فرشهای دستباف ترکمن از فرشهای اصیل ایرانی هستند. زنان ترکمن سالیان سال فرشهای زیبای ترکمن را از گره زدن رشتههای پشمی به چلههای دار قالی خلق کرده اند. هر مادر ترکمن وظیفهی خود میدانسته است این هنر بینظیر را به دختر خود بیاموزد. زن ترکمن بر دار قالی زندگی خود را نقش میزده است. طرحها و نقشهای فرش ترکمن همه پیوندی نزدیک با طبیعت و محیط زندگی ترکمنان دارد.
نقشهای فرش ترکمن نماد اقوام مختلف و برگرفته از زندگی این مردمان است. اکثر این نقشمایهها به طبیعت مربوط میشوند. در ادامه چند نقشمایهی مهم و پر تکرار در فرشهای ترکمن را به شما معرفی خواهیم کرد.
ماری گل معروف ترین نقش فرش ترکمن است. این طرح نمادی است از قوم ترکمن. نام دیگر این نقش کوشک داوانی است. این نقش از جای پای شتر الگو گرفته شده است. نشان از جایگاه مهم شترها در زندگی قوم ترکمن داشته است. این نقش از پر تکرار ترین نقشها بین ترکمنان است. در کشور ترکمنستان جلد اکثر کتابهایی که به چاپ میرسند با ماری گل آذین میشود. در پرچم کشور ترکمنستان نیز طرح ماری گل اولین نقشی است که دیده میشود. فرشهای دستباف زیادی در بین قوم ترکمن با استفاده از نقش ماری گل بافته میشود.
آق غاز به معنی غاز است. همانطور که در فرش زیر میبینید این طرح از چهار سر غاز تشکیل شده است. (درواقع یک جفت چهارتایی. از آنجا که ترکمنان از اشکال هندسی در فرش استفاده میکنند و نقشهایشان قرینه است، میتوان گفت که وجود ۸ سر غاز، درواقع تکرار همان ۴ سر است.) این دو تا از این چهار سر به رنگ تیره و دوتای دیگر به رنگ روشن هستند. این میتواند نمادی از ۴ فصل سال است. عدهای معتقدند که سرهای روشن نماد بهار و تابستان و سرهای تیره نماد پاییز و زمستان هستند. عدهای دیگر اعتقاد دارند که این چهار سر نماد عناصر اربعه هستند. آب و آتش، باد و خاک.
گلین بارماق یکی از زیباترین نقشهای فرش ترکمن است. این کلمه را به انگشت خونین مادر یا انگشت عروس ترجمه میکنند. این طرح یک نقش تکرار شونده است که در حاشیهی قاب فرش قرار دارد. در عکس زیر دو ردیف گلین بارماق بر روی فرش بافته شده است. عدهای درمورد این طرح معتقد هستند که از این نقش تازه عروسانی استفاده میکردند که عازم خانهی شوهر بودهاند. این فرش را خودشان برای جهیزیه میبافتند و در منزل خود استفاده میکردهاند. عدهای دیگر نیز معتقدند که گویی اثری است از سر انگشتان خونبار مادر. که از زحمت زیاد خون از انگشتانش چکیده و لکهی خون همچون نشانی بر فرش باقی مانده.