رفتن رئیس‌جمهور میلیونر آمریکا از کاخ سفید، آینده بخش نفتی را دچار تغییرات اساسی خواهد کرد تا اقتصاد آمریکا به سرعت سراغ انرژی‌های سبزتر و بهبود روابط با نهادهای بین‌المللی برود. البته همه بر این باور نیستند و سناریوی دومی هم از سوی رئیس موسسه نفت آمریکا مطرح می‌شود که به هوشیاری بایدن بر سر مقوله امنیت انرژی تاکید دارد و این امر را برای صنعت نفت نویدبخش می‌داند. روزنامه «فایننشال‌تایمز» سناریوهای نفتی انتقال قدرت از دولت حافظ منافع شرکت‌های نفتی به کابینه سبز بایدن را بررسی کرده است.
هر چه به روند تحویل قدرت از سوی ترامپ به کابینه بایدن نزدیک می‌شویم، گمانه‌زنی‌ها درباره آینده صنعت شیل آمریکا و نقش این کشور در بازار جهانی نفت رنگ و بوی جدی‌تری به خود می‌گیرند. روزنامه «فایننشال‌تایمز» با بررسی شرایط سیاسی، دیپلماتیک و نفتی آمریکا و با ذکر اظهار نظرهایی عنوان می‌کند که جو بایدن صحنه سیاست‌های انرژی در آمریکا را تغییر خواهد داد. به نظر می‌رسد دوران نفوذ شرکت‌های نفتی در دولت پایان می‌یابد و زمان قدرت گرفتن طرفداران تغییر فاز انرژی و شوالیه‌های اقلیمی خواهد بود؛ چیزی که شرکت‌های نفتی را ترسانده است. اما همه به این اندازه بدبین نیستند و برخی هم بر این باورند که بایدن منافع ملی آمریکا و استقلال انرژی این کشور برایش مهم‌تر است و به همین دلیل هنوز می‌توان به صنعت نفت در آمریکا خوش بین بود. دیگر ترامپی در کار نخواهد بود تا دشمنی خود با نهادهای همکاری‌های بین‌المللی چون اوپک را به زمینه‌ای برای پیشبرد مقاصد شرکت‌های نفتی حوزه شیل تبدیل کند.
وزرای اوپکی آوریل سال ۲۰۱۸ در جده عربستان و هنگامی که نفت در حال صعود به اوج قیمتی ۳ساله خود در ۷۵ دلار بر هر بشکه بود، احساس شور و شعف زیادی داشتند. اما در همان زمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در صفحه توییتر خود واکنشی نسبتا تند به افزایش قیمت نفت نشان داد و با حمله به اوپک نوشت: «یک بار دیگر اوپک شروع کرد. همه جا و از جمله در نفت‌کش‌ها در دریا به میزان بی‌سابقه‌ای نفت وجود دارد؛ اما قیمت نفت مصنوعی و بسیار گزاف است. این خوب نیست و قابل قبول هم نخواهد بود.»
