فرش دستباف برای ما تبدیل به یک کالای زینتی شده است. همین باعث شده تا بافت فرش دستباف در نظر عده‌ای تنها به عنوان شغلی در مسیر تامین معیشت نگاه کنند. اما نمی‌توان فراموش کرد که فرش دستباف یک اثر هنری است. استفاده‌ی زیاد از این کالا باعث نمی‌شود تا ارزش هنری آن محو شود. فرش دستباف در هر منطقه با فرهنگ و سنت‌های آن‌ها گره خورده است. تفاوت‌های فرهنگی در نقش‌ها، ترکیب رنگ‌ها و نقشه‌ها به خوبی دیده می‌شود. برای مثال در فرش دستباف ترکمن از اشکال هندسی بسیار استفاده می‌شود. همچنین رنگ لاکی در بافت قالی ترکمن پراستفاده است. اکثر نقوش فرش‌های این قوم نماد‌هایی از حیوانات گوناگون هستند.
اینجاست که زیبایی شناسی فرش دستباف ایرانی اهمیت پیدا می‌کند. شناخت عناصر زیبایی فرش دستباف، باعث فهم بهتر جنبه‌ی هنری آن می‌شود. شناخت جنبه‌های هنری و زیبایی شناسی فرش دستباف ایرانی کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم که چرا این طرح‌ها و نقش‌ها در گذر زمان و طی سالیان دراز بر صفحه‌ی فرش باقی‌مانده است و همچنان تازگی و چشنوازی خود را حفظ کرده است.
زیبایی شناسی
بنا به لغتنامه‌ی دهخدا، زیبا اسم فاعلی و صفت مشبهه است که از ترکیب «زیب» و «ا» ساخته شده است. به معنی زیبنده، نیکو و خوب. «زیب» نیز معنای زیور و زینت دهنده را می‌دهد. پس هرچیز که صفت زیبا به آن نسبت داده می‌شود، به این معنی است که زیور و زینت دهنده است. انسان با شعور و قدرت تشخیص خود زیبایی را درک می‌کند و از آن لذت می‌برد. طبع آدمی به زیبایی تمایل دارد و آن را می‌شناسد. در طول زمان کارشناسان و هنرمندان توانستند عناصر و عوامل مشترک زیبا در نظر آدمیان را بشناسند و بر اساس آن به آثار هنری نگاهی نقادانه داشته باشند. زیبایی شناسی عموما مبتنی بر آثار خلق شده و زیبایی‌های شناخته شده است.
از آنجا که فرش دستباف با روح ایرانی عجین است، هر ایرانی می‌تواند زیبایی این فرش را درک کند و بشناسد. فرش و نقوش آن از زمان تولد همراه ایرانیان است. اولین اثر هنری که کودک ایرانی می‌بیند همین نقوش فرش دستباف است.
زیبایی شناسی در فرش دستباف
عواملی که باعث زیبایی فرش دستباف می‌شود دو دسته هستند. یکی زیبایی درونی فرش که حاصل نقوش زیبا و طرح‌های متناسب است. در طول تاریخ این نقش‌ها اصلاح شده‌اند و با طبع بافندگان رشد کرده و به نقشه‌های امروزی رسیده‌اند. بسیاری از این نقوش نماد‌های فرهنگی اقوام گوناگون هستند. اهمیت دیگر نقش‌های زیبای قالی ایرانی در ارزش معنوی نقوش آن است. این نقش‌ها به افسانه‌ها و اسطوره‌های مرتبط به آن مربوط می‌شود.
فرش‌های ایرانی این دو معیار و ارزش زیبایی شناسی، را توأمان دارند. این نقوش نه تنها دارای زیبایی در معیار‌های ظاهری در طرح، نقش و نسبت منظری هستند؛ که از نظر معنوی نیز دارای ارزش زیبایی شناسی نیز بین ایرانیان است.
