خرابکاری، حذف داده، اعمال داده نادرست، دست بردن عمدی در صحت داده‌ها اتفاقیست که در چندین ماه گذشته در نقشه OpenStreetMap شاهد بودیم. تعدادی کاربر ایرانی در اعمال این کار‌های منفی نقش گسترده‌ای داشته است که باعث یک سری سلسله اتفاقاتی شدند که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.
بعد از انتشار این مطلب، صحبت‌هایی با شرکت بلد و شخص CEO بلد انجام شد که نتیجه‌ی آن به شکل زیر می‌باشد:
طبق بیانیه بالا(عکس)، شرکت بلد هیچگونه نقش عمدی در این خرابکاری‌ها نداشته است. برداشت اولیه ما تا قبل از صحبت مستقیم با بلد و روشن شدن قضایا این بوده است که کارکنان شرکت بلد بصورت عمدی این کار‌ها را کرده باشند. بعد چند جلسه گفتگو مشخص شد که نه مجموعه بلد، بلکه فقط شخصی که به صورت پروژه‌ای با شرکت بلد همکاری می‌کرده است دست به این اقدامات زده است. در نتیجه برخی مطالب گفته شده صحیح نمی‌باشد.
هم اکنون شرکت بلد همکاری کاملی را با گروه OSM Iran جهت بهبود مسائل و مشکلات مربوط به نفشه آغاز کرده است.
۳ اسفند ۹۹؛ تاریخیست که اولین بار متوجه «موضوعی» شدیم که سعی کردیم با شک و تردید با آن برخورد کنیم.
در دو محور مهم کشور، مسدودیتی در «جاده هراز» و «آزادراه غدیر» وجود داشت که باعث میشد مسیریاب‌هایی که از نقشه OpenStreetMap استفاده می‌کنند دچار مشکل شدید مسیریابی شوند. به این شکل که اگر شما قصد رفتن از شمال شرق تهران (نقطه الف) به شهر آمل (نقطه ب) داشتید، برنامه‌ها به جای مسیریابی از جاده هراز، از سایر معابر که به اصطلاح مسیر ثانویه هستند اقدام به مسیریابی می‌کردند.
مشابه همین اتفاق برای مسیریابی از شهر پرند(نقطه الف) به شهر قزوین (نقطه ب) رخ داده بود.
این اتفاقات در حالی بود که این مشکل در مسیریاب شرکت «کافه‌بازار» یعنی «بلد» وجود نداشت.
در وهله اول به نظر می‌آمد که این اتفاق صرفا یک اشتباه از طرف تیم ویرایشگران این شرکت باشد. بنابراین گروه اوپن‌استریت‌مپ ایران تصمیم گرفت برخوردی با این موضوع نداشته باشد ولی اعضای ویرایشگران این شرکت را زیر ذره‌بین قرار دهد تا ببیند میزان رخ داد عمدی این کار در چه حد است.
۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۰؛ مطلع شدیم کاربرانی مشغول ویرایش‌هایی در نام «خلیج‌فارس» هستند. از حیث مهم بودن موضوع شروع به بررسی‌هایی کردیم تا ببینیم مشکل چیست و الان وضعیت در چه حالتی قرار دارد.
متوجه شدیم کاربر «عرب» زبانی اولین بار تگ name «خلیج‌فارس» رو به «خلیج العربی / خلیج‌فارس» تغییر داده است. این شکل از اتفاقات برای ما و احتمالا هر «ایرانی» دیگر جدید نیست لذا با اطلاع از این که همانند بار‌های قبلی نام این سطح آبی به «خلیج‌فارس» تغییر می‌کند، موضوع را نادیده گرفتیم و به کاربران حاضر در گروه تلگرامی OpenStreetMap اطلاع دادیم که از ایجاد حساسیت بیش از اندازه به شدت خودداری کنند لذا تگ name در این موارد غیرشفاف است و همچنین همه چیز به روال سابق خواهد برگشت.
اما موضوع با ورود اشخاص مختلف از ایرانی و غیر ایرانی به حاشیه کشیده و موضوع به مراتب بالاتر کشیده شد.
این مسئله در Mailing List بنیاد OSM هم مطرح شد و بحث‌های زیادی بر سر این موضوع رخ داد.
تیم Data Working Group بنیاد OSM که مسئول رسیدگی به این اتفاق‌هاست و ارتباط خوبی هم با جامعه کاربران OSM Iran دارد به این موضوع ورود کرد، متاسفانه به دلیل اقدامات خرابکارانه برخی کاربر‌ها که در ادامه‌ی این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت بطور کل تگ name را از این سطح آبی حذف کرد و هر کشور را ملزم کرد که با هر اسمی که دوست دارند به آن سطح آبی نام بدهند.
فرضا برای ایران از تگ «خلیج‌فارس=name:fa»، برای عرب‌زبان‌ها «خلیج عربي=name:ar» استفاده شود.
ابتدا این نتیجه برای ما بسیار عجیب بود، چون از طرفی رابطه مناسبی با تیم DWG داشتیم و از طرف دیگر تمام تمرکز ما معطوف شده بود به این سطح آبی. لذا تصمیم گرفتیم برای حل دوستانه مشکل به گروه تلگرامی کاربران عربسان سعودی بپیوندیم.
۲۸ خرداد ۱۴۰۰؛ برای اولین بار کاربران عربستان در Mailing List بنیاد OSM اطلاع از حجم گسترده‌ای از خرابکاری سیتماتیک در نقشه OSM توسط «ایرانی‌ها» دادند.