شاید بتوان این توییت دونالد ترامپ را به‌گونه‌ای آغازگر دوران دخالت‌های بی‌سابقه یک رئیس‌جمهور آمریکا در بازار نفت دانست؛ دورانی که به نظر می‌رسد خیلی زود عصر آن به سر آمده و همه چیز در شرف تغییر است. با توجه به شخصیت خجالتی جو بایدن در شبکه‌های اجتماعی بعید به نظر می‌رسد که او قصد داشته باشد با توییت کردن رهبری دیپلماسی نفتی را در دست بگیرد و احتمالا بیشتر روی انتقال فاز انرژی از سوخت‌های فسیلی به سمت سوخت‌های پاک‌تر متمرکز خواهد شد. البته متخصصان این صنعت درباره این روش دخالت رئیس‌جمهور آمریکا می‌گویند که به‌رغم رویکرد معمولا ضد و نقیض و ستیزه‌جویانه ترامپ او بیشتر اوقات به اهدافش دست پیدا می‌کرد. ایمی میرز یافه، استاد دانشگاه تافتس در بوستون، ماساچوست به فایننشال‌تایمز در این‌باره می‌گوید: «ترامپ به جای فرستادن وزیر امورخارجه به خاورمیانه یا سفیر ایالات متحده در عربستان سعودی برای گفت‌وگو و مذاکره با اوپکی‌ها جنگ توییتری راه انداخت و مشکل درست اینجا بود که ترامپ از این روش جواب دل‌خواهش را گرفت. »
به هر روی این پایان ماجرا نبود و روندی که با صحبت‌های علنی ترامپ درباره سلطه بخش انرژی آمریکا و حمله به اوپک به دلیل میزان تولید نفت پایین آغاز شده بود و خواهان کاهش قیمت‌های نفتی بود، در ۲۰۲۰ به اوج خود رسید. در این سال با شیوع بیماری کووید-۱۹ و بحرانی که در پس جنگ قیمتی عربستان سعودی و روسیه شکل گرفته بود و با چاشنی تعطیلی صنایع و حمل‌ونقل در جهان نفت را به قعر قیمتی فرستاده بود، صنعت شیل آمریکا به آسانی در معرض ضربه‌ای تاریخی و شاید جبران‌ناپذیر قرار گرفته بود. در چنین شرایطی دونالد ترامپ بار دیگر دست به دخالت در بازار نفت جهانی زد و این بار از اوپک خواست تا برای نجات صنعت شیل آمریکا از بروز یک فاجعه، قیمت‌ها را افزایش دهند. درحالی‌که ترامپ از زمان روی کار آمدن تاکنون ده‌ها بار در مورد نفت یا اوپک توییت کرده که اغلب آنها با نزدیک شدن قیمت نفت به سطح بشکه‌ای ۷۰ دلار بود؛ جو بایدن می‌تواند از روش اوباما درس بگیرد. باراک اوباما طی ۸ سال زمامداری در کاخ سفید تنها دو بار در شبکه‌های اجتماعی از اوپک نام برد؛ اما در بیشتر موارد سعی می‌کرد بخش نفت بین‌الملل را زیر رادار سیاست‌های اجرایی و دیپلماتیک خود داشته باشد. روزنامه فایننشال تایمز می‌گوید تحلیلگران بر این باورند که مسائل فوری مهم‌ترین اولویت آقای بایدن خواهند بود. آنها فکر می‌کنند مواجهه با بحران‌هایی چون شیوع خطرناک بیماری بیماری کووید-۱۹، تحریک اقتصاد آسیب‌دیده آمریکا یا مسائل مرتبط با واکسن کرونا برای کابینه دولت دموکرات از اولویت‌های فوری‌تری برخوردارند و دیپلماسی نفتی جایی در میان آنها ندارد.
یکی از تفاوت‌های جدی که به نظر می‌رسد با سر کار آمدن دولت بایدن به وجود آید، تغییر ترکیب بازیگران تاثیرگذار بر سیاست‌گذاری‌ها است که نتایج مهمی خواهد داشت. شرکت مشاوره انرژی راپیدان اخیرا در یادداشتی گفته دوران نفوذ هارولدهام، میلیاردر نفتی و معتمد دونالد ترامپ، به پایان رسیده است. در این یادداشت عنوان شده است که این سرمایه‌دار و رئیس شرکت کونتیننتال ریسورسز تاثیرگذاری بسزایی روی رئیس‌جمهور آمریکا داشته و طی سال جاری بارها با ترامپ درباره کاهش قیمت‌های نفتی صحبت کرده است. حالا به نظر می‌رسد در آغاز فصلی نو باشیم که در آن متخصصان زیست‌محیطی مانند جینا مک کارتی، رگولاتور سابق محیط زیست که حالا به‌عنوان «سزار اقلیمی» مسوول راهبرد و تنظیم سیاست‌های دولت جدید در زمینه انرژی است؛ از قدرت بیشتری در دولت بهره‌مند شوند. به همین دلیل است که برخی از تولیدکنندگان نفت ایالات‌متحده از تغییر تمرکز در برنامه‌های بایدن برای اجرای قوانین سختگیرانه در مورد آلودگی‌های زیست‌محیطی و محدودیت‌های حفاری که بر تولید نفت خام آمریکا تاثیر می‌گذارد، وحشت زده‌اند. اسکات شفیلد، مدیر شرکت بزرگ تولیدی صنعت شیل، پایونیر نچرال ریسورسز به روزنامه فایننشال‌تایمز گفت: «تولید نفت در ایالات‌متحده که در سال جاری با افتی ۱۵ درصدی از اوج تاریخی خود روبه‌رو شد، به‌دلیل سیاست‌های بایدن ممکن است در یک دهه آینده ۳ درصد دیگر کاهش یابد.»
