تأثیر زیست‌محیطی ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر موضوع داغی بوده است. بسیاری بر این باورند که فناوری نهفته در پشت این ارزها، به‌ویژه فرآیند استخراج آنها، ذاتاً برای محیط زیست مضر است. برای رفع این باور نادرست، درک دلایل پشت این عقیده، مقایسه‌ی مصرف انرژی شبکه‌های بلاکچین با دیگر سیستم‌ها و اقداماتی که صنعت کریپتو برای کاهش ردپای زیست‌محیطی خود برداشته است، ضروری است.
ریشه‌های این باور نادرست:
یکی از دلایل اصلی که مردم کریپتو را با آسیب‌های زیست‌محیطی مرتبط می‌دانند، ماهیت پرانرژی فرآیند استخراج است. بیتکوین، اولین ارز دیجیتال و بسیاری از پروژه‌های تثبیت‌شده و پرمصرف دیگر، برای حفظ دفتر توزیع‌شده‌ی تراکنش‌ها به مکانیزم اجماع اثبات کار (PoW) متکی هستند. این روش اعتبارسنجی شامل استفاده‌ی ماینرها از کامپیوترهای قدرتمند برای حل معادلات ریاضی پیچیده است. تصور می‌شود که این فرآیند، الکتریسیته‌ی زیادی مصرف می‌کند و به نوبه‌ی خود، نگرانی‌هایی درباره‌ی تأثیر زیست‌محیطی آن ایجاد می‌کند.
با این حال، منتقدان اغلب با نادیده گرفتن زمینه و مقایسه‌ی مناسب، تنها روی مصرف انرژی ارزهای دیجیتال، به‌ویژه بیتکوین، تمرکز می‌کنند.این نمایش گزینشی می‌تواند به این برداشت منجر شود که کریپتو ذاتاً برای محیط زیست مضر است.
باید پذیرفت که بلاکچین‌های اثبات کار (PoW) مانند شبکه بیتکوین، مقادیر قابل توجهی انرژی مصرف می‌کنند. با این حال، صرفاً این مصرف انرژی، کریپتو را ذاتاً برای محیط زیست مضر نمی‌سازد.
هرگونه مقایسه‌ی مستقیم بین مصرف انرژی بلاکچین و صنایع یا فعالیت‌های دیگر، به مشکل "مقایسه سیب با پرتقال" می‌خورد. با توجه به ماهیت منحصربه‌فرد سیستمی مانند بیتکوین که اهداف متنوعی را دنبال می‌کند و واقعاً جهانی است، هیچ بخش یا سیستمی از نظر کیفی و کمی مشابه برای یک مقایسه‌ی مستقیم معتبر وجود ندارد. هر تشابهی ناگزیر ناقص خواهد بود.
گزارش تحقیقاتی Galaxy Digital در سال ۲۰۲۱، ردپای انرژی مراکز داده ۱۰۰ بانک برتر جهان را بیش از ۲ برابر شبکه بیتکوین و دستگاه‌های برقی «همیشه روشن» در خانه‌های آمریکایی را ۱۲.۱ برابر از بیتکوین تخمین زد. علاوه بر این، برآوردهای بانک جهانی و آژانس بین‌المللی انرژی از میزان برق تلف‌شده در انتقال و توزیع هر سال، ۱۹.۴ برابر بیشتر از چیزی است که بلاکچین بیتکوین در همین دوره استفاده می‌کند.
ممکن است متوجه شده باشید که انتقاد در مورد مصرف انرژی و آسیب‌های زیست‌محیطی به ندرت علیه صنایع مالی سنتی مطرح می‌شود، زیرا آنها بهتر درک می‌شوند و وجود آنها به ندرت زیر سوال می‌رود. اساساً، افسانه‌ای که امروز کالبدشکافی می‌کنیم، بر فرضیه‌ای استوار است که صرف نظر از میزان انرژی که بیتکوین و سایر بلاکچین‌ها مصرف می‌کنند، منابعی که آنها استفاده می‌کنند در نهایت به هدر می‌روند، زیرا ظاهراً دفترهای کل توزیع‌شده و دارایی‌های دیجیتال ارزش واقعی ندارند.
این باور که تمام استخراج بیتکوین مستقیماً به محیط زیست آسیب می‌زند، به خودی خود اشتباه است. گزارش سه‌ماهه‌ی دوم ۲۰۲۲ شورای استخراج بیتکوین نشان داد که ۵۹.۵ درصد از انرژی جهانی مورد استفاده برای استخراج بیتکوین از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود، که نشان‌دهنده‌ی حرکت به سمت پایداری این فرآیند است. با توجه به تغییر گسترده‌تر به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر در سراسر جهان، به احتمال زیاد این روند در آینده شدت بیشتری پیدا خواهد کرد. علاوه بر این، این سازمان افزایش ۴۶ درصدی کارایی استخراج را در مقایسه با سال گذشته، ناشی از پیشرفت‌های فناوری نیمه‌رسانا و اجرای تکنیک‌های مدرن استخراج، گزارش کرده است.
این پویایی‌ها منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شبکه می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که حتی با افزایش هش‌ریت و مصرف کلی برق شبکه بیتکوین، انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش می‌یابد، زیرا ماینرها به‌طور فزاینده‌ای به سمت منابع انرژی پایدارتر حرکت می‌کنند.
طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، در سال ۲۰۲۲، منابع انرژی تجدیدپذیر حدود ۱۳ درصد از کل مصرف انرژی ایالات متحده و حدود ۲۱.۵ درصد از کل تولید برق در مقیاس شبکه را تشکیل می‌دادند. این ارقام نشان می‌دهند که شرکت‌های استخراج بیتکوین تا حد زیادی بیشتر از یک سازمان معمولی آمریکایی به انرژی‌های تجدیدپذیر متکی هستند.
همچنین نمونه‌های متعددی از کسب‌وکارهای استخراج کریپتو وجود دارد که با تولیدکنندگان انرژی برای حل مشکلی به نام محدودیت‌های انرژی همکاری می‌کنند. این کاهش‌های عمدی در خروجی انرژی برای متعادل‌سازی عرضه و تقاضا منجر به بیهوده ماندن برق مازاد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که استخراج کریپتو می‌تواند به جلوگیری از محدودیت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند و بنابراین بهره‌وری مصرف انرژی را افزایش دهد و در عین حال به گذار به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر نیز تسهیل بخشد.
در همین حال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ تخمین زد که پرداخت‌های انجام‌شده از طریق پروتکل لایتنینگ بیتکوین ۵۶ برابر کارآمدتر از سیستم بانکی سنتی از نظر انرژی هستند، که نشان‌دهنده‌ی پتانسیل نوآوری در بخش کریپتو است.
یکی دیگر از نکات کلیدی که باید در رابطه با افسانه‌ی "غیر محیط زیستی بودن کریپتو" در نظر گرفت، این است که این افسانه تقریباً همیشه روی بیتکوین و دیگر سیستم‌های مبتنی بر اثبات کار متمرکز می‌شود و بر نحوه‌ی طراحی آنها برای مصرف انرژی جهت حل معماهای محاسباتی تأکید می‌کند. اما واقعیت این است که اثبات کار تنها گزینه‌ی موجود نیست.
