به نقل از آریا دوک، صنعت نساجی یکی از صنایع پیشرو و بزرگ کشور محسوب می‌شود. صنعت نساجی از دیرباز به سبب ضرورت مصرف و کاربرد وسیع آن مورد توجه خاصی بوده و در طول تاریخ کشورمان فراز و نشیب‌های فراوانی را طی کرده است. بر اساس کاوش‌های باستان شناسی انجام شده در شوش، تولید منسوجات در حدود 3000 سال قبل از میلاد مسیح در ایران آغاز شده است. در زمان اشکانیان، ایرانیان در پرورش کرم ابریشم و تولید پارچه‌های ابریشمی به تحولی عظیم دست یافتند. شکوفایی صنعت تولید پارچه‌های مخمل در کاشان و یزد در دوره اشکانیان و عرضه آن به جهان خصوصًا اروپا قسمت دیگری از تاریخ پرشکوه صنعت نساجی ایران است که صنعتگر ایرانی را قانع نکرده و همچنان به دنبال نوآوری و تسخیر بازارهای جهانی بوده است. اوج صنعت نساجی را در تاریخ ایران زمین، هنرمندان دوره سلجوقی و صفوی رقم زدند و در زمان شاه عباس صفوی تولیدات بی نظیری آفریده شد و پارچه‌های زربافت ایرانی از شهرت جهانی برخوردار گردید.
صنعت نساجی و پوشاک ایران با بهره‌گیری از قدمت طولانی، حجم سرمایه‌گذاری، نرخ بالای ارزش افزوده، و نیروی انسانی فراوان دارای پتانسیل بالقوه بسیاری جهت پیشرفت و ارتقای کمی و کیفی خود و اقتصاد ملی است و می‌تواند نقش مهمی در راستای تحقق آرمان‌های کلان اقتصادی کشور ایفا نماید. در دهه‌های اخیر نیز صنعت نساجی در ایران، نقش مؤثر و تعیین کننده‌ای در کشور ایفا نموده است.
طی سه دوره حکومت افشاریه و زندیه تحول خاصی در تاریخچه نساجی ایجاد نشد. ایران که در زمینه نساجی سنتی در دوره صفویه اعتباری در دنیا داشت و یکی از صادرکنندگان برتر بود، در دوره های بعد تبدیل به وارد کننده پارچه از اروپا شده بود. پس از صدراعظمی امیرکبیر، تلاش‌های بسیاری برای احیای نساجی سنتی ایران شد. تولید پارچه د ریزد و کاشان با حمایت امیرکبیر سرعت گرفت. در نهایت صنیع الدوله، در سال 1281 اولین کارخانه نساجی را در ایران افتتاح کرد. که که یکی از رجال نامدار دوره قاجار بود، لقب صنیع الدوله را به واسطه افتتاح کارخانه‌های بسیاری در ایران، از ناصرالدین شاه گرفت. مرتضی قلیخان صنیع‌الدوله فرزند دوم علیقلی خان مخبرالدوله بود. او که به واسطه تحصیل در اروپا، از تحولات صنعتی اروپا آگاه بود، رجال ثروتمند را برای تاسیس کارخانه تشویق می‌کرد. اولین کارخانه ریسندگی به واسطه صنیع الدوله با سرمایه گذاری محمد تقی شاهرودی تاسیس شد. هفت سال بعد در تبریز، دومین کارخانه ریسندگی به دست حاج رحیم و حاج یوسف قزوینی تاسیس شد.
کارخانه وطن، در سال 1294 به عنوان اولین کارخانه ریسندگی و بافندگی پشمی به دست عطالله ملک شیرازی افتتاح شد و با حمایت دولت 40 کارخانه‌های نساجی در یزد، کاشان، کرمان، مازندران، خراسان، گیلان و آذربایجان ساخته شدند. در طی سالهای 1320 تا 1328 بروز جنگ، افزایش قیمت منسوجات خارجی و کاهش واردات آن موجب رونق بازار محصولات نساجی داخلی شد.
در سال 1334 اعتباری از طرف دولت برای توسعه صنایع نساجی اختصاص داده شد؛ که از محل این اعتبار، نوسازی کارخانجات نساجی صورت گرفت و پیرو این اقدام با سرمایه‌گذاری مجدد، حجم منسوجات تولیدی کارخانه‌ها افزایش یافت و واحدهای جدیدی نیز احداث گردید. وضعیت این صنعت در سال 1345 در ایران بگونه‌ای بود که کشور از ورود پارچه پنبه‌ای بی نیاز شده و بیش از دو سوم پارچه پشمی و پتوی مورد نیاز مردم از طریق تولید داخل تأمین می‌شد.
