۴ - ویلهلم اشتاینیتس
۱۹۰۰- ۱۸۳۶ اتریش
ویلهلم اشتاینیتس به مدت ۸ سال حاکم مطلق مسابقات قهرمانی جهان (۱۸۹۴ - ۱۸۸۶) بود که البته بعضی از تاریخ‌نویسان شطرنج او را از سال ۱۸۶۶ و پس از شکست دادن آدولف اندرسون به‌عنوان قهرمان جهان می‌شناسند. اشتاینیتس نه‌تنها به دلیل قهرمانی‌هایش بلکه به دلیل کمک‌های شایان توجهی که به پیشرفت شطرنج مدرن کرده است، کاملاً استحقاق رتبه‌اش در این لیست را دارد.
در سال ۱۹۷۳ او شیوه جدید بازی پوزیسیونی و علمی را دربازی‌اش به نمایش گذاشت که با شیوه تمام تهاجمی سنتی آن روزگار کاملاً در تضاد بود و به همین دلیل بسیاری شیوه او را بزدلانه تلقی می‌کردند که البته این شیوه در اوایل دهه ۹۰ به‌عنوان شیوه برتر بازی شطرنج شناخته شد و نزد شطرنج‌بازان نسل جدید عمومیت یافت.
اشتاینیتس در اوایل ۲۰ سالگی در سراسر اروپا به شکل حرفه‌ای شطرنج‌بازی می‌کرد و به همین دلیل به مورفی اتریشی (اشاره به پل مورفی) معروف شده بود. در ۱۸۶۶ به لندن نقل‌مکان کرد و تمام شطرنج‌بازان بزرگ را در آنجا مغلوب خود کرد. پیروزی بزرگ او در ۱۸۶۶ به وقوع پیوست که در آن موفق شد آدولف اندرسون که بعد از بازنشستگی پل مورفی بهترین شطرنج‌باز فعال جهان شناخته می‌شد را شکست دهد. اشتاینیتس به مدت سی سال قله دست‌نیافتنی جهان شطرنج به شمار می‌رفت. یک شاهکار بی‌نظیر که ازلحاظ طول زمان هیچ شطرنج‌باز دیگری نتوانست با آن رقابت کند. البته باید این را هم در نظر داشت که در طی سال‌های ۱۸۷۳ تا ۱۸۸۲ او تنها یک مسابقه رسمی در برابر بلکبورن شرکت کرد که در آن با نتیجه ۰-۷ به پیروزی رسید.
او در ۱۸۸۲ به مسابقات رسمی شطرنج بازگشت و در تورنمنتی که به‌عنوان سخت‌ترین تورنمنت شطرنج برگزارشده تاریخ معروف شد به‌طور مشترک به مقام اول رسید. در ۱۸۸۶ در برابر رقیب سرسختش زوکرتورت قرار گرفت و بعد از یک شروع نه‌چندان امیدوارکننده و درحالی‌که ۱-۴ عقب بود توانست با بازی‌هایی درخشان تاج قهرمانی را با نتیجه ۷٫۵ – ۱۲٫۵ به چنگ آورد.
طی هشت سال بعد او توانست با شکست دادن چیگورین و گانسبرگ از عنوانش دفاع کند تا اینکه سرانجام در ۱۸۹۴ آن را به امانوئل لاسکر واگذار کرد و تلاشش برای بازپس‌گیری آن در مسابقه سال ۱۸۹۷ هم موفقیتی در پی نداشت. اشتاینیتس نه‌فقط نقش بزرگی در ارتقای بازی شطرنج به شکل مدرن و امروزی‌اش داشت بلکه در قانونمند کردن مسابقات قهرمانی شطرنج هم نقش بارزی داشت. متأسفانه ویلهلم اشتاینیتس در سال ۱۹۰۰ میلادی و در فقر از دنیا رفت. پایانی تلخ برای قهرمانی بزرگ.
۳ - امانوئل لاسکر
۱۹۴۱ – ۱۸۶۸ آلمان
امانوئل لاسکر حاکم مطلق دنیای شطرنج در زمان خود بود و توانست بیش هر شطرنج‌باز دیگری یعنی به مدت ۲۷ سال عنوان قهرمانی شطرنج جهان را در اختیار داشته باشد. او با درخواست مبالغ زیاد برای هر بازی‌اش به تبدیل‌شدن بازی شطرنج به یک شغل و حرفه کمک زیادی کرد. او اولین جرقه‌ها را با بردن چندین تورنمنت در سال ۱۸۸۹ زد و در ۱۸۹۳ تورنمنت نیویورک را با امتیاز کامل ۱۳/۱۳ برد که یکی از چند نتیجه کامل انگشت‌شمار این تورنمنت معتبر در تاریخ شطرنج محسوب می‌شود.