بلاکچین‌ها برای تأیید تراکنش‌ها روی بلاکچین، به مکانیزم‌های اجماع مختلفی متکی هستند. اثبات کار (PoW) به ماشین‌های متعددی نیاز دارد تا معماهای ریاضی پیچیده‌ای را حل کنند. با این حال، سال‌های اخیر شاهد افزایش محبوبیت راهکارهای اثبات سهام (PoS) بوده‌ایم که به جای آن، روی تعداد محدودی از گره (Node) مبتنی هستند که بر اساس سهام خود در شبکه انتخاب می‌شوند تا تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند.مکانیزم‌های PoS از نظر انرژی کارآمدتر هستند و در نتیجه به طور قابل توجهی مصرف کلی برق رمزارزها را کاهش می‌دهند
اتریوم، دومین شبکه بلاکچین بزرگ جهان، در سپتامبر ۲۰۲۲ از PoW به PoS تغییر جهت داد و یکی از عوامل اصلی این تغییر، بهره‌وری انرژی بهتر مکانیزم اجماع PoS بود. مؤسسه رتبه‌بندی کربن کریپتو (CCRI) تأثیر تغییر اتریوم را بررسی کرده و دریافت که مصرف برق سالانه‌ی آن بیش از ۹۹.۹ درصد کاهش یافته است. بر همین اساس، ردپای کربن اتریوم نیز ۹۹.۹ درصد کاهش یافته است.
این معادل کاهش انتشارات از ارتفاع برج ایفل به اندازه‌ی یک توپ تنیس، یا یک استخر شنا در مقابل یک پارچ کوچک لیموناد است. تحقیقات مرکز کمبریج برای امور مالی جایگزین نشان می‌دهد که مصرف برق سالانه‌ی اتریوم اکنون معادل مصرف سالانه‌ی ۵۸۷ دستگاه کولر گازی است و از مصرف برق بسیاری از شرکت‌های جهانی و ساختمان‌های معروف کمتر است. برای سیستمی که بیش از ۴۰۰ میلیون تراکنش را با میانگین زمان تراکنش فقط چند دقیقه پردازش کرده است، چنین سطحی از مصرف انرژی قابل توجه است و نشان می‌دهد که اتریوم راه حلی پیشرو در کاهش تأثیر زیست‌محیطی فناوری بلاکچین ارائه می‌دهد.
نقش فناوری بلاکچین در توسعه‌ی پایدار بسیار فراتر از ردپای کربنیِ کاربردهای آن در خدمات مالی است. مثلاً گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) پتانسیل عظیم دفترهای کل توزیع‌شده را در بهبود کارایی در حوزه‌های مختلفی مانند زیرساخت، زنجیره تأمین و تولید، به رسمیت می‌شناسد.
برای مثال، بلاکچین می‌تواند برای ردیابی و تأیید منشأ کالاها مورد استفاده قرار گیرد و اطمینان حاصل شود که آنها به صورت پایدار و اخلاقی تولید شده‌اند. این سطح از شفافیت می‌تواند شرکت‌ها را به اتخاذ شیوه‌های دوستدار محیط زیست بیشتر ترغیب کند و به مصرف‌کنندگان کمک کند تا انتخاب‌های آگاهانه‌تری داشته باشند.
بسیاری از استارت‌آپ‌های بلاکچینی در حال دگرگون‌سازی صنعت انرژی با سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش قیمت و مصرف انرژی، ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای خانوارها و تشویق انتخاب‌های سبزتر هستند.
مثلاً، استفاده از فناوری بلاکچین برای امکان تجارت انرژی همتا به همتا به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا برق اضافی خورشیدی خود را مستقیماً به همسایگانشان بفروشند. این رویکرد نوآورانه نه تنها استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر را ترویج می‌کند، بلکه بازار انرژی را نیز غیرمتمرکز می‌کند و وابستگی به نیروگاه‌های بزرگ و سیستم‌های توزیع انرژی ناکارآمد را کاهش می‌دهد.
سخن پایانی
به طور گسترده‌تر، کریپتو و بلاکچین نه تنها پتانسیل مشارکت در آینده‌ای پایدارتر را دارند، بلکه می‌توانند نقش مؤثری در تحقق آن نیز ایفا کنند.با تقویت مکانیزم‌های اجماع کم‌مصرف، پیشبرد نوآوری در انرژی‌های تجدیدپذیر و ترویج شفافیت و مسئولیت‌پذیری در صنایع مختلف، این فناوری‌ها می‌توانند نقشی حیاتی در رسیدگی به چالش‌های جهانی پایداری و کمک به شکل‌گیری جهانی سبزتر ایفا کنند.