اما به‌رغم حمایت‌های آشکار ترامپ، تجربه صنعت نفت و به‌ویژه سرمایه‌گذاران آن در طول سال‌های حکمرانی آقای ترامپ به‌طور آشکاری با فرازونشیب‌های جدی همراه بوده است. در واقع حتی قبل از شیوع همه‌گیری کرونا، صنعت شیل دچار مشکلاتی حاد بود و تحت تاثیر مدل تجاری قرار گرفت که رشد سریع عرضه را به وجود آورد؛ اما در عمل میلیاردها دلار سرمایه را از بین برد. ویل ون لو، رئیس گروه کوانتوم انرژی پارتنرز هم بر این باور است که رشد افسارگسیخته تولید شرکت‌های فعال، صنعت شیل را دچار دردسرهای دو چندان کرده است. افزایش تعداد ورشکستگی‌ها و اخراج ده‌ها هزار کارگر این شرکت‌ها نشان می‌دهد این بخش به شدت در مضیقه قرار دارد. وضعیت به‌گونه‌ای است که حتی شرکت معتبری چون چساپیک انرژی که از پیشگامان انقلاب شیل بود، در ژوئن ۲۰۲۰ اعلام ورشکستگی کرد؛ اما بحران تنها گریبان شیل را نگرفته است. غول نفتی آمریکایی اکسون موبیل هم که سال ۲۰۱۳ از نظر ارزش بازار، بزرگ‌ترین شرکت سراسر جهان محسوب می‌شد؛ در سال ۲۰۲۰، طی سه فصل متوالی متحمل ضررهای سنگینی شد و برای گذار از این شرایط مجبور کاهش هزینه‌های سرمایه‌ای و اخراج کارگران شد. غول نفتی شورون، مهم‌ترین رقیب آمریکایی اکسون موبیل هم نیز مجبور به کاهش شدید هزینه‌های خود شد. شاخص انرژی S&P ۵۰۰ که در درجه اول از سهام شرکت‌های نفت و گاز تشکیل شده بود، طی فاصله سرکار آمدن ترامپ در ژانویه ۲۰۱۷ و شروع سقوط بازار سرمایه در مارس ۲۰۲۰ بیش از یک‌سوم کاهش یافته بود و از آن زمان تاکنون هم بیش از ۱۱ درصد دیگر عقب‌نشینی کرده است. جالب است که با وجود روابط صمیمانه و گرم ترامپ با میلیاردرهای نفتی، در دوران اوباما این شاخص بیش از ۵۰درصد رشد کرد. به نظر می‌رسد با پیروزی نامزدی که در جریان مبارزات انتخاباتی اعلام کرد می‌خواهد از صنعت نفت خارج شود، زمین‌بازی دچار تغییراتی شده است. رئیس‌جمهور جدید تحت فشار پایگاه هواداران خود قرار خواهد داشت تا طرح پیشنهادی خود، یعنی انقلاب انرژی‌های پاک را پیش ببرد. اما از سوی دیگر برخی از بازیگران نفتی کماکان به جو بایدن خوش بین هستند. مایک سامرز، رئیس موسسه نفت آمریکا معتقد است جو بایدن اهمیت استراتژیک نفت شیل و تاثیر آن در امنیت انرژی ایالات متحده را درک می‌کند و همین امر عامل مهمی برای امیدواری است. او می‌گوید: «تردید ندارم جو بایدن که سال‌ها در کمیته روابط خارجی سنا بود، تفاوت بین زمانی که ایالات متحده به انرژی خارجی وابسته بود و سال‌های اخیر را درک می‌کند.»
منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد
