امروز ۱۲ فروردین ۱۴۰۱ (اول آپریل ۲۰۲۲)، بیت کوین شماره ۱۹ میلیون استخراج شد. از امروز فقط دو میلیون بیت کوین دیگر برای استخراج در دسترس خواهند بود.
آیا به پایان عصر ارزهای دیجیتال نزدیک شده‌ایم؟ وقتی آخرین بیت کوین استخراج شود، شیپور مرگ نواخته می‌شود، ماینرها خاموش می‌شوند و همه چیز به پایان می‌رسد؟ البته که نه. استخراج بیت کوین شماره ۱۹ میلیون، آغاز عصر تازه‌ی ارزهای دیجیتال است. در این مقاله تلاش می‌کنم به مهم‌ترین پرسش‌ها درباره‌ی محدودیت تعداد بیت کوین، آینده‌ی استخراج بعد از بیت کوین ۱۹ میلیونم و دلایل محدود بودن تعداد این ارز پاسخ دهم:
این پرسش یکی از پرسش‌های مهم دنیای بیت کوین است؛ پرسشی که مثل بسیاری از پرسش‌های دیگر فقط خود ساتوشی می‌تواند دقیق و کامل به آن پاسخ دهد. امروز اما خالق بیت کوین در دسترس ما نیست پس باید برای یافتن پاسخ، دست‌به‌کار شویم.
دنیل فیلیپس نویسنده‌ی سایت «دیسکریپت» در مقاله‌ای که تابستان ۲۰۲۰ منتشر کرد، درباره‌ی این پرسش این‌طور می‌نویسد:
هدف ساتوشی از محدود کردن سقف تعداد بیت کوین ارزش دادن به هر واحد بیت کوین (که به آن ساتوشی می‌گوییم) در طول زمان بود.
ناکاموتو سال ۲۰۰۹ در جریان یک مکالمه ای‌میلی با «مایک هرن» (Mike Hearn) از همکارهایش در قدم‌های اولیه پروژه‌ی بیت کوین استدلال کرد که اگر ۲۱ میلیون بیت کوین وجود داشته باشد، ارزش هر یک هزارم آن معادل یک یورو خواهد بود. چهار سال بعد زمانی که ارزش بیت کوین از هزار یورو عبور کرد، این پیش‌بینی محقق شد.
برای اینکه بفهمیم ناکاموتو بیش از یک دهه پیش، رویاهایی بزرگ‌تر از بیت کوین ۵۰ هزار دلاری داشته، نیاز به انجام محاسبه‌های پیچیده ریاضی نداریم. در زمان ایجاد بیت کوین، ارزش کل پول موجود در چرخه اقتصادی دنیا نزدیک ۲۱ تریلیون دلار بود. این مبلغ که تحت‌عنوان عرضه پول (M1) شناخته می‌شود از مجموع دارایی‌های فیزیکی مثل پول نقد، سکه طلا و چک‌های مسافرتی تشکیل شده است. اگر قرار باشد بیت کوین تنها ارز جهان و جایگزین تمام پول‌های M1 شود، هر بیت کوین می‌تواند ارزشی معادل با یک میلیون دلار داشته باشد.
محاسبه‌هایی که در قسمت قبل بررسی کردیم را دوباره ببینید. عدد ۲۱ میلیون، تضمین می‌کند که میانگین هر ۱۰ دقیقه، یک بیت کوین استخراج شود. برای درک این موضوع، باید معادله‌ای که بررسی کردیم را از مجهول به معلوم ببینید.
نگاهی به این معادله نشان می‌دهد در هر چرخه چهارساله در مجموع ۲۱۰ هزار بلاک استخراج می‌شود. پس از هر چهار سال، دستمزد استخراج نصف می‌شود. در اولین چرخه چهار ساله بیت کوین این دستمزد ۵۰ کوین به ازای هر بلاک بود. این عدد در سال ۲۰۱۲ به ۲۵ بیت کوین و در سال ۲۰۱۶ به ۱۲.۵ بیت کوین به ازای هر بلاک رسید. پاداش استخراج هر بیت کوین بعد از کاهش دستمزد سال ۲۰۲۰ به ۶.۲۵ بیت کوین رسید.
دنبال کردن این زنجیره نشان می‌دهد مجموع پاداش بلاک برای هر چرخه برابر با ۱۰۰ است. عددِ ۱۰۰ از محاسبه سری مربوط به مجموع تصاعد هندسی با جمله اول ۵۰ (a) و قدر نسبت نیم (r) به دست آمده است. با ضرب این عدد در ۲۱۰ هزار بلاک برای هر چرخه به عدد ۲۱ میلیون می‌رسیم.
