«م- م- من دو س- ست دار - ر- م به م - م مدرسه بروم»؛ کشیده و کند حرف می‌زند و با مکث‌های طولانی. هر بار که می‌خواهد حرف بزند کلی سرخ و سفید میشود و خجالت می‌کشد از اینکه نمی‌تواند مانند سایر همکلاسی‌هایش روان حرف بزند. هر چه تلاش می‌کند اما هر کلمه و واژه‌ای که می‌خواهد به زبان بیاورد با چندین بار تکرار، مکث و کشیدن‌های طولانی همراه میشود. او به لکنت زبان دچار است.
لکنت از دوران کودکی آغاز میشود
اختلال تکلمی از 2 تا 4سالگی آغاز میشود. رئیس انجمن گفتار درمانی، لکنت زبان را اختلال در روش معمولی سخن گفتن می‌داند و می‌گوید: برخی افراد چند حرف اول کلمه را تکرار می‌کنند یا آن را می‌کشند. بعضی اوقات نیز توقف کامل صحبت یا حذف تلفظ یک کلمه را شامل میشود. بعضی نیز صحبت خود را با صداهای نامتعارف قطع می‌کنند که اینها را لکنت زبان می‌گویند. البته لکنت زبان می‌تواند در هر سنی رخ دهد اما بین کودکانی که در حالت یادگیری و جمله‌سازی هستند رایج‌تر است.علی قربانی در ادامه می‌گوید: لکنت، گفتار را تحت‌تأثیر قرار داده و از دوران کودکی آغاز میشود، شروع این عارضه، به‌طور شایع در سنین 7- 2 سالگی است معمولا بعد از 12سالگی ابتلا به لکنت‌زبان دیده نمی‌شود، مگر در مواردی که سانحه مغزی جدی اتفاق افتاده باشد. این مشکل تا پایان عمر همراه فرد است. اما آنچه در این‌باره مهم است این است که در اغلب موارد، لکنت زبان بر فعالیت‌های روزانه فرد تأثیر گذاشته و فرد مبتلا با مشکلات ارتباطی در محیط خانه، مدرسه یا محل کار خود مواجه میشود. بسیاری از مبتلایان مشارکت و فعالیت‌های خود را به‌دلیل این مشکل و واکنش‌هایی که در زمان صحبت کردن از دیگران می‌بینند محدود کرده و در بسیاری از مواقع گوشه‌گیر شده و کمتر با کسی صحبت می‌کنند. به همین سبب والدین باید در سنین کودکی این موضوع را جدی بگیرند و در رفع آن تلاش کنند چرا که روش‌های درمانی برای افرادی که لکنت دارند رفتاری است و در اغلب این روش‌ها مهارت‌های خاص یا رفتارهایی که به ارتباطات شفاهی بهتر فرد کمک می‌کند آموزش داده میشود.
ابتلای یک درصد از افراد جامعه به ناروانی گفتار
رئیس انجمن گفتاردرمانی با اشاره به علل ماندگاری لکنت در برخی افراد، گفت: حدود یک درصد افراد جامعه گرفتار ناروانی گفتار هستند که این آمار در کودکان بیشتر بوده و به رقم ۵ تا ۷درصد نیز می‌رسد. وی همچنین با بیان اینکه لکنت یا ناروانی گفتار در کودکان ۳ تا ۵ساله می‌تواند طبیعی باشد، افزود: ترساندن کودک، تب و تشنج و عواملی از این دست می‌تواند سبب ماندگاری این مشکل شود. البته ناروانی گفتار می‌تواند سبب عدم‌ارتباط، تمسخر و پیامدهای رفتاری باشد بنابراین پیشگیری‌های اولیه، ثانویه و درمان این مسئله حائز اهمیت است. برخی از کودکان قبل از دوران مدرسه گرفتار اختلالات تولید صدا بوده یا به‌اصطلاح نوک زبانی حرف می‌زنند و یا برخی کلمه‌ها را به درستی ادا نمی‌کنند و درصورتی که این مشکل در آنها برطرف نشود در دوران مدرسه در دیکته‌نویسی و رونویسی مشکل خواهند داشت که می‌توان با آموزش و گفتار درمانی به آنها مانع افت تحصیلی‌شان شد. همچنین کودکان نارس به‌دلیل اختلالات تغذیه‌ای ممکن است دچار اختلال در عملکرد اندام‌های گویایی همچون زبان، دهان و حلق شوند و این مسئله برای آنها مشکلات گفتاری ایجاد کند که می‌توان با گفتار درمانی در جهت رفع مشکل آنها گام برداشت. بزرگسالان نیز می‌توانند مبتلا به اختلالات صوت ناشی از گرفتگی صدا یا خشن بودن صدا باشند به‌طوری که زنان صدای کلفت و مردانه و مردان صدای زنانه داشته باشند که با گفتاردرمانی می‌توان به آنها آموزش‌های لازم را ارائه داد تا حنجره‌شان آسیب نبیند. در واقع راهکارهای درمانی مبتنی بر آموزش است و بر این اساس بوده که فرد بتواند خوب بشنود و اندام‌های گویایی یا گفتاری‌اش خوب عمل کند. همچنین گفتاردرمانی کمک می‌کند که فرد مهارت‌های دریافتی بهتری داشته باشد.
