یکی از اقدامات دونالد ترامپ پس از خروج از برجام اعمال تحریم‌های به‌ظاهر «تکراری» بود، طوری که برخی به زبان طنز می‌گفتند سبد تحریمشان ته کشیده و دیگر چیزی ندارند که اعمال کنند. از یک لحاظ درست می‌گفتند. اکثر تحریم‌ها همان‌هایی بود که قبلاً هم اعمال شده بود. پس چرا دوباره اعمال کرد؟ پاسخ روشنی دارد: برخی از تحریم‌های مهمی که قبل از ۲۰۱۲ برضد ایران وضع شده بود، از جمله بانک مرکزی و صنعت انرژی ایران، به بهانهٔ برنامهٔ هسته‌ای تنظیم و تدوین شده بود. اما ترامپ چه کرد؟ او در اقدامی بی‌سابقه سپاه را که نیروی رسمی نظامی ایران است تروریست اعلام کرد و بسیاری از تحریم‌هایی را که خود به خود با خروج از برجام برگشته بودند این بار با عناوین جدیدی چون «حمایت ایران از تروریسم» مجدداً اعمال کرد. به زبان ساده، اگر امروز بانک مرکزی و صنعت انرژی ایران تحت تحریم است، به دو علت است: هم به علت فعالیت هسته‌ای و هم به خاطر حمایت ایران از تروریسم! ترامپ با این اقدام خود قصد داشت گره تحریم‌ها را طوری کور کند که حتی اگر بعد از او دولت دیگری سر کار آمد که مایل بود سیاست اوباما را در پیش بگیرد نتواند. اگر امریکا همین امروز بدون هیچ قید و شرطی به برجام برگردد، هیچ تحریم مهمی لغو نمی‌شود. ممکن است برخی از اموال بلوکهٔ ایران در کشورهای دیگر، مخصوصاً نزدیک ایام انتخابات با هدف تأثیرگذاری در نتیجهٔ انتخابات، آزاد شود، ولی امکان ندارد بانک مرکزی و نفت از تحریم درآید، زیرا اگر عنوان «هسته‌ای» برداشته شود همچنان موضوع تروریسم برجاست. پس، امریکا می‌تواند بگوید: «من به تعهداتم عمل کردم و به برجام برگشتم و تمام تحریم‌های مرتبط با برجام را معلق کردم؛ حالا نوبت شماست! اما اگر می‌خواهید کلاً از شر تحریم خلاص شوید بیایید دربارهٔ مسائل دیگر هم مذاکره کنیم»! هدف هم چیزی جز این نبوده و هم ترامپ و هم بایدن بارها و با الحان مختلف این خواسته را صریحاً اعلام کرده‌اند! اما این بار آن‌ها با مشکلی جدی روبه‌رو شده‌اند: آیت‌الله خامنه‌ای هوشمندانه سیاست ایران و، به قولی، «حرف قطعی» ایران را این طور اعلام کرده که امریکا اول باید «کل تحریم‌ها» را، چه مربوط به برجام چه آن‌هایی را که با بهانه‌های جدید وضع شده‌اند، یک‌جا لغو کند و سپس ایران راستی‌آزمایی عملی کند و اگر آن را تأیید کرد به تعهدات خود در برجام برگردد. این کار مستلزم این است که امریکا رسماً موضع خود بر تروریسم بودن سپاه را پس بگیرد و هر گونه تحریم ثانویه‌ای را بردارد! اگر این کار را بکند (که بعید است) شکست بزرگی برای آن‌هاست. در حقیقت، آیت‌الله خامنه‌ای توپ را با زیرکی در زمین امریکا انداخته است. گرچه دولت روحانی هنوز هم علائم شوق و وادادگی را بروز می‌دهد، تصور می‌کنم آیت‌الله خامنه‌ای برخلاف دور قبل که در قبال اجرای برجام با دولت همراهی کرد این بار هرگز از «حرف قطعی» خود عدول نکند.
با این اوصاف، این روزها اصلاح‌طلبان از احیای برجام سخن می‌گویند. تعجبی هم ندارد. بخشی از هویت آنان به این موضوع گره خورده است و بنابراین پذیرش حقیقت برایشان سخت است. اگر نمی‌دانند که با برگشت امریکا به برجام تحریم‌های مؤثر پابرجا می‌ماند که وای به سواد سیاسی‌شان. اگر هم می‌دانند و باز چنین می‌گویند، بیشتر به قصد فرافکنی است که بگویند ما می‌خواستیم کشور را از گرداب تحریم نجات دهیم اما دلواپسان نگذاشتند صحبت کنیم تا بقیهٔ تحریم‌ها را بردارند!
