بسیاری از ما بازگشت اسید معده به سمت بالا را که اصطلاحا «ریفلاکس اسید» نامیده می شود تجربه کرده ایم. احساس ناخوشایندی که بر فعالیت روزمره ما اثر منفی می گذارد.
بازگشت یا ریفلاکس اسید از معده به مری که در پزشکی به نام(GERD) (Gastroesophageal Reflux Disease) شناخته می شود بسیار شایع است. حدود بیست درصد آمریکایی ها دچار ریفلاکس با درجات مختلف می باشند.
اما ریفلاکس اسید چگونه اتفاق می افتد؟ مری لوله ای عضلانی به طول تقریبی ۲۵ سانتی متر است که حلق را به معده وصل می نماید. در انتهای مری یک دریچه (اسفنکتر) حلقوی عضلانی وجود دارد که به طور طبیعی اکثر اوقات باید بسته باشد و فقط هنگام عبور غذا یا مایعات از مری به معده باز گردد. اگر این دریچه (Sphincter) در هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا برمی گردند و احساس سوزش سر معده (Heartburn) را ایجاد می نمایند. اسید معده بسیار قوی است و میزان اسیدیته آن بین عدد ۱ تا ۳ می باشد که می تواند حتی فلزات را حل کند (اسیدیته آب و خون در حدود ۷ است – عدد صفر و یک نشانگر بسیار اسیدی و ۱۳ و ۱۴ نشانگر بسیار قلیایی می باشد – مقیاس صفر تا ۱۴ است). مخاط معده برای مقاومت در برابر این اسید قوی تخصص یافته اند، ولی بافت مری نسبت به این میزان اسیدیته مقاوم نیست و در صورت تداوم تماس با اسید دچار آسیب می شود. این آسیب در ابتدا فقط به صورت احساس ناراحتی و سوزش است، ولی در صورت عدم توجه می تواند به زخم مری و حتی خونریزی مری منجر شود که یک اورژانس واقعی پزشکی به شمار می آید و تهدید کننده جان بیمار می باشد.
به هر حال تحقیقات نشان داده اند که تماس مداوم مخاط مری با اسید معده می تواند منجر به تعغییرات بافتی مخاط مری گردیده و در دراز مدت شانس ابتلا به سرطان مری را در این افراد افزایش دهند. (البته رابطه خطی مستقیم هنوز اثبات نشده است) به لحاظ اهمیت این موضوع در اینجا، به راه کارهای طبیعی کنترل رفلاکس اسید معده بدون استفاده از دارو اشاره می کنیم.
مهم ترین راه کار کنترل ریفلاکس اسید، اجتناب از خوردن غذا و نوشیدنی هایی است که این روند را تشدید می کنند. سر دسته این مواد سه گروه عمده نوشیدنی ها هستند که شامل الکل، قهوه و نوشابه های گازدار می باشند. الکل و قهوه اثر شل کنندگی قوی روی دریچه (Sphincter) مری دارند و باعث باز شدن آن و بازگشت غذا و اسید می گردند. قهوه و نوشابه های گاز دار ( و البته دوغ) خاصیت اسیدی دارند که مشکل ریفلاکس را تشدید می کنند. گاز درون نوشابه های گازدار نیز برای خروج از معده، به دریچه فشار مضاعف وارد کرده و فرآیند ریفلاکس را تشدید می کند. بهترین نوشیدنی برای افراد مبتلا به ریفلاکس فقط آب می باشد که خاصیت اسیدی ندارد. بعضی از محققان توصیه می نمایند که آب با خاصیت قلیایی (Alkaline Water) نوشیده شود که در بعضی افراد می تواند مفید باشد. نوشیدن حجم زیاد مایعات به همراه غذا برای افرادی که ریفلاکس دارند مضر است چون با افزایش حجم مواد داخل معده، شانس ریفلاکس را افزایش می دهد. قهوه نیز بهتر است ترجیحا با صبحانه میل شود و در طول روز به خصوص نزدیک به زمان خواب از آن اجتناب گردد. در میان غذا ها، غذاهای تند (Spicy)، چرب و یا بسیار ترش می توانند باعث ریفلاکس گردند. غذاهای بسیار سرخ شده و چرب، دیرتر هضم شده و از داخل معده تخلیه می گردند و به همین دلیل شانس ریفلاکس را افزایش می دهند. غذاهای تند باعث شل شدن دریچه (اسفنگتر) مری می شوند و غذاهای ترش و اسیدی با افزایش میزان اسیدیته معده این روند را تشدید می کنند. فلفل، گوجه فرنگی، پرتقال، لیمو و توت فرنگی اگرچه دارای ویتامین C و منافع زیادی برای بدن می باشند، ولی اگر زیاد مصرف شوند ریفلاکس را تشدید می کنند. آب پرتقال بهتر است به همراه غذا و به میزان کم (نصف لیوان در یک وعده) مصرف شود. گوشت های پرچرب یا غذاهای گوشتی چرب نیز به علت تاخیر در هضم غذا در معده این روند را تشدید می کنند.
