هر ماده ای که پس از ورود به بدن ، قادر به مختل نمودن سلامت یا از بین رفتن زندگی شود ، زهر یا سم نامیده می شود.
علل مسمومیت:
• بی احتیاطی
• اتفاقی
• عمدی
• ناآگاهی
نحوه تشخیص نوع ماده سمی:
• اثرات باقی مانده بر روی بدن بیمار
• بوی سم از دهان بیمار
• اظهارات بیمار و اطرافیان بیمار
• انجام آزمایش خون و ادرار
اقدامات اصلی برای درمان مسمومیتها:
• رقیق کردن سم درمعده وخارج کردن آن از طریق (NGT) یا سند
معده
• جلوگیری از جذب بیشتر سم از طریق استفراغ
• خارج کردن سم جذب شده از بدن (افزایش کار کلیه) یا سرم تراپی
• درمان علامتی یا حفاظتی
• بی اثر کردن سم جذب شده در بدن (تجویز پادزهر)
راه های ورود سم به بدن:
• گوارشی (خوردن دارو ، قارچ سمی ، تریاک ، نفت و ...)
• تنفسی (استشاق گازهای سمی مثل مونواکسید کربن و ...)
• تزریقی (مثل معتادین تزریقی)
• تزریق دارو (مثلا اشتباه در نوع دارو و یا نحوه تزریق)
• تزریق سم ناشی از گاز گرفتگی یا گزش حیوانات
• پوست و مخاط بدن
• توجه : حشره کش کلردار از سه طریق گوارشی ، تنفسی و پوستی ایجاد مسمومیت می کند
علائم عمومی مسمومیت:
• علائم عمومی(به نوع سم ، راه ورود ، مقدار سم ، مدت ورود سم
به بدن بستگی دارد)
• علائم گوارشی : تهوع و استفراغ ، اسهال ، شکم درد ، زخم ناحیه گلو
و دهان
• علائم عصبی : تشنج ، هذیان و اختلال هوشیاری و حواس پرتی
• علائم خفگی : کبودی صورت و لبها و پوست ، اشکال در تنفس
• علائم سوختگی : مخاط دهان و زبان
• اختلالات دید : تعریق فراوان ، اشک ریزش فراوان
• خونریزی و تب و افت فشار خون و کهیر
کمک های اولیه در مسمومیت ها:
الف : کمک های اولیه اختصاصی
• تشخیص نوع سم از نظر درمان اختصاصی لازم است . و باید سعی کرد از طریق سوال کردن و جستجوی محیط اطراف فرد مسموم نوع سم را تشخیص داد . و برای ادامه درمان به پزشک ارجاع داد.
ب : کمک های اولیه عمومی و فوری
• رقیق کردن سم: برای اینکار اگر مصدوم بیهوش نباشد از آب شرب ، شیر یا محلول آبلیمو استفاده نمود. در مسمومیت با محلول اسیدی ، روغن زیتون ، محلول جوش شیرین و سفیده تخم مرغ بدهید. درمسمومیت با محلول قلیایی، آب فراوان با آب لیمو و سرکه و سفیده تخم مرغ بدهید.
خارج کردن سم:
1. برای اینکار از مواد قی آور یا تحریک به استفراغ کنید و سعی در خارج کردن سم می نماییم . برای تحریک استفراغ از مخلوط آب نیم گرم و نمک طعام ، و یا از طریق سند معده (NGT) استفاده می کنیم.
2. برای کودکان آنها را روی تخت خوابانیده طوریکه سر از لبه تحت آویزان باشد او را کمک نموده تا مواد سمی را برگرداند.
3. رساندن مصدوم به بیمارستان
4. انجام اقدامات حمایتی مثل عملیات احیا در صورت لزوم
تحریک استفراغ در موارد زیر ممنوع است:
• مسمومیت با نفت و و مشتقات آن و اسید و قلیا
• مسمومیت در زنان باردار در سه ماهه آخر بارداری
• مسمومیت در مصدوم بیهوش و تشنجی
• مسمومیت در بیماران قلبی
• مسمومیت بچه های کمتر از 6 سال
مسمومیت در اثر خوردن نفت و مشخصات آن:
علائم :
• سوزش و زخم دهان ومری و معده
• تهوع استفراغ
• سستی و بیقراری
• خواب آلودگی ، سرگیجه
• بوی نفت از دهان
کمکهای اولیه :
• او را در هوای آزاد و وضعیت مناسب قرار دهید.
• دو قاشق غذاخوری پارافین یا روغن زیتون بدهید.
• برای ادامه درمان به پزشک ارجاع دهید.