در ۱۸۹۴ او این شانس را به دست آورد تا عنوان قهرمانی جهان را از اشتاینیتس ببرد و این مهم را بدون معطلی و با نتیجه ۱۰ برد، ۵ باخت و ۴ تساوی انجام داد و این برد شروعی بود بر سلطه ۲۷ ساله او بر مسابقات قهرمانی جهان. رقیبانش پیروزی‌اش را قبول نداشتند و از او انتقاد می‌کردند که یک پیرمرد را شکست داده است ولی لاسکر با نمایش بیش‌ازپیش قدرتش در تورنمنت‌ها، پاسخ آن‌ها را داد. در ۱۹۰۷ با شکست مارشال بدون حتی یک باخت توانست از عنوانش دفاع کند و در ۱۹۰۷ توانست زیگبرت تاراش رقیب سرسختش را با ۸ برد، ۵ تساوی و ۳ باخت شکست دهد و یک‌بار دیگر از عنوانش دفاع کند. تاراش باختش در این مسابقه را به گردن آب‌وهوای شرجی محل مسابقه انداخت.
در سال ۱۹۱۰ ابتدا شلشتر و سپس ژاناوسکی او را به مبارزه طلبیدند که اولی در یک بازی نزدیک به لاسکر باخت و دومی حتی نتوانست یک بازی را از او ببرد. در ۱۹۱۱ کاپابلانکا سعی لاسکر را به مبارزه بکشاند ولی شطرنج‌باز آلمانی آن‌چنان شرایط سختگیرانت ای برای مسابقه تعیین کرد که کاپابلانکا از مذاکره برای انجام مسابقه منصرف شد. او سرانجام در ۱۹۲۱ از کاپابلانکا شکست خورد. در آن زمان او ۵۳ ساله بود و دوران جوانی‌اش را پشت سر گذاشته بود.
او تا سال ۱۹۳۴ که شهروند اتحاد جماهیر شوروی شد در هیچ مسابقه جدی شطرنجی شرکت نکرد. در سن شصت‌وشش‌سالگی موفق شد مقام سوم یک تورنمنت بسیار سطح بالا را در مسکو به دست آورد. باوجود شکست در مسابقه قهرمانی جهان به کاپابلانکا در ۱۹۲۱، لاسکر در اکثر تورنمنت‌ها از کاپابلانکا جلوتر بود.
اگرچه غیر از استعداد بی‌مانندش، دوران طولانی قهرمانی‌اش و درآمد زیادش تأثیر چندانی بر تکامل بازی شطرنج نگذاشت اما اکثر استادان روسی به تأثیر زیاد او بر سبک بازیشان اذعان دارند.
۲ – آناتولی کارپف
۱۹۵۱ روسیه
اگر به خاطر شطرنج‌باز شماره یک این لیست نبود آناتولی کارپف به‌طورقطع به‌عنوان برترین شطرنج‌باز تاریخ برگزیده می‌شد. او از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵ قهرمان جهان بود و سپس دوباره از ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۹ (که البته این دوره از قهرمانی‌اش محل منازعه است) این عنوان را در اختیار داشت و هنوز هم در مسابقات شطرنج شرکت می‌کند (با رتبه ۹۸ در رنکینگ). او موفق شده است ۱۶۰ تورنمنت را با کسب مقام اول به نام خویش به ثبت برساند.
کارپف بازی را در سن ۴ سالگی فراگرفت و در سن ۱۲ سالگی به مدرسه شطرنج پرآوازه باتوینیک پیوست. در سن ۱۵ سالگی یک استاد شطرنج ملی در روسیه بود که جوان‌ترین استاد شطرنج در تاریخ روسیه (همانند اسپاسکی) به شمار می‌رفت. در ۱۹۶۹ کارپف موفق شد مسابقات شطرنج جوانان جهان را با نتیجه ۱۱/۱۰ ببرد. در ۱۹۷۴ او همه ازجمله خودش را با شکست کورچنوی و اسپاسکی برای به دست آوردن حق به چالش کشیدن فیشر برای عنوان قهرمانی جهان، شگفت‌زده کرد. مذاکرات برای برگزاری بازی (همان‌طور که از فیشر انتظار می‌رفت) به نتیجه نرسید، فیشر از عنوانش چشم‌پوشی کرد و طبق قانون کارپف این عنوان را به دست آورد. او موفق شد ۹ تورنمنت پشت سر هم را ببرد.
در ۱۹۷۸ موفق شد از عنوانش در برابر کورچنوی در یک بازی نزدیک دفاع کند و در ۱۹۸۱ او این کار را این بار باقدرت بیشتری مجدداً تکرار کرد. او در تمام المپیادهای شطرنجی که در طول فعالیت حرفه‌ای خود شرکت کرده بود، از مجموع ۶۸ مسابقه تنها ۲ باخت داشت.
آخرین دفاع موفقیت آمیزش از عنوان قهرمانی‌اش در ۱۹۸۴ و در برابر گاری گاسپارف بود که در آن در یک مسابقه حماسی که ۴۸ بازی به طول انجامید با ۵ برد، ۳ باخت و ۴۰ تساوی به پیروزی رسید. این مسابقه سرانجام برای حفظ سلامت دو شطرنج‌باز پایان‌یافته اعلام شد زیرا کارپف طی ۵ ماه ۱۰ کیلو وزن کرده بود. کارپف سال بعد عنوانش را به کاسپارف واگذار کرد و سپس در بزرگ‌ترین رقابتی که دنیای شطرنج به خود دیده است سه بار برای بازپس‌گیری آن تلاش کرد و هر سه بار در یک رقابت نزدیک به کاسپارف باخت.
