سوختگی ها
• سوختگی در اثر انتقال نيرو (انرژی) از منبع حرارتی به بدن ایجاد می شود. بيش از نيمی از سوختگی هایی که باید در بيمارستان بستری شوند قابل پيشگيری است. آموزش اصول و مفاهيم پيشگيری و ترویج آن ضروری است. کودکان خردسال و افراد سالخورده بيشتر در معرض سوختگی قرار دارند و اکثر بيماران ( 75 %) خود باعث سوختگی خود می شوند.
اصل مهم در سوختگی :
• وقوع آتش سوزی و سوختگی در محل بسته
• سوختگی های صورت یا گردن
• سوختگی های موهای داخل بينی
• گرفتگی صدا،تغيير صدا،سرفه خشک،خلط حاوی دوده
• خلط خونی،تنفس با زحمت
• قرمزی و تاول در مخاط دهان و بينی
عامل سوختگی مثل شعله ،مایعات داغ و جوشان
• درجه حرارت عامل سوزاننده
• مدت تماس با عامل سوزاننده
• ضخامت پوست( محل سوختگی)
تقسیم بندی سوختگی :
• سوختگی نوع 1 : اگر فقط پوستتان قرمز شود و حساس باشد و دردی را احساس نکنيد و تاولی هم نزند، سوختگی شما، درجه اول است و در عرض يک هفته بدون بر جای گذاشتن جای زخم از بين می‌رود. این نوع سوختگی سطحی و خفیف ترین نوع سوختگی است که فقط لایه ی خارجی پوست یعنی اپیدرم را درگیر می کند.
سوختگی نوع 2 : این نوع سوختگی، سوختگی با شدت متوسط است که فقط اپیدرم و قسمتی از درم (اما نه همه درم) را مبتلا می‌کند و به بافتهای زیرین آسیبی نمی رساند. در سوختگی درجه دوم پوست تاول می زند و تورم و ترشح مايع و درد شديد ديده می شود که بهبودی اين زخم سه هفته طول می‌کشد و باید به پزشک مراجعه شود.
سوختگی نوع 3 : در سوختگی درجه سه تمام ضخامت پوست یعنی اپیدرم و درم تخریب می شود و حتی ممکن است آسیب عمیق تر شده و بافت های زیر پوستی (چربی، ماهیچه و استخوان) را نیز درگیر کند. گاهاً تمایز سوختگی درجه سه از سوختگی درجه دو مشکل می‌باشد؛ با این وجود ناحیه سوختگی در نوع درجه سه معمولاً سیاه رنگ و یا خشک و سفید است اما در نوع درجه دو قرمز و مرطوب بوده و ظاهر عرق کرده دارد. در سوختگی درجه سه به علت از بین رفتن اعصاب زیر جلدی معمولاً بیمار دردی احساس نمی کند، بجز مواردی که در اطراف سوختگی درجه سه، مناطقی از سوختگی درجه دو نیز وجود داشته باشد. در این نوع سوختگی شدید باید فوراً فرد به مراکز درمانی منتقل شود.
انواع سوختگی های مهم :
• حرارتی
• تابشی
• الکتریکی
• شيميایی
سوختگی حرارتی : تقریبا نیمی از آسیب‌ها بر اثر اقدام به درست کردن آتش می‌باشد. سوختگی با آب یا بخار داغ به وسیله گازها یا مایعات داغ به وجود می‌آید و در اکثر اوقات به وسیله تماس با مایعات داغ و آب شیر داغ در دستشویی یا حمام، روغن داغ یا بخار آب اتفاق می‌افتد. آسیب‌های ناشی از سوختگی با آب یا بخار داغ بیشتر در کودکان زیر پنج سال رایج است. تماس با اشیای داغ تقریباً علت 20 - 30% سوختگی‌ها در کودکان می‌باشد. به‌طور کلی سوختگی با آب یا بخار داغ سوختگی نوع اول یا دوم هستند، اما اگر تماس فرد زیاد باشد ممکن است سوختگی نوع سوم نیز اتفاق بیفتد. آتش بازی یکی از رایج‌ترین عوامل سوختگی به ویژه در ایام تعطیلات در بسیاری از کشورها می‌باشد. آتش بازی یک کار مخاطره‌آمیز خاص برای مردان بالغ می‌باشد.
سوختگی تابشی : سوختگی تشعشعی یا تابشی ممکن است بر اثر تماس طولانی با پرتو فرابنفش (مانند اشعه خورشید، کیوسک‌های برنزه شدن یا جوشکاری با قوس الکتریکی یا از پرتو یونی مانند پرتو درمانی، پرتو ایکس یا تابش پرتو) به وجود آید. تماس با نور خورشید رایج‌ترین علت سوختگی‌های تشعشعی و به طور کلی رایج‌ترین علت سوختگی‌های سطحی می‌باشد. افراد مختلف به شکل‌های مختلف و بر اساس نوع پوست خود دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. اثری که پرتو یونی بر روی پوست می‌گذارد به میزان تماس با محل بستگی دارد و به دنبال آن بعد از ۳گری ریزش مو مشاهده می‌شود، بعد از ۱۰گری سرخی پوست، بعد از ۲۰گری افتادن پوست‌های مرطوب و بعد از ۳۰گری مردگی بافت مشاهده می‌شود. سرخی پوست، اگر اتفاق بیفتد، مدتی پس از تماس بروز می‌کند. سوختگی‌های تشعشعی همانند سوختگی‌های دیگر درمان می‌شوند. سوختگی‌های ریز موجی به وسیله گرمایش حرارتی حاصل از مایکروویو رخ می‌دهند. اگرچه تماسی به کوتاهی دو ثانیه ممکن است باعث آسیب شود، اما به‌طور کل سوختگی به وسیله مایکروویو اتفاق نادری است.