مسمومیت غذائی مسمومیت بوتولیسم Botulism:
بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی است که در نتیجه سم باکتری )مخصوصا( در غذاهای کنسروشده ایجاد می شود این باکتری بی هوازی بوده و در خاک زندگی می کند و می توان آنرا در کنسرو هایی که بهداشتی تهیه نشده باشند یافت.
هاگ موجود در خاک در اثر جوشاندن از بین نمی رود و وقتی داخل قوطی کنسرو قرار می گیرد بعلت نبودن هوا در آن شروع به فعالیت می نماید و در داخل کنسرو سم ترشح می کند. خوشبختانه این سم در مقابل حرارت مقاوم نیست ، بنابراین جوشاندن کنسرو ها در اب بمدت 20 - 15 دقیقه موجب از بین رفتن سم باکتری خواهد شد. چون سم این باکتری رنگ ، مزه و قوام غذایی کنسرو شده را تغییر نمی دهد و نشانه ای بر روی غذا نمی گذارد، لذا لازم است قبل از مصرف جوشانده شود.
علائم:
• گرفتگی گلو ، خشکی دهان
• اختلالات عصبی مثل اختلال در بلع
• افتادگی پلک ، دو بینی ، تاری دید
• تنفس نامنظم
• ضربان قلب کند و ضعیف
• خفگی و درصورت عدم درمان فوری ، مرگ را بدنبال خواهد داشت.
• کمک های اولیه:
• سنداژ معده وخارج کردن سم از طریق شستشوی معده
• خورانیدن آب و نمک برای ایجاد استفراغ
• ارجاع فوری برای تزریق ضد سم اختصاصی
سیانور و منوكسید كربن:
سیانور جزو مهلک ترین سموم برای انسان است . از سیانور در صنعت عکاسی ، کشاورزی و ... استفاده می شود.
علائم:
• سرگیجه ، تهوع و استفراغ و اشک ریزش
مسمومیت با مونواکسید کربن:
مونواکسید کربن گاز خطرناکی است . این گاز بی بو ، بدون رنگ و بدون مزه خاصی بوده و قدرت اتصال این گاز به گلبولهای قرمز 200 برابر اکسیژن است . در اثر مصرف زیاد کرسی ، و یا در محیط های بسته و سوخت ناقص زیاد دیده می شود.
علائم:
• علائم شبیه سرما خوردگی مثل اب ریزش بینی
• کبودی بدن
• سردرد ضرباندار و سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• خروج کف صورتی از دهان
• وقفه تنفسی، اغما
کمک های اولیه:
• با یک ماسک مرطوب جلوی دهان و بینی خود را بپوشانید
• درب و پنجره را باز کنید
• مصدوم را به هوای آزاد انتقال دهید
• در صورت قطع تنفس ، عملیات احیا انجام دهید
• فرد مسموم را بیدار نگهدارید
• برای ادامه درمان به نزدیکترین مرکز درمانی ارجاع دهید
مسموميتهای تزريقی ( گزش و گاز گرفتگی ):
شایع ترین و بیشترین نوع مسمومیت تزریقی، گزیدگی توسط حشرات و خزندگان می باشد كه موجب مسمومیتهای خفیف و شدید در افراد می شوند . بخصوص در كشور ما كه با وضع جغرافیایی خاص خود و اختلاف جوی دارای جانوران سمی فراوان و گوناگونی است كه شناسائی آنها برای پیشگیری و درمان ضروری است.
انواع حیوانات مثل عنكبوتها - مارها – كرمها و حشرات مختلف می توانند موجب ترشح سم شوند كه در بسیاری موارد چندان خطرناک نیستند. با وجود این در بعضی موارد ممكن است موجب عوارض خاص پوستی و تنفسی و تاثیر در هوشیاری و شوک حساسیتی شدید (آنافیلاکسی) در فرد شوند.
در این موارد کزشی مانند مار یا عنگبوت، فورا باید محل گزش شده (مثلا دست) را با آب و صابون فراوان شست و شو دهید و هرگز دست را بالاتر از سطح قلب قرار ندهید چون باعث سرعت بخشیدن به اثرات سم میشود. و برای خنثی شدن سم فورا به بیمارستان مراجعه کنید تا پادزهر مورد نظر را دریافت کنید. در چنین مواردی خوب است که آن حشره یا جانور را کشته و با خود نزد پزشک ببرید تا پادزهر مورد نیاز راحتتر تشخیص داده شود.
در موارد گاز گرفتی توسط سگ و یا گربه نیز مانند اقدامات بالا محل زخم باید با آب و صابون شسته شود و برای دریافت واکسن هاری هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
