کتاب دارای یک پیش‌گفتار و یک مقدمه‌ی کوتاه و سه گفتار است.
در مقدمه و پیش‌گفتار در اهمیت مباحث اخلاق، به چند حدیث اشاره می‌شود. می‌گوید که این کتاب حاصل درس‌گفتارهای آقای محمداسماعیل مدرس غروی است. راهی که برای معارف اخلاقی پیش گرفته می‌شود، بیانات اهل بیت ع و نشان دادن اختلاف مشی محمد غزالی -که اهمیت و پیروان زیادی دارد- با آن است.
گفتار اول به اخلاق از دیدگاه غزالی و انتقاد بر آن می‌پردازد. راهی که غزالی پیشنهاد می‌کند، اکتساب اخلاق حسنه بر اساس معالجه‌ی امراض روحی به ضد آن‌ها است، مانند آنچه اطبا برای امراض جسمی پیش می‌نهند. اما این نظریه به خاطر زمان‌بر بودن و مقدورِ همگان نبودن (از نظر تمکنات مادی و استعدادات نفسانی) نقد می‌شود؛ نیز اینکه امراض جسمی با روحی قابل قیاس نیست.
اخلاقی که پیامبر ص ارائه می‌کند، تعلیمی و اکتسابی نیست. برای کسب اخلاق کریمه، باید به پیامبر ص رجوع کرد؛ چه ایشان بر خُلق عظیمی است. برای تضمین این امر، هرگز نباید از خدا غافل شد، زیرا او غنای ذاتی دارد (استدلالات دیگری هم ارائه می‌شود). باری، اساس اخلاق اسلامی معرفة الله است.
گفتار دوم به تأثیر عوامل خارجی در اخلاق می‌پردازد که آیا منجر به جبر می‌شود یا نه. نه می‌توان آن مؤثرات را کاملا نفی کرد و نه می‌توان آن‌ها را موجب نفی اختیار دانست. بلکه در معارف اهل بیت ع، مفهوم امر بین الامرین آشکار می‌شود. در این میان، به بحث طینت اشاره می‌کند که در کنار طاعت و عصیان در عالم اظله، منشأ اختلاف مؤثرات می‌شود. وانگهی ظرف قدرت و اختیار، متأخر از جمیع مقتضیات است.
گفتار سوم را -که می‌توان در تکمیل گفتار قبلی‌اش دید- به بررسی افعال تکوینی صادره از خدای متعال و انسان مختار اختصاص می‌دهد. اولا قدرت خدا بر جمیع کائنات غالب است که تفویض نشده و این با اصل علیت مغایرت دارد. ذکر و دعا هم در تغییر مؤثرات و مقتضیات -که خود باذن الله واقعا عمل می‌کنند- اثر می‌گذارد. ثانیا قدرت انسان در حین فعل بر مقتضیات غالب است، در عین املکیت خدا. لذا انسان آیه‌ی قادر مختار بودن خدا است. از این جا باب ریاضات و مجاهدات، توفیقات و خذلانات و امتحانات و اختبارات باز می‌شود.
