بعد از همه گیری ویروس کرونا در دنیا ، تمامی نظام های آموزشی شکلی از آموزش را تجربه کردند که به هیچ عنوان مسبوق به سابقه نبوده است ؛ تجربه آموزش وپرورش به شکل صرفاً مجازی . این تجربه در بسیاری از کشورهای دنیا تجربه ای نه چندان موفق ارزیابی می شود ! البته نمی توان منکر دستاوردهای این دوران در نظام های آموزشی شد ، اما در مجموع ، دلیل آمادگی نداشتن نظام های آموزشی و غافلگیری آنها از یک طرف و فراهم نبودن زمینه هایی همچون زیرساختهای مناسب و کافی ، الگوهای مطلوب و بومی ، نیروی انسانی آماده و کارآمد ، و محتوای مناسب و الکترونیکی از طرف دیگر ، تجربه این ایام ، تجربه ای است که همگان آرزومند فراهم شدن امکان بازگشت به مدرسه ها هستند ! در این مدت به دلیل سیطره فناوری ها در همه زمینه های آموزش ، از تدریس تا ارزشیابی تجربه خاصی از چیستی ، کارکردها و توانمندیهای فناوری در اذهان کلیه کنشگران آموزش و پرورش ، از معلم و دانش آموز تا والدین و مسئولان شکل گرفته است . تجربه ای که قدری نگران کننده است ! بنا به دلایلی که ذکر آنها رفت ، تجربه این دوران ، خاطرات ، تحلیل و نتیجه گیری های احتمالا مثبتی را در اذهان به جا نخواهد گذاشت و به نظر می رسد در دوران پساکرونا می تواند به وضعیتی منجر شود که در حالتهای زیر قابل تصور است :
1. ایجاد بدبینی نسبت به فناوری ها و کارکردهای آنها در حیطهٔ آموزش و پرورش
2. رفتن به سمت دوری گزینی و فرار از فناوری در نظامهای آموزشی
3. به حاشیه راندن و به محاق کشاندن فناوریها در کلاس ها و مدرسه ها
4. شکل گیری نوعی بی اعتقادی و بی اعتمادی به فناوری
5. شک و شبهه نسبت به یافته هایی علمی که بر کارآمدی و اثربخشی فناوری در خروجیهای فرایند آموزش دلالت دارند . خلاصه حالت ها و احتمالات فوق عبارت اند از اینکه در ذهن کنشگران تعلیم وتربیت چنین تصوری ایجاد شود که اگر فناوری را توان و یارای جانشینی روش های سنتی و حضوری بود ، باید خود را در این مدت عیان می کرد . اگر فناوری کارآمد بود ، چرا این همه خستگی ؟ چرا اینهمه نگرانی ؟ چرا این همه آرزوی بازگشت به دوران آموزش حضوری ؟
واقعیت آن است که احتمال ذکرشده در متن بالا در عمل چقدر محقق شود . فقط یک حدس و گمان یا در نهایت فرضیه یا شبه فرضیه علمی است که محصول تحلیل و تجربه نگارنده بوده و ممکن است به این شدتی که به نوشتار آمده است ، نباشد یا شاید هم بدتر از این حالت واقع شود ! اما آنچه مهم است ، توضیح چرایی خطابودن این تصورات و گشودن راه و فضایی است که قرین به واقعیت و راهگشا باشد .
این تصورات ( از بدبینی به فناوری تا کنارنهادن احتمالی آن ) از نگاه و انتظار غیرواقعی به پدیده فناوری ناشی می شود . فناوری ، فناوری است ، نه چیزی بیشتر از آنچه هست و نه البته چیزی کمتر از آنچه باید باشد ! بنا نیست و البته چنین استعداد و امکانی هم درون فناوری دست کم تاکنون وجود نداشته است که بتواند جایگزین مطلق معلم یا کلاس درس یا روابط استاد - شاگردی و بسیاری از اتفاقات دیگر در جریان آموزش و یادگیری شود! خود فناوری های آموزشی هم هیچگاه چنین ادعایی نداشته اند فناوری در خدمت آموزش حضوری است نه جایگزین آن ؛ به خصوص در آموزش مدرسه ای ( قبل از دانشگاه ) . در اساس ، فناوری به تنهایی ظرفیت به دوش کشیدن تمام باری را که همه عوامل مدرسه ، از مدیر و معاون و معلم تا دانش آموز و والدین متحمل می شوند ، ندارد . اما آنچه در دوران کرونا اتفاق افتاد ، این است که تمام این بار به یکباره و بدون اعلام قبلی ، افتاد به دوش فناوری ! نه فناوری را چنین آمادگی و ظرفیتی بود و نه کاربران فناوری چنین آمادگی و مهارتی داشتند ، و شد آنچه شد !
اکنون نظر می رسد باید با نگاهی واقع بینانه تر به توانایی ها و ناتوانایی های فناوری در آموزش نگریست . فناوری های آموزشی ، اگر بجا و توسط افراد توانا استفاده شوند ، کارآمدی هایی دارند . اما در عین حال ، از جایگزینی مطلق برخی عناصر اصلی تعلیم وتربیت ناتوان هستند . آینده و دوران پساکرونا نه دورانی است که به شکل کنونی آن را ادامه بدهیم و همه چیز بر محور فناوری بگردد ، و نه دورانی باید باشد که فناوری ها را متهم کرد و به کناری وا نهاد ! دوران پس از کرونا و فصل بازگشایی حضوری مدرسه ها زمانی است که هر چیز و هر کسی با تجربه به دست آورده باید بر کرسی خویش بنشیند و خدمت خود را ارائه دهد . در ادبیات رشته تکنولوژی آموزشی ، این وضعیت را یادگیری و آموزش تلفیقی ( ترکیبی ) نام نهاده اند. آموزشی که محاسن وضعیت حضوری را با کارکردهای مناسب فناوری ها می آمیزد و از این آمیزه حالتی مطلوب به دست می آید که واجد محاسن هر دو و فاقد معایب هر یک از این دو حالت است . نیروهای انسانی و آموزش وپرورش باید برای دوران آموزش های تلفیقی آماده شوند .