یکی دیگر از آن پرسش‌هایی که شاید هرگز به پاسخ دقیق آن‌ها نرسیم. تا امروز محاسبه‌های متفاوتی برای رسیدن به عدد ۲۱ میلیون انجام شده اما برای من جالب‌ترین، محاسبه‌ای بود که سال ۲۰۱۴ انجام شد.
یکی از کاربران فروم StackExchange سال ۲۰۱۴ این‌طور به عدد ۲۱ میلیون رسید:
با وجود پارامتر متغیر درجه سختی متوسط زمان لازم برای ساخت یک بلاک ۱۰ دقیقه است. در این شرایط هر ساعت ۶، هر روز ۱۴۴ بلاک و هر سال ۵۲ هزار و ۵۶۰ بلاک ساخته می‌شود. اگر این اعداد را در هم ضرب کنیم تعداد بلاک‌هایی که در هر چرخه‌ی چهار ساله ساخته می‌شود را خواهیم داشت؛ ۲۱ هزار و ۲۴۰ که با گرد کردن آن به عدد ۲۱۰ هزار می‌رسیم.
پاداش استخراج بیت کوین برای استخراج‌کننده‌ها به ازای هر بلاک برابر با ۵۰+۲۵+۱۲.۵+۶.۲۵+۳.۱۲۵ است. نتیجه این معادله ۹۶ هزار و ۸۷۵ است که با گرد کردن آن به عدد ۱۰۰ می‌رسیم. حاصل‌ضرب این دو عدد ۲۱ میلیون خواهد بود.
ناکاموتو برای کنترل نرخ استخراج در طول زمان، قانون نصف شدن دستمزد استخراج در دوره‌های چهار ساله را وضع کرد. این مسئله باعث می‌شود دوره‌های استخراج را چهار ساله در نظر بگیریم.
براساس پروتکل بیت کوین، هر چهار سال دستمزد استخراج بیت کوین نصف می‌شود. این فرآیند را باید مانند تقسیم یک نان در نظر گرفت. اگر شما در دوره‌های مشخص، یک تکه نان را به واحدهای مساوی تقسیم کنید، بعد از مدتی به کوچک‌ترین واحد سازنده‌ی آن یعنی اتم‌های تشکیل‌دهنده مولکول نان می‌رسید.
اگر اوضاع همین‌طور باقی بماند، سال ۲۱۴۰ میلادی دستمزد استخراج بیت کوین به کوچک‌ترین واحد سازنده بیت کوین یعنی یک ساتوشی می‌رسد. یک ساتوشی صد میلیونیوم بیت کوین است. استخراج آخرین ساتوشی در بلاک شماره ۶ میلیون و ۹۳۰ هزار اتفاق خواهد افتاد.
می‌دانیم که صفر در دسته‌ی اعداد طبیعی نیست؛ به‌بیان دیگر صفر در عمل وجود ندارد. در نتیجه باید گفت که یک ساتوشی می‌تواند تا ابد به واحدهای کوچک‌تری تبدیل شود. فرض کنیم به سال ۲۱۴۰ میلادی رسیده‌ایم و دستمزد استخراج به یک ساتوشی رسیده است. سیستم می‌تواند یک ساتوشی را هم به واحدهای کوچک‌تر تقسیم کند.در واقع از نظر علم ریاضی استخراج بیت کوین می‌تواند یک فرآیند بدون توقف باشد.
این فرآیند در تئوری ارتباطی با تعداد بیت کوین استخراج نشده ندارد. علم ریاضی البته درباره «توجیه اقتصادی» ادامه استخراج اظهار نظری نمی‌کند. حتی اگر فرض کنیم بیت کوین به ارزش یک میلیون دلار برسد، یک ساتوشی، یک سنت ارزش خواهد داشت. البته در چنین شرایطی شبکه به کار خود ادامه خواهد داد. ماینرها در چنین دنیایی مشغول تایید تراکنش‌ها خواهند بود. این تراکنش‌ها کارمزدهای بسیار با ارزش‌تری نسبت به امروز دارند و برای ماینرها بسیار جذاب خواهند بود.
استخراج بیت کوین، امروز که از بیت کوین شماره‌ی ۱۹ میلیون عبور کردیم، هنوز توجیه اقتصادی دارد اما هرچه به آخرین توکن نزدیک می‌شویم، این توجیه کم‌رنگ می‌شود. گفتم که دستمزد استخراج در سال ۲۱۴۰ یعنی دوره‌ای که به بیت کوین شماره ۲۱ میلیون نزدیک می‌شویم، نزدیک یا مساوی یک ساتوشی خواهد بود و حتی اگر بیت کوین ۱۰ میلیون دلار هم ارزش داشته باشد، این دستمزد ۱۰ سنت خواهد بود.
