منظور از اکوسیستم مجموعه ای از بازیگران کلیدی و اثرگذار حول یک فناوری یا صنعت است که مجموعه فعالیتها، کنش ها و واکنش های آنان جهت صنعت، عملکرد کنونی و آینده‌ی آن را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به اهمیت مقوله آب و هرچه جدی تر شدن بحران کم آبی در کشور، در این مقاله قصد داریم بازیگران کلیدی اکوسیستم آب کشور را شناسایی کرده و نقش آنان در این اکوسیستم را شرح دهیم.
اکوسیستم به مجموعه عناصر و بازیگردانان دولتی و خصوصی (شامل دولت، شرکتها، دانشگاه ها، مشاورین، سرمایه گذاران، بانکها، رهبران اجتماعی، سازمان های پژوهشی، موسسات، شبکه های رسمی و غیررسمی، زیرساختها و …) اطلاق می شود که تصمیمات، عملکرد، نقش ها و ارتباطات آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر یکدیگر اثر داشته، محیط یک صنعت را شکل داده، جهت استراتژیک و آینده صنعت را معین نموده و زمینه حضور، رشد و حفظ سایر کسب و کارها را در صنعت فراهم می آورد.
با نگاهی به مجموعه بازیگران فعال در صنعت آب کشور می توان آن ها را در دسته های زیر طبقه بندی نمود:
در ادامه به معرفی و تشریح نقش هرکدام از این بازیگران در شکل دهی اکوسیستم آبی کشور می پردازیم.
این بخش از اکوسیستم که قدرتمندترین و تاثیرگذارترین بازیگران را در خود جای داده است شامل نهادهای دولتی است که تصمیمات استراتژیک آنها جهت کلی صنعت راشکل داده و بطور مستقیم سایر بازیگران را تحت تاثیر قرار می دهد. تعدادی از بازیگران دخیل در این قسمت عبارتند از:
نقش: برنامه ریزی و نظارت بر چگونگی توزیع آب بین مصارف مختلف شرب، صنعت، کشاورزی، محیط زیست و فضای سبز و نیز تعیین الویت مصرف در هر بخش
نقش: برنامه ریزی و هماهنگی انطباق الگوی کشت مناسب هر منطقه متناسب با منابع آبی، مزیت تولید در هر منطقه متناسب با منابع آبی
نقش: برنامه ریزی و قانونگذاری منابع و مصارف آب کشور
نقش: رسیدگی به شکایات و دعاوی در خصوص استفاده از منابع آبی
نقش: تامین منابع مالی طرح های توسعه زیرساخت آبی کشور، هزینه منابع آبی با هماهنگی وزارت نیرو
نقش: بررسی و نظارت بر میزان آلایندگی مصارف مختلف آب، اثرات زیست محیطی آنان و برنامه ریزی جهت مدیریت آلاینده ها
نقش: شناسایی صنایع آبر، اولویت بندی میزان و سهمیه مصرف آب در هر صنعت بر اساس ارزش افزوده اقتصادی متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور
نقش: نظارت و هماهنگی برداشت ارگانهای مختلف مصرف کننده آب، تدابیر استانی جهت جلوگیری از بروز مشکلات، تعارضات اجتماعی ناشی از کمبود آب
نقش: بررسی الگوی مصرف شهری منابع آب، برنامه ریزی استفاده و بهینه سازی مصرف در کاربردهای شهری
این طبقه بازوی عملیاتی اکوسیستم آب کشور را شکل می دهد که بطور مستقیم تحت تاثیر قوانین و سیاست های اتخاذ شده نهادهای دولتی تصمیم گیر می باشد. این طبقه با شناخت نیازهای واقعی صنعت، تکنولوژی های روز دنیا و نیز استفاده از دانش بدست آمده از تحقیقات و نیز تجارب عملیاتی خود اقدام به اجرایی نمودن پروژه های ساخت و توسعه، کاربردی سازی نوآوری در صنعت آب و نیز بکارگیری فناوری و روش های بهینه سازی مصرف آب در انواع مصارف آبی در کشور می نمایند.
دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از دیگر بازیگران اکوسیستم آب کشور می باشند که رسالت اصلی آنان خلق دانش کاربردی مورد نیاز جهت ارتقای صنعت و نیز آموزش نیروی انسانی ماهر جهت فعالیت در بخش های مختلف صنعت آب کشور می باشد. این طبقه، ماده خام بازیگران طبقه پیمانکاران، تولید‌کنندگان و فناورهای خصوصی را که همانا خلق دانش کاربردی در زمینه آب، نوآوری و توسعه فناوری های نوین و نیز شناسایی، تحلیل و بومی سازی تجارب موفق جهانی است را فراهم می کند. اکوسیستم نوآوری و استارتاپی کشور، در گام اول ماحصل فعالیت دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی می باشد که در ادامه توسط شبکه سرمایه گذاران و تامین کنندگان مالی تکمیل می شود.
سرمایه گذاران خصوصی یکی از مهم ترین بازیگران اکوسیستم آب کشور می باشند. این بازیگران از یک طرف با تامین منابع مالی جهت ورود تکنولوژی های جدید به داخل کشور و بکارگیری آن در پروژه های مختلف دولتی و خصوصی؛ و از طرف دیگر با کمک به شکل گیری و رشد اکوسیستم نو آوری و تامین مالی تجهیزات مورد نیاز جهت انجام تحقیقات مختلف، اقدامات ارزنده ای را در به روز رسانی و ارتقای صنعت آبی کشور به انجام می رسانند.
انکوباتورها، شتابدهنده ها، مراکز رشد و غیره از دیگران بازیگران موثر در اکوسیستم آب کشور می باشند، که به شکل گیری و تقویت اکوسیستم نوآوری در صنعت آب کشور کمک می کند. این مراکز خدماتی با جمع آوری افراد صاحب ایده های کاربردی از دانشگاه ها و سایر مراکز تحقیقاتی، غربالگری آنان، ارائه انواع خدمات مشاوره بازاریابی، صنعتی، مدیریتی، تامین مالی و غیره، اقدام به تسهیل گری سیر ایده تا محصول، تجاری سازی و بازاریابی آنان کرده و از این طریق زمینه ورود ایده های خلاقانه کاربردی به بازار و ارتقای صنعت را فراهم می اورند. این مراکز عملا به یکپارچه سازی خدمات ارائه شده توسط دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و نیز سرمایه گذاران خصوصی پرداخته و حلقه واسط بین دانشگاه و صنعت می باشند.
رسانه های خبری از دیگر بازیگران مهم اکوسیستم آب کشور می باشند که نقش بسیار مهمی در فرهنگ سازی استفاده بهینه از منابع آب و نیز اطلاع رسانی چالش ها و راهکارهای موجود به عامه مردم را ایفا می نماید.
ما در شتابدهنده واتک قصد داشتیم تا در این مقاله به معرفی بازیگران دخیل در اکوسیستم آب کشور و نقش آنان در شکل گیری و ارتقای این شبکه مهم را مشخص نماییم. امید است تا از این طریق گامی کاربردی در راستای ارتقای دانش و آگاهی عموم از از شرایط آبی کشور برداشته باشیم.
