هوش مصنوعی (AI) به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن بیست و یکم است. از خودروهای خودران گرفته تا دستیارهای صوتی هوشمند، هوش مصنوعی در حال نفوذ به تمام جنبه‌های زندگی ماست. در این میان، جنبش متن‌باز (Open Source) نقش مهمی در دموکراتیک کردن و تسریع توسعه هوش مصنوعی ایفا می‌کند. حال، خبر خوش برای جامعه‌ی فناوری اطلاعات ایران این است که پروژه ای با نام سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی در کشور عزیزمان در حال شکل گیری است.
سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی، یک پلتفرم جامع و یکپارچه برای توسعه، استقرار و به اشتراک‌گذاری مدل‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی است. این سکو با هدف ایجاد یک اکوسیستم ملی برای هوش مصنوعی، توسط محققان و متخصصان ایرانی طراحی و پیاده‌سازی شده است. این پلتفرم به پژوهشگران، توسعه‌دهندگان، شرکت‌های دانش‌بنیان و علاقه‌مندان به هوش مصنوعی این امکان را می‌دهد تا به صورت مشترک بر روی پروژه‌های هوش مصنوعی کار کنند، دانش خود را به اشتراک بگذارند و از آخرین دستاوردهای این حوزه بهره‌مند شوند.
این سکو شامل مجموعه‌ای از ابزارها، کتابخانه‌ها، چارچوب‌ها و مدل‌های پیش‌آموزش‌دیده است که به کاربران امکان می‌دهد تا به سرعت و به آسانی، مدل‌های هوش مصنوعی خود را توسعه دهند و آن‌ها را در کاربردهای مختلف به کار گیرند. این پلتفرم از زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب مانند پایتون پشتیبانی می‌کند و با واسط‌های کاربری گرافیکی و خط فرمان، کار با آن را برای کاربران با سطوح مختلف دانش و تجربه آسان می‌سازد.
این سکو از چند جهت حائز اهمیت است:
سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی از طیف وسیعی از فناوری‌ها و ابزارهای روز دنیا بهره می‌برد. برخی از مهم‌ترین این ویژگی‌ها عبارتند از:
این پروژه حاصل تلاش جمعی از محققان برجسته دانشگاه‌های معتبر کشور، شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان حوزه هوش مصنوعی است. این افراد با هدف ایجاد یک زیرساخت ملی برای توسعه هوش مصنوعی، گرد هم آمده‌اند و با انگیزه‌ای بالا در حال توسعه این سکو هستند. طبق اخبار منتشر شده، بیش از 100 محقق به صورت مستقیم در این پروژه مشارکت دارند و 38 شرکت دانش بنیان نیز موتور محرک این سکوی ملی هستند.
طبق آخرین اخبار، نسخه آزمایشی (آلفا) سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی در حال آماده‌سازی است و قرار است در شهریور ۱۴۰۴ به صورت عمومی رونمایی شود. این نسخه شامل قابلیت‌های پایه‌ای پلتفرم خواهد بود و به مرور زمان، با مشارکت جامعه‌ی توسعه‌دهندگان، قابلیت‌های جدیدی به آن افزوده خواهد شد. تیم توسعه‌دهنده این سکو، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای آینده دارد و قصد دارد تا این پلتفرم را به یک مرجع معتبر در حوزه هوش مصنوعی در سطح منطقه و جهان تبدیل کند.
جزئیات دقیقی در مورد نحوه مشارکت عمومی در حال حاضر منتشر نشده است. با این حال، با توجه به ماهیت متن‌باز این پروژه، انتظار می‌رود که در آینده نزدیک، فرصت‌های متعددی برای مشارکت محققان، توسعه‌دهندگان و علاقه‌مندان به هوش مصنوعی فراهم شود. این مشارکت می‌تواند شامل توسعه کدهای جدید، تست و ارزیابی پلتفرم، ارائه بازخورد و مستندسازی باشد. جامعه‌ی هوش مصنوعی ایران بی‌صبرانه منتظر انتشار اطلاعات بیشتر در این زمینه است.
در سطح جهانی، پلتفرم‌های متن‌باز متعددی برای هوش مصنوعی وجود دارند، مانند TensorFlow Hub، PyTorch Hub و Hugging Face. سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی ایران، با تمرکز بر نیازهای بومی و زبان فارسی، می‌تواند مزیت‌های رقابتی خاصی نسبت به این پلتفرم‌ها داشته باشد. به عنوان مثال، ارائه مدل‌های پیش‌آموزش‌دیده بر روی داده‌های فارسی، می‌تواند به توسعه‌دهندگان ایرانی کمک کند تا به سرعت مدل‌های هوش مصنوعی خود را برای کاربردهای مختلف توسعه دهند.
این سکو می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر حوزه‌های مختلف در ایران داشته باشد:
ظهور سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی یک گام بزرگ و رو به جلو برای توسعه هوش مصنوعی در ایران است. این پلتفرم با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم و ایجاد یک اکوسیستم مشترک، می‌تواند به شکوفایی استعدادهای ایرانی در این حوزه کمک کند و ایران را به یک قطب منطقه‌ای در زمینه هوش مصنوعی تبدیل نماید. این سکو نویدبخش آینده‌ای روشن برای هوش مصنوعی در کشور است و می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت و توسعه‌ی همه‌جانبه‌ی ایران ایفا کند. امید است که با حمایت مسئولان و مشارکت جامعه‌ی علمی و صنعتی، شاهد رشد و شکوفایی هرچه بیشتر این سکو باشیم.
