آمارها نشان می‌دهد بیش از یک میلیارد نفر از اهالی کره زمین که بیشتر آنها در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، به آب آشامیدنی بهداشتی و سالم دسترسی ندارند و از آب های سطحی و زیرزمینی ناسالم استفاده می‌کنند. شتابدهنده واتک در این مقاله به بررسی بوی بد آب و راهکارهای حذف آن می پردازد.
امروزه افزایش آلاینده‌های زیست محیطی تا جایی ادامه پیدا کرده است که آب‌های لوله کشی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. شتابدهنده واتک در این مقاله به بررسی بوی بد آب و راهکارهای حذف آن می پردازد.
تعداد قابل توجهی از تحقیقات، روند جهانی افزایش تقاضای آب و کاهش دسترسی به آن را نشان می‌دهند. بنابراین، بسیاری از مناطق جهان یا با بحران آب درگیر هستند، و یا در آینده نزدیک خواهند بود. در بسیاری از نقاط کشور ایران نیز منابع تامین آبی که سال‌ها مورد استفاده بوده‌اند، به دلیل استفاده بی‌رویه، خشکسالی و … کیفیت اولیه خود را از دست داده‌اند. کاهش کیفیت آب در پشت سدها و چاه‌های تامین کننده آب شرب شهرها و روستا از یک سو و سخت‌گیرانه‌تر شدن استانداردها آب شرب از سوی دیگر تصفیه آب شرب را با چالش بزرگی مواجه کرده است.
یکی از این آلودگی‌ها که باعث کاهش کیفیت آب می‌شود بو است. احساس بوی نامطلوب در آب می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. طعم و بوی بد آب در ظاهر یک مشکل کم خطر برای سلامتی آب آشامیدنی به شمار می‌آید. اما منشاء این پدیده می‌تواند نشاندهنده وجود مشکلات جدی‌تر در منابع تامین آب و خطوط انتقال باشد. گام اول در رفع بوی نامطبوع آب شناسایی منشاء ایجاد بو است. البته طعم و بوی بد آب معمولاً برای سلامتی خطرناک نیست. اما برای بهبود کیفیت آب آشامیدنی و احساس خوب از نوشیدن آن لازم است مشکل بوی بد حل شود.
براساس استاندارد ایران مقدار بو باید حداکثر ۲ واحد در ۱۲ درجه سلسیوس و حداکثر ۳ واحد در ۲۵ درجه سلسیوس باشد. واحد اندازه‌گیری بو مقدار آستانه بو [۱] (TON) است.
بوی نامطلوب آب می‌تواند به صورت‌های مختلف آشکار شود که هر کدام در نتیجه یک عامل داخلی است. این عوامل عمدتاً در اثر ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی، صنعتی، پساب‌های کشاورزی، ورود مواد مغذی به آب، شرایط نگهداری نامناسب آب و … بوجود می‌آیند.
بوی نامطلوب آب می‌تواند به صورت‌های مختلف آشکار شود که هر کدام در نتیجه یک عامل داخلی است:
این عوامل عمدتاً در اثر ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی، صنعتی، پساب‌های کشاورزی، ورود مواد مغذی به آب، شرایط نگهداری نامناسب آب و … بوجود می‌آیند.
بهترین راهکار حذف و کنترل طعم و بو از آب شناسایی منبع ایجادکننده‌ی بو می‌باشد که اغلب در منابع تأمین‌کننده آب این مشکل به وجود می‌آید. عمده عامل اصلی بوی نامطبوع آب وجود ژئوسمین[۲] و دومتیل ایزوبورتئول[۳] است که در اثر افزایش مواد مغذی و رشد بیش از حد جلبک‌ها در منابع آب و بروز پدیده گندیدگی در منابع آب پدید می‌آید.
روشهای حذف بو از آب یا کنترل رشد جلبک را می‌توان به سه دسته روشهای فیزیکی، روشهای شیمیایی و روشهای بیولوژیکی طبقه بندی کرد.
در روشهای فیزیکی از صافی‌های مشبک ریز و تسمه‌ای با پوشش کاغذی برای پوشش برکه‌ها و مخازن استفاده می‌شود. استفاده از این روش در سطح گسترده محدودیت‌هایی دارد. روش دیگر در این راستا عمل اختلاط منبع آب است که باعث از بین رفتن حجم قابل توجهی از پلانکتون‌ها می‌شود.
