اخیرا در اخبار آمده است که :«یک شرکت بزرگ فناوری به نام Net Dragon در یک تصمیم نوآورانه هوش مصنوعی را به عنوان مدیر عامل شرکت خود معرفی کرده است.»
اسم این مدیر عامل خانم تانگ یو می باشد که تمام مسئولیت ها و وظایف معمول یک مدیر عامل را به عهده گرفته است. از جمله کارهایی که این هوش مصنوعی قرار است انجام دهد ؛ اتخاذ تصمیمات راهبردی، ارزیابی ریسک ها، بررسی تحلیل های سطح بالا و ایجاد یک محل کار کارآمد در شرکت می باشد.
با شنیدن این خبر سوالات گوناگونی به ذهن متبادر می شود، از بین سوال های متعدد، سوالی که ذهن من را به خود معطوف داشته این است که ؛ این هوش مصنوعی آیا در قانون طرف حق و تکلیف قرار می گیرد یا خیر؟ آیا باید برای آن شخصیت مستقلی قائل شد؟ آیا به عنوان مثال اگر این هوش مصنوعی تصمیمات غلطی اتخاذ نماید، و این اقدام اجرایی آن باعث ضرر و زیان شرکت شود یا به یک شخص حقیقی و یا حقوقی کیفری وارد نماید، مجازات و کیفر آن چگونه خواهد بود؟
این سوال ها تقنین و به وجود آمدن قوانین خواص را ضروری می نماید.
تعریف هوش مصنوعی در چارچوب علم حقوق تا کنون به صورت واضح وجود ندارد، ولی در تعریف ساده اینجا و آنجا مواردی عنوان شده است به طور مثال: در سایت ویکی پدیا آمده است؛
«هوش مصنوعی Artificial Intelligence یا Smart mind یا Fake mind هوشی است که توسط ماشین ها ظهور پیدا می کند. در مقابل هوش طبیعی که توسط جانوران شامل انسان ها نمایش می یابد، کلمه هوش نشان دهنده امکان استدلال است و اینکه آیا هوشی مصنوعی می تواند به توانایی استدلال دست یابد یا خیر، خود موضوع اختلاف محققان است.
با اختراع رایانه های الکترونیکی در سال 1943 هوش مصنوعی، دانشمندان آن زمان را به چالشی بزرگ فراخواند. در این شرایط چنین به نظر می رسید که این فناوری قادر به شبیه سازی رفتار های هوشمندانه خواهد بود.» *
پس از حدود بیش از شصت سال اختراع کامپیوتر های نسل جدید ورود هوش مصنوعی در تصمیم سازی مهم ترین چالش دانشمندان در همه ی زمینه ها و رشته های علمی خواهد بود.
در قوانین موجود کشور ما در این خصوص سکوت موجود است. یعنی برای مجازات یک هوش مصنوعی قانون مدونی وجود ندارد، تعریف شخص حقوقی در قوانین موضوعه کشور، می تواند این خلاء را به خوبی به ما نشان دهد؛ «شخص حقوقی هنگامی پدید می آید که دسته ای از افراد که دارای منافع و فعالیت مشترک هستند یا پاره ای از اموال که به اهداف خاصی اختصاص داده شده اند در کنار هم قرار بگیرند و قانون آن ها را طرف حق و تکلیف بشناسد و برای آن ها شخصیت مستقلی قائل گردد، مانند دولت، شهرداری، دانشگاه، شرکت های تجاری، انجمن ها و موقوفات.» **
اقامت هوش مصنوعی نیز یکی از سوالاتی است که ذهن من را به خود مشغول کرده است، یعنی هوش مصنوعی مقیم چه کشوری خواهد بود که بر اساس قوانین داخلی آن کشور ها بتوان آن را مجازات نمود؟
شاید برخی از مخاطبین محترم در ذهن خود قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 را که مربوط به جرایم معمولی مثل کلاهبرداری و جعل، و جرایم جدید تر مثل هک کردن اطلاعات یا گسترش اطلاعات نادرست، می باشند را به عنوان قانون برای هوش مصنوعی بیاورند و یا کنوانسیون جرایم سایبری که به کنوانسیون بوداپست معروف است که اولین معاهده بین المللی جرایم سایبری محصوب می شود را به عنوان قانون در مقابل هوش مصنوعی عنوان نمایند که کاملا با مقصود ما از قانون برای هوش مصنوعی بسیار فاصله دارد. قوانین پیش گفته در خصوص افراد، گروه ها و یا حتی دولت هایی که از فضای مجازی سوء استفاده می نمایند می باشند ولی مقصود ما از هوش مصنوعی شخصیتی غیر از بشر می باشد و ...
مخاطبین محترم نیز حتما سوالات متعددی در این خصوص در ذهن خود دارند که پاسخ به این سوالات تدوین و تقنین قانون جدید هوش مصنوعی خواهد بود.
با تشکر زهرا فتاحی دانشجو حقوق – لواسان، بهار 1402
*- https://fa.wikipedia.org/wiki/هوش-مصنوعی
**- صفائی، سید حسین، قاسم زاده، سید مرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، انتشارات سمت، تهران 1398، چاپ بیست و ششم
