با گسترش اینترنت و دسترسی آسان مردم به منابع اطلاعاتی، روز به روز بر تعداد سایت‌ها و کانال‌های «شبه‌علمی» افزوده می‌شود و بسیاری از مردم به مطالب آن‌ها استناد و یا بدتر از آن‌ها استفاده می‌کنند. منظورم از شبه‌علم آن مطالب بی‌پایه‌ای نیست که به‌صورت خبر یا تحلیل منتشر و به خورد مردم داده می‌شود؛ خبرهایی که بسیاری از آن‌ها در کوتاه‌مدتی تکذیب می‌شود، اما اثرشان را گذاشته‌اند و دیر شده است. منظور از شبه‌علم مطالب نادرستی است که ناآشنایان با علمی خاص با انگیزه‌های متفاوت در هیئت کارشناس آن رشته بیان می‌کنند و متأسفانه این مطالب مشتری هم فراوان دارند.
بگذارید با چند مثال منظورم را توضیح دهم. آیا زمین گرد است یا تخت؟ سؤال مسخره‌ای است. نه؟ خب، همه می‌دانند گرد است (البته نه کروی کامل). اما امروز کسانی را سراغ داریم که به‌زعم خود با استناد به قرآن و حدیث می‌خواهند ثابت کنند زمین تخت است! وقتی با استدلال آن‌ها روبه‌رو می‌شویم، متوجه می‌شویم که فهم غلطی از آیه و روایتی پیدا کرده و تصور می‌کنند تمام کشفیات دانشمندان توطئه برای گمراهی بشر بوده است! جالب اینجاست که این افراد علما و مفسرانی را که در تفاسیر خود به منابع علمی ارجاع داده‌اند و گفته‌اند فلان پدیده‌ای که کشف شده در قرآن هم به آن اشاره شده است به «علم‌زدگی» متهم می‌کنند و می‌گویند آنان قرآن را به میل کفار و مشرکان تفسیر کرده‌اند! به عبارت دیگر، کسی که حتی یک سال هم به‌صورت تخصصی علوم قرآنی نخوانده کسی را که ده‌ها سال به‌صورت تخصصی در موضوع قرآن کار کرده به‌سبب پذیرش یافته‌های علمیِ روز به کج‌فهمی متهم می‌کند!
مثال دیگرم از حوزهٔ پزشکی است. اخیراً عده‌ای ظهور کرده‌اند که مدعی‌اند درمان تمام بیماری‌ها در روایات آمده است و اصولاً به علم پزشکی به‌صورتی که مطرح است نیازی نیست و هدف پزشکان امروزی نابودی نسل بشر است و اصلاً پزشکی امروز توطئهٔ یهود برای نسل‌کشی غیریهود است! گرچه این کار پزشکان امروزی هم که معلومات طب قدیم را کامل کنار گذاشته‌اند درست نیست و در جاهایی که طب قدیم با راهکاری ساده بیماری خاصی را درمان می‌کند نباید به روش‌های پیچیده و دارای عوارض جانبی روی آورد، اما این تصور که پزشکی جدید برای نابودی بشر طراحی شده مضحک است.سوءاستفاده از جایگاه پزشکی یا سوءاستفادهٔ مالی برای قالب‌کردن دارویی خاص به مردم بحث دیگری است و به کلیت علم پزشکی ربطی ندارد.
اگر به علما و مراجعِ همین امروز نگاه کنیم، می‌بینیم آن‌ها هم به پزشکان رجوع و به دستورهای آن‌ها عمل می‌کنند. آیا این علما و مراجع بیشتر آیه و روایت می‌فهمند یا آن‌هایی که تازه سر برآورده‌اند؟ یکی از همین مدعیان می‌گفت ورزش‌کردن برای سلامتی مضر است و با توجه به اینکه قرآن گفته «وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا»، پس باید با وقار راه رفت و دویدن مصداق بی‌وقاری است! و اینکه پیامبر سفارش کرده شنا و تیراندازی و اسب‌سواری یاد بگیرید فقط برای یادگیری است و انسان نباید همیشه شنا کند! این موضوع را از یکی از مراجع پرسیدم. پاسخ داد که این ادعا کاملاً غلط است و در اسلام به ورزش بسیار سفارش شده است.
مثال دیگرم دربارهٔ بمب هسته‌ای است. اخیراً مطلبی خواندم که نویسنده‌اش مدعی شده بود بمب هسته‌ای دروغی بزرگ است و امپراطور ژاپن به دلایلی مخازن عظیم گاز را در هیروشیما منفجر کرده است و اصولاً واپاشی هسته غیرممکن است و دلیلی ندارد یک عنصر پرتوزا باشد و عنصر دیگر پرتوزا نباشد. این ادعای مضحک در حالی است که فیزیک برای خواص تمام عناصر جدول تناوبی دلیل دارد. کاملاً مشخص است چرا یک ماده رساناست و چرا دیگری عایق است. چرا یک ماده براق است و دیگری کدر. چرا یک عنصر پایدار است و دیگری ناپایدار و پرتوزا! این فرد که کمترین بهره‌ای از علم فیزیک نداشته، در مقاله‌ای مفصل به‌زعم خودش دلیل آورده بود که بمب هسته‌ای غیرممکن است و اصولاً بحث این بمب برای ترساندن کشورهای ضعیف یا اهرم فشاری بر آن‌ها مطرح شده وگرنه در عالم واقعیت چنین چیزی نداریم! کسانی که مطلب «شبه‌علمی» این فرد را می‌خوانند به‌علت بی‌اطلاعی از فیزیک و شیمی و ظاهر گول‌زنندهٔ آن تصور می‌کنند مطلب علمی است!
خلاصه اینکه اینترنت امروز پر است از مطالب شبه‌علمی و فقط به پزشکی و فیزیک هم محدود نیست. از هر رشته‌ای درنظر بگیرید مطالب نادرست فراوانی می‌توانید پیدا کنید. اما تشخیص اینکه کدام علمی و کدام شبه‌علمی است دشوار است. در این موارد، بهترین راه این است که در هر موضوعی به متخصص همان زمینه رجوع شود و تا مشخص نشده آن فردی که مطلبی را نوشته کارشناس آن رشته است یا نه نباید به مطلب او اعتماد کرد.