رسوب شیمیائی، انعقاد و لخته‌سازی، استفاده از سولفات مس، کلر و پرمنگنات پتاسیم، از مهمترین روشهای شیمیایی کنترل بو و رشد جلبک‌ها هستند. علاوه بر این روش‌ها از جذب بوسیله زغال یا کربن فعال نیز برای حذف بو استفاده می‌شود. روشهای شیمیایی دارای محدودیت‌هایی هستند که عمده‌ترین آن هزینه بالای مواد شیمیایی در حجم زیاد است.
بعنوان مثال، استفاده از پرمنگنات پتاسیم به دلیل حلالیت کم، هزینه بالا و ایجاد تغییر رنگ مصرف آن را محدود می‌کند. همچنین اثر کلر نیز با قرارگرفتن در معرض خورشید از بین می‌رود.
از روشهای موثر دیگر در این راستا هوادهی است. هوادهی علاوه بر جلوگیری از رشد باکتری‌های هوازی، باعث بهبود کیفیت آب می‌شود. اثرات اصلی هوادهی عبارتست از:
مطلب مهمی که در مورد جلبک‌ها وجود دارد همزیستی بین جلبک و باکتری‌ها می‌باشد که اگر با ایجاد شرایطی این همزیستی به هم بریزد رشد جلبک‌ها با مشکل همراه خواهد بود. مواد شیمیایی علاوه بر از بین بردن جلبک‌ها قادرند که برخی از باکتری‌های مؤثر در ایجاد بو و طعم در آب را از بین ببرند.
در مهمترین روش بیولوژیکی از ماهی‌های گیاهخوار و سایر بی مهرگان استفاده می‌کنند. در بعضی مواقع مرگ و میر ماهی‌ها باعث ایجاد نتایج عکس در فرایند حذف بو می‌شود و میزان بار آلی را به شدت افزایش می‌دهد.
محدودیت‌های روشهای رایج و تقاضای بیشتر برای آب سالم باعث شده تا نیاز به توسعه روشهای جدید همواره احساس شود. از جمله روشهای جدید می‌توان موارد زیر را نام برد:
درروش انعقاد الکتریکی از فلزاتی مثل آلومینیوم و آهن بعنوان الکترود استفاده می‌شود. این فلزات در اثر عبور جریان و قرار گرفتن در داخل آب، هیدرولیز شده و تولید یون‌هایی با بار مثبت می‌کنند. در ادامه ذرات کلوئیدی با بار منفی، یون‌های مثبت را جذب کرده و خنثی می‌شوند. در نتیجه این خنثی سازی هسته اصلی انعقادی که قابلیت ته نشین شدن را دارد، تشکیل می‌شود.
از جمله مزایای این روش اینست که نیاز به مواد شیمیایی گران قیمت ندارد و لخته‌هایی ایجاد می‌شود، بسیار بزرگتر از لخته‌های ایجاد شده توسط مواد منعقد کننده شیمیایی است و همچنین پایداری بیشتری در برابر اسیدها دارند که باعث افزایش بازده این روش می‌شود.
روش فراصوت سوپرهواده و جذب سطحی دارای دو گام اساسی است. با استفاده از این سامانه در گام اول توسط امواج فراصوت، جمعیت جلبک‌های سبز-آبی کاهش یافته، ضمن کاهش سموم آزاد شده از آنها، از میزان ذرات معلق، کدورت و بو و طعم آب کاسته می‌شود. در واقع در این مرحله منبع بو و سمیت ایجاد شده که ناشی از جلبک‌های سبز-آبی است، تضعیف می‌شود.
سپس از فرآیند هوادهی با سوپر هواده استفاده شده تا متابولیت‌های منتشر شده به فاز هوا منتقل شود. این نوع هوادهی نیز به عنوان مکمل فرآیند قبلی در کاهش طعم و بوی آب می‌باشد.
شتاب دهنده واتک به عنوان مرکز تخصصی نوآوری و شتاب دهی در حوزه آب، بستری است برای پرورش و تجاری سازی ایده‌های خلاقانه و نوآورانه حوزه آب.
[۱] Threshold Odor Numberv
[۲] geosmin
[۳] ۲-Methylisoborneol