پس از غذا تا یک ساعت از درازکشیدن پرهیز کنید. اگر نیاز به استراحت دارید، یکی دو بالش زیر سرتان بگذارید تا زاویه مری به معده حدود ۴۵ درجه باشد. شبها نیز اگر به پشت می خوابید، از بالش بیشتر یا بلندتر استفاده کنید و اگر به پهلو می خوابید به پهلوی چپ بخوابید. در میان غذا ها، سبزیجات سبز رنگ (به جز فلفل ها) باعث کاهش و بهبود ریفلاکس می شوند (کاهو، خیار و سبزی خوردن بسیار مفیدند). مصرف سالاد نیز بسیار مفید است، ولی کمترین میزان سس (dressing) و مواد ترش افزودنی باید اضافه گردند. توصیه آخر ما به خوانندگان، استراحت به میزان کافی و کاهش استرس است که باعث کاهش ترشح اسید معده و کاهش ریفلاکس و علائم ناخوشایند آن میگردد.
حتما برای شما اتفاق افتاده ، بعد از خوردن یک غذای سنگین احساس سوزش سر دل کرده باشید. در پزشکی به آن، بیماری برگشت اسید معده (GERD) یا همان ریفلاکس می‌گویند. اسید هیدروکلریک (HCl) موجود در شیره معده ،زمینه ساز این مشکل است. ریفلاکس زمانی رخ می‌دهد که اسیدکلریدریک بیش از حد ترشح شده به سمت بالا یعنی مری می‌رود و ایجاد سوزش و ناراحتی می‌کند. بنابراین شما به یک آنتی اسید برای از بین بردن سوزش نیاز دارید.
افراد مسن به دلیل ترشح کمتراسید هیدروکلریدریک، بیشتر از بیماری‌های معده رنج می‌برند. دلیل این اتفاق این است که در بدن شما باید به اندازه کافی اسید هیدروکلریدریک ترشح شود تا آنزیم‌های معده فعال شده و پروتئین ها را تجزیه کنند.
پروتئین هضم نشده مشکلات زیادی ازجمله:التهاب، رشد بیش از حد باکتری و زخم معده را به وجود می‌آورد. داروهای ضد اسید معده به جای کمک به مشکل،همان میزان اندک اسید هیدروکلریدریک را جدا کرده و مانع از هضم پروتئین‌ها می‌شوند. تنها با خرید داروهای تسکین دهنده که کوتاه مدت اثر می‌کند. خطر بیمارهای معده و روده را طولانی مدت، به جان می‌خرید.
با این 9 راهکار بدون متوسل شدن به داروهای مضر، درد معده را کاهش دهید.
1.لاغر شوید
چاقی و اضافه وزن، دو فاکتور خطر ابتلا به بیماری‌های معده و روده هستند.استفاده از پروتئین‌های بدون چربی، چربی‌های سالم، سبزیجات برگ سبز، نشاسته‌های سهل الهضم، فیبر بالا در وعده‌های غذایی به ثبات قند خون و به بهینه سازی هورمون‌های چربی سوز نیز کمک می‌کند.
2.محدود کردن غذاهای مشکل ساز
غذاهای مشکل ساز،اسفنگتر تحتانی مری را شل می‌کند و باعث می‌شود اسید معده به داخل مری برگردد.غذاهای مشکل ساز عبارتند از:چای، قهوه، مرکبات، نوشابه‌های گازدار،غذاهای سرخ کردنی ،ترشی جات، غذاهای ادویه دارو شکلات. این غذاها مورد علاقه خیلی از ما است ولی بهتراست برای تسکین درد معده مصرف آن ها را محدود کنیم.
3.نوشیدن آب به اندازه کافی، در زمان مناسب
برخی محققان بر این باورند، یکی از نشانه سوزش سر دل،کمبود آب به خصوص در قسمت بالایی دستگاه گوارش است. مصرف بیش از حد آب در وعده‌های غذایی نیز باعث رقیق شدن اسید معده و به نوبه خود باعث هضم ناقص پروتئین میگردد.پس بهتر است نیم ساعت قبل و بعد از غذا آب ننوشیم.
4.کاهش کربوهیدرات‌ها
تحقیقات ثابت کرده‌اند که محدود کردن شکر و غذاهایی با کربوهیدرات بالا به کاهش اسید معده کمک می‌کند. حتی کاهش کربوهیدرات، موثرتر از محدودیت قهوه و چربی در بهبود بیماری‌های معده عمل می‌کند.
