باکتری های گرم منفی مربوط به این بخش است.