سوختگی الکتریکی : آسیب‌ها یا سوختگی‌های الکتریکی به ولتاژ بالا (برابر یا بیشتر از 1000 ولت)، ولتاژ پایین (کمتر از 1000 ولت)، یا سوختگی حاصل از برق ترکش اتمی که در درجه دوم اهمیت نسبت به قوس الکتریکی قرار می‌گیرد دسته‌بندی می‌شوند. رایج‌ترین علل سوختگی در کودکان سوختگی به وسیله سیم‌های برق (60٪) و به دنبال آن سوختگی به وسیله پریزهای برق (14٪) می‌باشند. صاعقه نیز می‌تواند باعث سوختگی الکتریکی شود. عوامل ریسک‌پذیری که منجر به برخورد صاعقه می‌شود شامل انجام فعالیت‌هایی مانند کوهنوردی، گلف و ورزش‌هایی که در فضای باز انجام می‌گیرد و همچنین کار کردن در فضای باز می‌شود. مرگ و میر ناشی از برخورد صاعقه در حدود 10٪ می‌باشد. اگرچه آسیب‌های الکتریکی منجر به سوختگی می‌شود، اما ممکن است باعث شکست یا نابجایی و در مرحله بعد ترومای ناقض یا انقباض عضله شوند. در آسیب‌های ناشی از ولتاژ زیاد، بیشتر آسیب ممکن است داخلی باشد و به همین دلیل نمی‌توان وسعت آسیب را صرفاً به وسیله بررسی پوست برآورد کرد. ممکن است تماس با ولتاژ بالا یا ولتاژ پایین آریتمی قلب یا ایست قلبی را به همراه داشته باشد.
سوختگی شیمیایی : مواد شیمیایی از 2 تا 11٪ علت سوختگی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و علت 30٪ مرگ‌های ناشی از سوختگی می‌باشند. سوختگی‌های ناشی از مواد شیمیایی می‌توانند به وسیله بیش از 25000 ماده شیمیایی به وجود آیند، که بیشتر آن‌ها باز قوی (55٪) یا اسید قوی (26٪) هستند. اکثر مرگ‌های ناشی از سوختگی شیمیایی در درجه دوم اهمیت نسبت به بلع این مواد قرار می‌گیرند. عوامل شیمیایی رایج شامل این موارد می‌شوند: اسید سولفوریک که در پاک‌کننده‌های حمام و دستشویی یافت می‌شود، سدیم هیپوکلریت که در سفیدکننده‌ها یافت می‌شود و هالوآلکان که در رنگ زداها یافت می‌شود. هیدرو فلوئوریک اسید می‌تواند باعث به وجود آمدن سوختگی‌های عمیقی شود که ممکن است تا مدتی بعد از تماس علائم بیماری را نشان ندهد. فرومیک اسید ممکن است باعث از کار افتادن تعداد قابل توجهی از گلبول‌های قرمز شود.
عوارض احتمالی :
• شوک به علت از دست دادن مايعات و الكتروليت‌ها (سوختگی‌های شديد)
• اختلال بينايی در صورت آسيب به چشم‌ها
• عفونت در ناحيه سوختگی
• ذات‌الريه (پنومونی)
• تشكيل جوشگاه دايمی
• كزاز و ساير عفونت‌ها
اصول كلی درمان:
• اطمينان حاصل كنيد كه واكسيناسيون كزاز شما به روز باشد، زيرا سوختگی‌ها يكی از شايعترين علل عفونت‌ها، از جمله كزاز هستند.
• درمان بسته به عمق و وسعت نواحی دچار سوختگی متفاوت است.
در مورد سوختگی‌های خفيف :
• روی نواحی سوختگی درجه 1 پماد سوختگی بماليد.
• نواحی كوچک دچار سوختگی درجه 2 يا 3 را به مدت ده دقيقه در آب سرد فرو ببريد تا درد و تورم كاهش يابد.
• ناحيه دچار سوختگی را تميز نگاه داريد. روزانه يک بار ناحيه سوخته را در وان آب ولرم قرار دهيد يا روی آن كمپرس آب ولرم قرار دهيد. ضمناً می‌توانيد شامپوبجه برای شستشواستفاده کنید تا نواحی دلمه بسته پاک شود. برای كمپرس فقط از آب استفاده كنيد.
• در صورت امكان، ناحيه سوخته را بالاتر از ساير نقاط بدن قرار دهيد.
• می‌توانيد از پانسمان‌های مخصوص روی ناحيه سوخته استفاده نماييد.
• بستری كردن تمام موارد سوختگی درجه 3 وسيع و بعضی موارد سوختگی درجه 2
• جراحی برای پيوند پوست روی سوختگی های درجه 3
تذکر : در مورد سوختگی درجه 2 (وسیع یا نقاط حساس) و درجه 3 حتما به پزشک مراجعه کنید.
درصد سوختگی ها در تصویر زیر راهنمای مناسبی برای تعیین آن است