5.رژیم بدون گلوتن
طبق یافته‌های محققان،علائم بیماری‌های معده در بیماران مبتلا به سلیاک بسیار رایج است . بهبودی آن‌ها، زمانی بود که گلوتن را از رژیم شان حذف کردند.30درصد ازمردم به گلوتن دانه غلات حساسیت دارند که علائمی مشابه بیماری‌های معده و روده را به وجود می‌آورد. گلوتن را به مدت 3 هفته حذف کنید تا زندگی‌تان را تغییر دهید.
6.عجله نکنید
افرادی که غذای خود را با عجله می‌خورند، از بیمارهای معده و روده رنج می‌برند. پس از سرعت خود کم کنید و در عوض از غذای خود لذت ببرید. بدانید 20 دقیقه طول می‌کشد تا مغز، پیغام سیری را بفرستد.پس بی دلیل نیست این حدیث نبوی "قبل از سیر شدن دست از غذا بکشید".
7.از پروبیوتیک ها استفاده کنید
با استفاده از یک مکمل پروبیوتیک می‌توان فلور میکروبی روده را متعادل و به هضم بهتر کمک کرد.
8.خواب مناسب و آرام
7 تا 9 ساعت بخوابید.خواب ناکافی شبانه باعث افزایش ترشح اسید معده در روز بعد خواهد شد.یک ساعت قبل از خواب، دست از کار با وسایل الکترونیکی بکشید. حمام آب گرم و نوشیدن یک فنجان چای بابونه به تجربه خواب عمیق کمک خواهد کرد.
9.ریلکس باش
استرس، اضطراب، نگرانی و بدبینی، روده و معده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که در شرایط استرس زا قرار دارند، فشارخون، ضربان قلب و سوزش سر دلشان افزایش می‌یابد. تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، حتی پیاده روی به کاهش استرس کمک می‌کند.
طرز تهیه چای "به"
"به" رسیده ایرانی را انتخاب کرده ،کاملاٌ شسته و پرز آن گرفته شود, آن را در قطعات ریز رنده کرده، با گرمای ملایمی نظیر شوفاژ یا بخاری، کم‌کم خشک کنند, سپس در ماهی‌تابه داغ تفت داده شود تا به رنگ قهوه‌ای درآید؛ برای تهیه دمنوش یک قاشق غذاخوری از این چای به برای یک قوری کفایت می‌کند؛ برای خوش رنگ شدن و افزایش اثرات قلبی آن می‌توانید, مقدار بسیار اندکی زعفران به آن اضافه کرد.
طرز مصرف عسل
توصیه می شود تا افراد مبتلا به ریفلاکس قبل از خوردن هر وعده غذایی، یک قاشق غذاخوری عسل طبیعی مصرف کنند. می توانید عسل را با مقداری نان مصرف کنید، اما حدود 20 دقیقه پس از آن از مصرف مایعات و آب خودداری کنید، زیرا کارایی عسل را برای بهبود ریفلاکس کاهش می دهد، زیرا آب سبب رقیق شدن عسل و کم شدن کارایی آن می شود.
علت اصلی ریفلاکس، تضعیف اسفنگتر مری می باشد.
مصرف عسل، سبب تحریک این اسفنگتر شده و رشد مجدد این اسفنگتر را سبب می شود. در نتیجه با مصرف مداوم عسل این تحریک مدام صورت گرفته و سبب کاهش احتمال برگشت محتویات مری به معده می شود. علاوه بر این عسل خاصیت ضد میکروبی دارد و میکروب های مضر معده را از بین می برد.
خوردن این غذاها ممنوع!
آگاه با بیان اینکه بیماران مبتلا به ریفلاکس به سادگی با دارودرمانی و رعایت رژیم غذایی خاص بهبود می یابند، این بیماران باید از مصرف غذاهای چرب و حجیم خودداری کرده و بین غذا، آب و مایعات ننوشند. مصرف غذاهای آبکی و شل هم به این افراد توصیه نمی شود. بیماران مبتلا به ریفلاکس نباید بلافاصله پس از صرف غذا دراز بکشند. ضمن اینکه مصرف سیگار، دخانیات و هم برای مبتلایان به رفلاکس ممنوع است.
موادغذایی که رفلاکس را تشدید می کنند، بیماران باید از مصرف ترشی، ادویه، سرکه، خیارشور، غذاهای چرب به ویژه فست‌فودها و پیتزا به علت وجود پنیر چرب در آن ها، پیاز خام، پرتقال، گوجه‌فرنگی، نوشیدن مایعات بخصوص نوشابه در میان غذا خودداری کنند.
مبتلایان به رفلاکس نباید بلافاصله بعد از غذا بخصوص در وعده شام دراز بکشند و فاصله سه ساعتی بین این وعده و خواب را حفظ کنند. دزار کشیدن بلافاصله بعد از غذا رفلاکس را تشدید می‌کند.