کارپف به طرز بحث‌انگیزی، زمانی که کاسپارف از فیده کناره‌گیری کرد تا فدراسیون شطرنج خودش را تأسیس کند، عنوانش را مجدداً به دست آورد. او سپس در تورنمنت لینارس که به نظر بسیاری قوی‌ترین تورنمنت تاریخ به شمار می‌رود با امتیاز خیره‌کننده ۱۳/۱۱ به پیروزی رسید. ریتینگ الوی ۲۹۸۵ او بالاترین ریتینگ الو در تاریخ شطرنج محسوب می‌شود. او در ۱۹۹۶ از عنوانش در برابر کامسکی دفاع کرد ولی در ۱۹۹۹ عنوانش را در اعتراض به قوانینی که فیده برای تعیین قهرمان جهان وضع کرده بود واگذار کرد. از آن زمان به بعد کارپف به‌ندرت به بازی شطرنج پرداخت و زندگی‌اش را روی فعالیت‌های سیاسی‌اش متمرکز کرد.
۱ – گاری کاسپارف
روسیه ۱۹۶۳
نامش مترادف با بازی شطرنج است و تاکنون کسی مانند او سلطه‌ای چنین قدرتمندانه و درازمدت بردنی‌ای شطرنج نداشته است. در سن ۲۲ سالگی توانست جوان‌ترین قهرمان بلامنازع شطرنج جهان شود، عنوانی که آن را تا ۱۹۹۳، یعنی تا زمانی که اختلافاتش با فدراسیون جهانی شطرنج باعث شد که او از فیده خارج‌شده و سازمان خودش را تأسیس کند (PCA) و درنتیجه عنوانش را از دست بدهد، حفظ کرد (هرچند طرفداران شطرنج او را قهرمان غیررسمی جهان طی این دوره نیز می‌دانند) تا اینکه در سال ۲۰۰۰ آن را به کرامنیک واگذار کرد. او طی سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۵ یعنی تا زمان بازنشستگی‌اش، تقریباً به‌طور مداوم شطرنج‌باز برتر رنکینگ جهانی به شمار می‌رفت. او رکورد بالاترین رنکینگ الو در تاریخ شطرنج را با امتیاز ۲۸۵۱ و همچنین رکورد پیروزی در ۱۵ تورنمنت پشت سر هم را در اختیار دارد.
کاسپارف تمریناتش را در سن ۱۰ سالگی، در مدرسه شطرنج باتوینیک آغاز کرد. در ۱۹۷۹ باوجودآنکه رنکینگ جهانی نداشت در یک تورنمنت حرفه‌ای شرکت داده شد که آن را برد و در ۱۹۸۳ دومین شطرنج‌باز رنکینگ جهانی بعد از قهرمان جهان کارپف محسوب می‌شد. او کارپف را برای عنوان قهرمانی جان به چالش طلبید و در یک مسابقه افسانه‌ای که ۴۸ بازی به طول انجامید (به قسمت مربوط به کارپف مراجعه کنید) به کارپف باخت؛ اما سال بعد عنوان قهرمانی را از کارپف برد و از آن ۳ بار با موفقیت در برابر کارپف و در رقابتی نزدیک، دفاع کرد.
در ۱۹۹۳ او با فدراسیون جهانی فیده مشکل پیدا کرد و از آن جدا شد و سازمان شطرنج خودش را تأسیس کرد. در سال ۲۰۰۷ کاسپارف اعتراف کرد که تأسیس این سازمان مجزا بدترین اشتباه دوران حرفه‌اش بوده است. با امتناع کاسپارف از پیوستن به فیده عنوان قهرمانی جهان ۱۳ سال بلاتکلیف باقی ماند تا اینکه کاسپارف آن را در سال ۲۰۰۰ به کرامنیک واگذار کرد. حتی بعد باختش به کرامنیک او به حفظ برتری‌اش برابر رقبا با بردن زنجیره‌ای از عناوین قهرمانی مختلف ادامه داد و بازیکن شماره یک رنکینگ جهانی باقی ماند. او سرانجام در سال ۲۰۰۵ و پس از نهمین قهرمانی‌اش در تورنمنت معتبر لینارس با ذکر این نکته که دیگر هدف شخصی‌ای برایش در شطرنج وجود ندارد که بخواهد به آن برسد، اعلام بازنشستگی کرد. او اکنون در کشورش روسیه حرفه سیاست را دنبال می‌کند.
او به مدت بیست سال به‌طور کامل بر رقبایش چیرگی داشت و در اوج از دنیای شطرنج کناره‌گیری کرد. او تأثیر بسیار زیادی در پیشرفت تئوری بازی شطرنج داشت و به‌طور حتم شایستگی عنوان بهترین شطرنج‌باز تاریخ را دارد.
