💠مقدمه :
کودکان دنیایی شفاف و حساس دارند. آنها بیش از هر موجود دیگری از محیط اطراف خود تأثیر میپذیرند؛ نه فقط از رفتارها، بلکه از کلام، لحن و احساسات ما.
هر واژهای که به زبان میآوریم، ریشهای در ذهن کودک میدواند؛ واژههای محبتآمیز، اعتماد میآفرینند و واژههای تند یا ناامیدکننده، ترس و تردید.
در محیط خانه، مدرسه یا اجتماع، کلام ما میتواند جهت رشد یا توقف کودک را تعیین کند. بنابراین، شناخت تأثیر گفتار و فضای عاطفی بر کودکان، گامی مهم در تربیت و آموزش آنهاست.
💠توضیح شرایط موجود
در فضای آموزشی امروز، مشاهده میشود که بسیاری از دانشآموزان در موقعیتهای آزاد و صمیمی، با علاقه و خلاقیت فراوان فعالیت میکنند؛ اما هنگامی که به فضای رسمی امتحان یا ارزشیابی وارد میشوند، عملکردشان افت میکند و اضطراب بر آنها غلبه مییابد.
این رفتار نشانهی آن است که کودک از ترس از اشتباه و ترس از قضاوت رنج میبرد. او میترسد که نتیجهی آزمون، میزان ارزشمندیاش را مشخص کند.
در واقع، بسیاری از کودکان یاد گرفتهاند که اشتباه، نشانهی ضعف است و نمره، تنها معیار موفقیت. این نگرش، معمولاً از حرفها و واکنشهای بزرگترها شکل میگیرد؛ وقتی میشنوند:
«مواظب باش نمرهات کم نشه»،
«اینبار باید خیلی خوب یا ۲۰ بگیری»،
یا «ببین دوستت چهقدر بهتره».
چنین جملههایی، به ظاهر سادهاند، اما در ذهن کودک حس اضطراب و ترس از شکست ایجاد میکنند. در نتیجه، هنگام امتحان، ذهن او به جای تمرکز بر یادگیری، درگیر ترس از اشتباه میشود و توان واقعیاش را نشان نمیدهد.
💠راهکارها و پیشنهادها
برای ایجاد تغییر، باید نگاه خود را نسبت به آموزش و تربیت تغییر دهیم. مهمتر از نمره، احساس امنیت و آرامش کودک است؛ زیرا فقط در فضای امن است که یادگیری واقعی اتفاق میافتد.
1. ایجاد محیط امن و حمایتگر در کلاس:
معلم باید به دانشآموزان اطمینان دهد که اشتباه بخشی از مسیر یادگیری است، نه نشانهی ضعف. وقتی کودک بداند که با اشتباه کردن تنبیه یا قضاوت نمیشود، جرأت تجربه و سؤال پرسیدن پیدا میکند.
2. بهکارگیری کلام مثبت:
جملاتی مانند «میدانم تلاش کردی»، «اشتباهت باعث شد نکتهی جدیدی یاد بگیری» یا «از پیشرفتت خوشحالم» تأثیر عمیقی بر ذهن کودک میگذارند و او را به ادامهی تلاش تشویق میکنند.
3. تغییر نگاه به ارزشیابی:
امتحان را میتوان به فرصتی برای مرور و تمرین تبدیل کرد، نه وسیلهای برای ترس و مقایسه. استفاده از روشهای ارزشیابی توصیفی، فعالیتهای گروهی و بازیهای آموزشی میتواند اضطراب را کاهش دهد و علاقه را افزایش دهد.
4. همکاری خانواده و مدرسه:
خانه و مدرسه دو بازوی اصلی رشد کودک هستند. اگر در هر دو محیط از مقایسه، سرزنش و تهدید پرهیز شود و در عوض بر تلاش و پیشرفت فردی تأکید گردد، کودک احساس امنیت درونی پیدا میکند و آرامآرام اعتماد به نفسش شکوفا میشود.
5. الگوی رفتاری معلم و والدین:
کودکان بیشتر از آنکه از گفتار ما بیاموزند، از رفتار ما یاد میگیرند. وقتی بزرگترها آرام، صبور و امیدوارند، کودک هم همین ویژگیها را در خود بازتاب میدهد.
💠نتیجهگیری
کودکان مانند زمین حاصلخیزی هستند که هر سخن و رفتار ما در آن بذر میشود. اگر بذر محبت، اعتماد و احترام بکاریم، نهالهایی از خلاقیت، آرامش و اعتمادبهنفس خواهیم دید؛ و اگر بذر ترس، قضاوت و سرزنش بکاریم، شکوفههای استعدادشان پژمرده میشود.
بنابراین، بیاییم در خانه و مدرسه، محیطی بسازیم که کودک احساس کند مهمترین چیز، تلاش و یادگیری اوست، نه نمرهاش. با چنین نگاهی، میتوانیم نسلی پرانگیزه، شاد و توانمند پرورش دهیم که از یادگیری نمیترسد، بلکه با اشتیاق در مسیر رشد گام برمیدارد.