بنا به تصمیم قبلی به گروه عربستان رفتیم. در بدو ورود ما به گروه عربستان و معرفی خودمون با سیل عظیمی از ناملایمات رو به رو شدیم که البته خیلی دور از انتظار نبود اما بخشی از واکنش‌‌های منفی مربوط بود به «خرابکار» خواندن ما و این برای ما تعجب‌آمیز بود.
در نهایت ما به جامعه کاربری عربستان قول دادیم موضوع را بررسی می‌کنیم.
۳۰ خرداد ۱۴۰۰؛ کاربران عربستان لیستی از کاربرانی را منتشر کردند که در ابعاد گسترده اقدام به حذف بالای ۳۰۰هزار آبجکت از نقشه کرده بودند.
ابتدا تصور ما این بود که کاربرانی بطور سرخود اقدام به این کار کردند. در نتیجه صرفا سعی داشتیم با اشخاص خرابکار مکالمه‌ای ایجاد کنیم و یا اگر نتوانستیم مکالمه‌ای ایجاد کنیم، آن‌ها را گزارش دهیم.
در گروه عربستان هم این اطمینان را به آن‌ها دادیم که این اقدامات جدا از غیرسیستماتیک بودن از نظر ما محکوم است و همچنان در حال بررسی و حل مشکل هستیم.
۷ تیر ۱۴۰۰؛ برای اولین بار متوجه رد پای شرکت «بلد» در اقدامات خرابکارانه نقشه عربستان شدیم. تلاش شد به سرعت تحقیقات گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کنیم.
به دلیل سابقه «بلد» در خرابکاری‌های داخلی، ابتدا سعی شد لیستی از تمامی ویرایشگران این شرکت بر روی نقشه OSM ایجاد کنیم. ۵۰گیگ دیتای مربوط به Changeset کاربران OSM بررسی شد که نتیجه آن به شکل زیر می‌باشد. این کاربران از تصویرهوایی سایت بلد استفاده می‌کردند:
User | Mapper since | User ID
arezu | January 01, 2020 | 10610287
shahrokhmoj | January 21, 2019 | 9376086
Shahab_Persia | January 19, 2021 | 12509681
Mjah72 | June 16, 2020 | 11354532
Darya Msnesh | December 19, 2019 | 10571484
Ahmad Tofighi | November 20, 2018 | 9120885
کاربری به اسم «arezu» اقدام به تغییر تگ «name:ar=الخلیج العربي» به «name:ar=الخلیج الپارسی» می‌کند.
کاربر «arezu» با شماره یوزر 10610287 بالاترین میزان خرابکاری داخلی و خارجی را داشت. به همین علت سعی شد حساب‌های اجتماعی این شخص را پیدا کنیم و ببینیم آیا واقعا ارتباطی با «بلد» دارد یا خیر که حسابی در لینکدین شرکت «بلد» با مشخصات ایشان پیدا کردیم.
ایشان شخصی بودند که در اول متن در مورد بسته شدن جاده هراز و آزادراه غدیر به اشتباه تصور میشد که به صورت غیرعمدی آن کار‌ها را انجام داده باشند؛ ولی با اقدام خرابکارانه ایشان در نقشه عربستان مطمئن شدیم که غیرعمدی در کار نبوده و کاملا آگاهانه آن معابر را بسته‌اند.
با توجه به سابقه منفی «بلد» در رابطه با:
در مجموع می‌توان به این احتمال رسید که این شرکت برای حذف رقبا اقدام به خرابکاری سیستماتیک در نقشه می‌کند.
در حین نگارش این مطلب، برای رفرنس دادن به ویرایشگران «بلد» متوجه شدیم دو عضو فعال این مسیریاب یعنی کاربر «arezu» با شماره یوزر (10610287) و «shahrokhmoj» با شماره یوزر (9376086) بعد از توییت رسمی ما در توییتر، اقدام به تغییر یوزر‌های خودشان در OSM کردند که نشانه‌ی دیگریست از خرابکاری آگاهانه و عامدانه در نقشه.
* کاربر «arezu» (لینک) نام خود را به «2hamta» تغییر داد.
* کاربر «shahrokhmoj» (لینک) نام خود را به «Persian-Gulf» تغییر داد.
اما نام‌های قدیمی در دیتابیس OSM می‌ماند و می‌توان با UID شخص که همواره ثابت است نام کاربری جدید را یافت.
لیست کاربران خرابکار نقشه عربستان:
https://www.openstreetmap.org/user/sadegh%20sadegh
https://www.openstreetmap.org/user/%D8%B9%D9%84%DB%8C%20%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%89
https://www.openstreetmap.org/user/arezu
https://www.openstreetmap.org/user/amirsfi%20sfri
https://www.openstreetmap.org/user/leilaotadi373
https://www.openstreetmap.org/user/shahramtoluei
https://www.openstreetmap.org/user/shahrokhmoj
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf16
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf15
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf14
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf13
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf12
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf11
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf10
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf09
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf08
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf07
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf06
https://www.openstreetmap.org/user/persiangulf05
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf4
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf3
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf202101
https://www.openstreetmap.org/user/persian%20gulf2021
https://www.openstreetmap.org/user/heliahami
https://www.openstreetmap.org/user/latifaalqubaisi
https://www.openstreetmap.org/user/Ali%20Doroushi
پانوشت:
به دلیل مشکل فنی سایت ویرگول، امکان بارگذاری عکس وجود ندارد. بعد از حل شدن این مشکل عکس‌ها را خواهیم گذاشت.
پانوشت ۲:
از آنجایی که در نقشه OSM همه می‌توانند حساب‌های کاربری بسازند، هیچ چیز قطعی نیست. ارتباط این کاربران با بلد صرفا تصویر‌های هوایی استفاده شده‌است.