پس از انقلاب اسلامی و ایجاد روابط بین‌المللی جدید، کاهش شدید نرخ ارز همراه با تحریم‌های اقتصادی، باعث عدم توانایی ایران در تجارت آزاد با کشورهای خارجی شد. جنگ ایران و عراق باعث شد که درآمد حاصل از فروش نفت در ایران کاهش یابد. همچنین محدودیتهای واردات کالاهای مصرفی غربی در این دوره نه تنها به تقویت وضعیت مالی دولت کمک کرد؛ بلکه یک سیاست فرهنگی نیز بود که هدف آن جلوگیری از ورود فرهنگ غیرواقعی غربی در آغاز دوران انقلاب بود. در نتیجه این اتفاقات، صنایع تولیدی ایران، از جمله صنعت نساجی و پوشاک، بار دیگر تحت سیاستهای محافظتی قرار گرفته و صرفاً بقای آنها به جهت پاسخ به تقاضای داخلی بود. بسیاری از صنایع کشور از جمله نساجی، پس از انقلاب دولتی شدند و مدیران آن عوض شد. حدود 50 کارخانه نساجی بعد از انقلاب مصادره شدند و زیر نظر سازمان صنایع ملی ایران قرار گرفتند.
پدیده ورشکستگی صنایع نساجی پس از اتمام جنگ و در دهه هفتاد رخ داد. در آن زمان ارز تک نرخی شد و این مسئله باعث آسیب به واحدهایی شد که دولتی بودند و از رانت ارز چند نرخی استفاده می‌کردند. بنابراین سود این واحدها عموما از رانت نرخ چند ارزی حاصل می‌شد و مربوط به تولید و عملکردشان نبود؛ به همین دلیل مقطع کوتاهی که ارز تک نرخی شد این واحدها آسیب دیدند.
در دهه هشتاد بیشتر کارخانه‌های نساجی واگذار شده به دولت، که وارد بافت شهری شدند و زمین آنها افزایش قیمت پیدا کرد. همان زمان قانون بازسازی و نوسازی صنایع نساجی تصویب شد که طبق آن این کارخانه‌ها می‌توانستند با حفظ اشتغال و تولید، زمین‌ها را بفروشند و فعالیت خود را به شهرک‌های صنعتی منتقل کنند. آنها همچنین می‌توانستند به شرط رعایت موارد یاد شده فعالیت خود را به بخش خصوصی واگذار کنند. در نتیجه بالا رفتن ارزش زمین این کارخانجات باعث شد واحدها با فروش زمین، زیان انباشته خود را جبران کردند. در این میان عده‌ای به طمع قیمت بالای این کارخانه‌ها آنها را خریدند، اما شرایط را رعایت نکردند و نه تنها کارگران بازخرید شدند بلکه تولید به صفر رسید و بعد هم زمین‌ها را به مزایده گذاشتند و این روند و تبعات آن تا اوایل دهه نود ادامه داشت.
اگرچه پس از انقلاب صنعتی با ماشینی شدن صنعت منسوجات همراه با پیشرفت تکنولوژی در این صنعت و تمام صنعت‌های وابسته، ایران جایگاه خود در صنعت نساجی در جهان را از دست داده، در عین حال هنوز صنعت نساجی یکی از صنایع مهم در ساخت صنعتی ایران به شمار می‌رود. به‌ویژه اینکه فرآیند تولید در این صنعت زنجیره تولید نسبتا بزرگی را شامل می‌شود و از این رو توان اشتغالزایی بالایی در خود دارد. به‌طور دقیق‌تر در این صنعت، در گام نخست پنبه یا پشم به عنوان ماده اولیه استفاده شده و پس از آن به نخ تبدیل می‌شود. در مرحله بعد نخ برای ساخت پارچه به کار می‌رود. در نهایت پارچه به‌طور عمده برای پوشاک و همچنین دیگر صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این‌رو صنعت نساجی شامل تمام مراحل تولید الیاف، تبدیل الیاف به نخ، تبدیل نخ به پارچه و همچنین شامل فرایندهای تکمیلی انجام شده بر روی پارچه مانند رنگرزی، چاپ طرح و نقش بر روی پارچه، دوخت و … می‌شود. این زنجیره اهمیت این صنعت را آشکار می‌کند.
صنعت نساجی در ایران را می‌توان به چند مجموعه کلی تقسیم بندی نمود که عبارت اند از: تولید الیاف منقطع مصنوعی، تولید نخ‌های فیلامنت، تکسچرایزینگ، تولید منسوجات بی‌بافت، تولید موکت، ریسندگی الیاف کوتاه، ریسندگی الیاف بلند، تولید فرش ماشینی، بافندگی، بافندگی حلقوی پودی، بافندگی حلقوی تاری، رنگرزی، چاپ و تکمیل.
صنعت نساجی در ایران دارای قدمتی طولانی بوده و یکی از مهم‌ترین بخش‌های اشتغال‌زا است. نساجی از جمله فعالیت‌های مهم و ریشه‌دار در ایران به‌شمار میرفته است. بر اساس مطالعات در سده‌های چهارم و پنجم هجری صنعت نساجی درایران در دوران شکوفایی و رشد قرار داشته است. پس از حمله افغان‌ها این صنعت در دوران نابودی و رکود به سر می‌برد تا در دوره ناصر الدین شاه باردیگر رشد آن از سر گرفته می‌شود. روند رشد صنایع نساجی تا پیش از انقلاب رشد فزاینده‌ای داشته و پس از انقلاب و جنگ تحمیلی بار دیگر به رکود می‌رسد. اما این صنعت پس از دهه نود با خصوصی شدن صنایع نساجی، بار دیگر رشد خود را شروع کرده است.