در چنین شرایطی به نظرم می‌رسد ماینرها در قرن آینده‌ی میلادی فعالیت زیادی نخواهند داشت و شاید بیت کوین‌های پایانی شبکه هرگز استخراج نشوند. مگر اینکه ماینرهایی بدون نیاز اقتصادی اقدام به استخراج این توکن‌ها کنند.
می‌دانیم که اگر ماینری نباشد، بیت کوینی هم درکار نیست؛ حیات شبکه به ماینرها و تراکنش‌ها وابسته است. پس اگر روزی استخراج بیت کوین توجیه اقتصادی نداشته باشد، مرگ بیت کوین فرا رسیده؟ پاسخ این پرسش منفی است:
در دسامبر ۲۰۱۷، کل کارمزد تراکنش پرداخت شده به‌طور روزانه به ۱۴۹۵ بیت کوین رسیده بود، آن هم زمانی که ارزش هر بیت کوین ۱۴ هزار دلار بود. در نتیجه، استخراج کنندگان در آن روز در مجموع ۲۱ میلیون دلار از کارمزد تراکنش‌ها به دست آوردند که در حال حاضر حدود نیمی از درآمدی است که امروز از پاداش بلاک دریافت می‌کنند.
میانگین هزینه ارسال بیت کوین در سال ۲۰۱۷، ۵۵.۱۷ دلار بود. در ۲۱ آوریل ۲۰۲۱، این رقم به‌بالاترین سطح خود یعنی ۵۹.۸۷ دلار رسید. تنها ده روز قبل از آن، این رقم ۱۴.۸۶ دلار بود یعنی میانگین هزینه تراکنش بیش از ۳۰۰ درصد رشد پیدا کرده بود. به زبان ساده‌تر، این شرایط به دلیل افزایش تقاضا در شبکه بیت کوین رخ داد. هر چه افراد بیش‌تری از این شبکه استفاده کنند، کارمزد تراکنش‌ها نیز بیش‌تر می‌شود.
در اولین روزهای بهار ۲۰۲۲ اخباری درباره‌ی درخواست برای بررسی تغییرات در نرم‌افزار بیت کوین منتشر شد. این درخواست با واکنش منفی کامیونیتی بیت کوین مواجه شد. تلاش برای سودرسانی به میلیونرها همیشه در کامیونیتی با واکنش منفی روبرو خواهد شد.
اگر در آینده بیت کوین به‌عنوان یک وسیله محبوب برای مبادله تعریف شود، تعداد معاملات آن نیز به‌شدت افزایش خواهد یافت. تجربه‌های قبلی نشان داده است که نباید احتمال کند شدن سرعت شبکه را نادیده بگیریم. این امر به دلیل آن است که معماری بیت کوین، متکی بر پایگاه داده توزیع شده برای نگهداری نسخه‌هایی از دفاتر بزرگ طراحی شده است و همواره سرعت را فدای دقت و یکپارچگی می‌کند. در چنین سناریویی به احتمال زیاد فناوری‌های لایه ۲، مانند شبکه لایتنینگ، مسئول تأیید اکثریت معاملات در شبکه خود خواهند بود. بنابراین، شبکه واقعی این ارز رمزنگاری شده فقط برای تسویه دسته‌های بزرگی از معاملات استفاده می‌شود.
احتمال دوم این است که تعداد تراکنش‌های شبکه بیت کوین کاهش یابد. چنین شرایطی زمانی رخ می‌دهد که بیت کوین به دارایی ذخیره تبدیل شود. در این‌صورت شرکت‌های تجاری کوچک که بر اکوسیستم تجاری فعلی آن تسلط دارند، حذف شده و بازیگران نهادها و شرکت های تجاری بزرگ جایگزین آن‌ها می‌شوند.
روند فعلی استخراج بیت‌کوین برای حدود ۱۳ سال آینده ادامه خواهد داشت. تا آن روز ۹۹ درصد بیت کوین‌های ممکن استخراج می‌شوند. یک درصد باقی مانده اما، برای وارد شدن به شبکه باید یک قرن منتظر بمانند. محاسبه این زمان‌ها باتوجه به سخت‌افزارهای فعلی انجام شده است؛ با پیشرفت علم نرخ استخراج در آینده تغییر کند. ۱۵ درصد بیت کوین‌های موجود در شبکه از نظر تعداد بیت کوین هدف جذابی برای ۱۳ سال آینده خواهند بود.
