در اواخر سال ۱۳۹۸ ایران با موضوعی مواجه شد که اندکی بعدتر در تمام جهان رخ نمود. ویروسی که به نظر میرسد از چین تهدیدات خود علیه بشر را آغاز نموده است در کمتر از سه ماه چنان دنیا را درنوردید که اکثر رهبران جهان بحران آن را با بحران جنگ جهانی دوم و حوادثی آن چنان مقایسه نمودند. در روزهای ابتدای سال ۱۳۹۹ مردم و حکومتها در سراسر دنیا ترسهای مشابهی را تجربه کردند: کمبود وسایل درمانی و بهداشتی، نگرانی از کاهش تولید ناخالص داخلی و به تبع آن چالشهای تامین منابع مالی برای خانوارها،شرکتها و دولتها، اخلال در زندگی روزمره و خدشه به برنامه های کوتاه مدت و میان مدت همگان، تهدید امنیت روانی و دهها موضوع ریز و درشت دیگر که پرداختن به هر کدام گروههای متخصص بسیاری را به خود مشغول کرده است.
یکی از موضوعاتی که در پس امید به خلاصی از این بحران مورد توجه واقع شده است، تغییرات بنیادین در نگاه به سبک زندگی در جوامع مختلف است. بروز این حادثه در ابعاد جهانی و استیصال مردم در فقدان داروی کارآمد و واکسن برای این رده از ویروس کرونا، چندین موضوع را به ذهن متبادر خواهد کرد:
این تجربه چنین حکایت میکند که تکرارپذیر است. ساده ترین شکل بروز آن بازتکثیر آن پیش از یافتن درمان آن است و البته حالت هولناک تر آن بروز ویروسهایی مشابه با همین سرعت گسترش یا بیشتر، آسیب زایی مشابه در موجودات زنده از جمله آدمیان، مانایی و دوام بیشتر در شرایط مختلف محیطی و ضریب مرگ و میر بالاتر در انسانهاست. تجربه و درایت آدمی حتما در طول زمان بر مشکلاتی از این قبیل غلبه خواهد کرد اما بهای گزافی هم باید در این باره پرداخت شود.
شرایط به وجود آمده نشان داد که در این به اصطلاح دهکده‌ی جهانی، کمبود منابع،مرزها را بیش از پیش پررنگ میکند، مفهوم Nation بازآرایی خواهد شد و کشورها پاسخگویی به نیازهای اساسی مردم خودشان را به هر قول و قرار و قاعده‌ای ترجیح می‌دهند. قواعد بین‌المللی کسب و کار، تجارت، سفر و هرگونه مراودات، بعضا مشابه شرایط جنگی و یا فراتر از آن مختل می‌شوند و ایمنی و حفظ محدوده‌های تحت مدیریت از آسیب، بالاترین منطق حاکم به تصمیم گیری‌ها می‌شود.
آنچه که تاکنون باعث شده فشارها مضاعف نشود، خصوصیاتی از این گونه‌ی ویروس است که امیدواریم فراتر نرود. اینکه تاکنون از اثرگذاری‌اش بر منابع غذایی- اعم از گیاهی و حیوانی گزارش معتبری منتشر نشده است. اما می‌توان شرایطی را فرض کرد که گستره‌ی آسیب بزرگتری را تجربه کنیم.
این موضوعات و مسايلی از این دست نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در سه سطح کشور، بنگاه و خانوار بعد از این دستخوش تغییراتی جدی خواهد شد. تغییراتی که شاید نزدیکترین مشابهش را بتوان تجربه‌ی جنگ سرد در برخی از کشورها عنوان کرد. تجربه‌ای که با این اتفاقات همراه بود: تخصیص منابع و ذخایر به همراه آماده باش جدی برای آغاز جنگ، تحمیل هزینه‌های بسیار برای پناه‌گاه سازی، ایمن سازی و تونل زنی، انبارش مهمات و آذوقه،مانورهای مختلف برای روزهای مبادا و صدها روال محسوس و نامحسوس در زندگی مردم.
شاید بتوان سرفصلهای مختصری از تغییرات بعد از کرونا را چنین برشمرد:
توجه بیشتر دولتها به صنایع و ذخایر استراتژیک کشور و اولویت دادن به آنها به خصوص در زمینه‌های سلامت و غذا
دولتها تلاش خواهند کرد مردم را نسبت به نظارت پذیری بیشتر متقاعد کنند و تمرکزگرایی قدرت را به عنوان روش جایگزین توانمندسازی شهروندان حفظ و استمرار بخشند
توجه ویژه‌تر به محیط زیست و منابع زیستی به عنوان ملزومات خاموش حیات بشری
سرآمدی مجدد علم(Science) در دنیا و توجه به صنایع پیشرفته و فناوری‌های برتر به عنوان ابزارهای قابل اتکای تحلیل، تشخیص و اقدام در موارد حیاتی اعم از فناوری‌های زیستی و سلامت، هوش مصنوعی، تحلیل ابرداده‌ها و ... در کنار اهمیت یافتن بیش از پیش جایگاه شبکه‌های اطلاعاتی
نگاه ویژه‌ی کسب‌و‌کارها به تداوم پذیری کسب و کار در شرایط خاص با اتخاذ تصمیم‌های راهبردی یا تاکتیکی و تغییرات بنیادین در الگوی برخی کسب و کارها چون بیمه یا آموزش
نگاه عمیق‌تر به موضوعاتی چون دورکاری، ثبات تامین کنندگان و مشتریان تا لایه های دو و سه، نگرش سنجی مشتریان به جایگاه هر کسب و کار در شرایط بحران و رده‌بندی آنها بر اساس میزان تاثیرگذاری مثبت یا منفی
توجه خاص‌تر مردم به پس‌اندازهای احتیاطی، بیمه‌های خاص و تغییرات تدریجی سبد مصرف خانوار بعد از هیجانات اولیه در دوران پس از کرونا
تغییرات رفتار مردم در ارتباطات، یادگیری، تعاملات خانوادگی، بهداشت فردی و محیطی و ...
گرایش مردم، علی‌الخصوص گروه‌هایی که دانش، بن‌مایه‌ی کسب و کارشان است به فاصله از مرکز و شهرنشینی و ترجیح به ارايه‌ی خدمات خود از راه دور
و البته بروز بحرانی مشابه، منجر به تشدید رفتارها خواهد شد و عدم تکرار آن، پیش از شکل گیری ساختارها، برنامه‌ها و عادتهیا ما را به فضای پیشینی بازخواهد گرداند
در این میان، دولتهای فرزانه، بنگاه‌های هوشمند و خانواده‌های خردمند از فرصت کرونا بیشتر استفاده خواهند کرد و آن را چون اهرمی برای تغییراتی که پیشتر هم به آن اندیشیده‌اند اما شرایط تحققش را نداشته‌اند، به کار خواهند گرفت.