زمان طلایی برای حل اختلالات گفتاری
امیر آرامی- متخصص گفتاردرمانی- هم با بیان اینکه ۵ تا ۸ درصد از کودکان بین 2 تا ۴ ساله دچار لکنت می‌شوند، می‌گوید: با توجه به نتایج آخرین سرشماری انجام شده در کشور، اگر ۷ میلیون کودک زیر ۴سال در کشور داشته باشیم، حدود ۵۶۰ هزار نفر از آنان دچار لکنت می‌شوند. همچنین این تصور اشتباه است که فرد دارای لکنت خود‌به‌خود درمان میشود، ممکن است که تا ۷۰درصد افراد دچار لکنت خوب شوند، اما نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که درمان لکنت در همان سنین زیر ۴سال و توسط متخصصان و کارشناسان رشته گفتاردرمانی، روند درمان را تا 5/7برابر سرعت می‌بخشد.
آرامی، در ادامه افزود: برخلاف تصورهمگان، ترس علت لکنت زبان نیست بلکه اختلال در عملکرد یک سیستم عصبی عضلانی در مغز به ناروانی گفتار منجر میشود و توصیه‌مان این است که خط اول درمان در سراسر دنیا گفتاردرمانی است و از آنجا که حدود 70درصد کودکانی که از گفتاردرمانی استفاده می‌کنند بهبود می‌یابند، خانواده‌ها باید با مشاهده نخستین نشانه‌های لکنت زبان به گفتار درمان مجرب مراجعه کنند.
وی توضیح می‌دهد: در سنین بین 2 تا 4سالگی ذهن کودک شروع به رشد کرده و سعی می‌کند از بافت‌ها و ساختار زبانی پیچیده‌تری استفاده کند. دامنه کلمات کودک بیشتر و جمله‌بندی‌ها پیچیده‌تر میشود. درچنین شرایطی اگر کودک دچار مشکلات سیستم عصبی عضلانی باشد، علائم لکنت و ناروانی گفتار نمایان میشود. وی تأکید می‌کند: ترس، اضطراب و مسائل روانشناختی بخشی از توان این سیستم عصبی را به‌خود مشغول کرده و باعث میشود علائم لکنت زبان زودتر بروز کند. وی می‌گوید: سن گفتار درمانی از 2سالگی تا 90سالگی است و هر اختلالی که روی گفتار و زبان تأثیر بگذارد با گفتار درمانی قابل ارزیابی، تشخیص و درمان است و در سنین بالا هم عمده‌‌ترین مراجعان کلینیک‌های گفتار درمانی مبتلایان به سکته مغزی هستند که تکلم خود را از دست داده‌اند. همچنین ارجاع بموقع در سنین پایین یکی از مهم‌ترین موارد در بهبود اختلالات گفتار و زبان است. مداخله زودهنگام جلوی برخی اختلالات آینده‌ای که هزینه بیشتری برای نظام سلامت خواهد داشت را گرفته و به فرد و جامعه کمک بیشتری خواهد کرد. اگر ارجاع کودک به گفتار درمانی بموقع نباشد کودک به سن دبستان می‌رسد که این موضوع سبب اختلالات یادگیری، اختلالات تلفظی با هزینه‌های بالاتر و درگیری آموزش و پرورش و بهزیستی میشود بنابراین اگر بتوانیم ارجاع بموقع انجام دهیم می‌توانیم از عوارض متعددی نظیر کاهش اعتماد به نفس، پرخاشگری، اختلالات یادگیری، مشکلات در مهارت‌های ارتباطی و... فرد در سال‌های آینده کم کنیم. وضع استاندارد جامعه ایرانی نشان می‌دهد که بچه باید در 18تا 24ماهگی 50کلمه بلد باشدکه اگر اینگونه نبود نیازمند بررسی است و شروع گفتار نهایتا تا 2.5سالگی است و نباید بگذاریم تا 5-4سالگی شروع گفتار به تعویق بیفتد.
چگونه با فرد مبتلا به لکنت زبان رفتار کنیم؟
به کودکتان آموزش دهید که شمرده و آرام صحبت کند. این کار را با او تمرین کنید. در تمرینات از کلمات و جملات ساده شروع کنید و بعد به‌تدریج بر دشواری آن بیفزایید.
هیچ‌وقت به جای او صحبت نکنید؛ مشوق او برای حرف‌زدن باشید.
وقتی تمایلی به صحبت‌کردن ندارد او را وادار به صحبت‌کردن نکنید.
بین صحبت‌کردن کودک صحبت‌‌هایش را قطع نکنید.
هنگام صحبت‌کردن با کودکتان به آرامی با وی صحبت کنید.
همه درخواست‌هایش را عملی نکنید.
به‌دلیل مشکلات گفتاری او، محیطی لذتبخش و آرام برای صحبت‌کردن ایجاد کنید.
حس مشارکت و همکاری را در او تقویت کرده و او را تشویق به شرکت در کارهای گروهی کنید.
مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عاملی که باعث تداوم لکنت میشود، پایین بودن اعتماد به نفس است. برای حل این مشکل مسئولیت‌هایی را که می‌دانید فرزندتان از عهده آنها برمی‌آید، به او بسپارید.
هیچ‌گاه از فرد مبتلا به لکنت نپرسید چرا این‌طوری صحبت می‌کنی؟
هنگامی که لکنت زبان شدت می‌گیرد از او نخواهید به صحبت با دیگران بپردازد. به‌جای آن بگذارید کاری را که نیاز به صحبت‌کردن ندارد انجام دهد.
والدین با آرام و شمرده صحبت‌کردن می‌توانند الگوی خوبی برای فرزندان خود باشند.
