در دوران حاضر، ازدواج سفید به یک پدیده پررشد در میان جوانان تبدیل شده است. این نوع از ازدواج، هرچند به نظر برخی جوانان و حتی خانواده‌ها به عنوان یک راه‌حل مطرح می‌شود، اما آثار و ضررهای آن برای جامعه، جوانان، و به ویژه دختران، به اندازه‌ای قابل توجه است که از آن به‌راحتی نمی‌توان گذشت. در این مقاله، قصد داریم به بررسی موضوع ازدواج سفید، علت‌ها و عوامل آن، و سایر جنبه‌های مرتبط با آن بپردازیم.
بسیاری از ما با مفهوم ازدواج آشنا هستیم، این عقد نکاح، ایجاد رابطه زناشویی و تشکیل زندگی میان زوجین است. این اقدام، بر اساس حکمات فقهی، عرفی و قانونی صورت می‌پذیرد و می‌تواند به صورت نکاح دائم یا موقت در کشور ما ثبت شود. اما با جهانی شدن و تبادل فرهنگ‌ها، مفهوم جدیدی به نام ازدواج سفید پدیدار شده است.
به سوال اینکه ازدواج سفید چیست، باید گفت که این نوع ازدواج بدون قبول تعهدات شرعی و قانونی و بدون ثبت رسمی ازدواج انجام می‌شود. در این حالت، زوجین بدون صیغه و ثبت ازدواج خود، زندگی زناشویی خود را شروع می‌کنند.
در این نوع ازدواج به دلیل عدم تعهدات قانونی و عدم ثبت ازدواج در دفترخانه، طرفین نمی‌توانند ادعای قانونی در مورد اموال و ترکه شریک زندگی خود پس از فوت کنند. همچنین، زوجین از امتیازاتی که در قوانین ایران برای زوجین پس از ازدواج رسمی در نظر گرفته شده است بهره‌مند نمی‌شوند، زیرا ازدواج آنها رسماً ثبت نشده است.
ازدواج، یک تعهد مهم در فرهنگ‌ها و ادیان است که حقوق، اخلاق، و مسائل اجتماعی را شامل می‌شود. ازدواج دائم، نمونه‌ای از این تعهدات است که در ادیان ابراهیمی چون یهودیت، مسیحیت، و اسلام به عنوان مقدس محسوب می‌شود. ازدواج موقت نیز در فقه شیعه با قواعد خاص خود مشروعیت دارد.
ازدواج سفید به‌عنوان یک پدیده اجتماعی در جوامع غربی مطرح شده است که برقراری روابط عاطفی و زناشویی خارج از چارچوب سنت و حقوق را ترویج می‌کند. این پدیده، نقش مهمی در تبادلات فرهنگی با جوامع اسلامی، به ویژه در کشورهایی چون ایران، دارد.
تفاوت اساسی بین ازدواج موقت و ازدواج سفید از نظر مبنای فرهنگی آنهاست. اولیه بر اساس اعتقادات اسلامی شکل گرفته و در ادیان ابراهیمی رایج است. به‌عنوان مقابل، دومی ناشی از نابسامانی‌ها و نیازهای اجتماعی در جوامع دیگر بوده و نتیجه تبادلات فرهنگی است. این دو مفهوم، بخشی از واقعیت‌های مشترک دارند، اما اختلافات چشمگیری نیز وجود دارد که در جلسات مشاوره روابط عاطفی نیز بیشتر به این موارد پرداخته می‌شود.
رشد پدیده ازدواج سفید در ایران را می‌توان به عوامل گوناگونی نسبت داد که از جوانان گرفته تا ابعاد روانی، اقتصادی و اجتماعی را دربرمی‌گیرد. در اینجا، به تحلیل و بررسی این عوامل متنوع می‌پردازیم.
ارتباط جنسی و نیاز به ازدواج سفید از جمله پدیده‌هایی است که در میان اقشاری از جامعه با رشد فکری و فرهنگی ضعیف، به‌ویژه در شرایط انحطاط فرهنگی، به چشم می‌آید. افراد در این گروه، به‌منظور ارضای نیازهای جنسی خود، آرزوها و ارزش‌های شخصی و خانوادگی خود را به‌خطر می‌اندازند و به رفتارهایی پرداخته واقع می‌شوند که در نگرش بسیاری از افراد جامعه، به‌عنوان بسیار پست تلقی می‌شود.
هنگامی که این ارتباطات نامناسب به رابطه جنسی منجر می‌شوند، برای دختران که قربانی اصلی این روابط هستند، مشکلات زیادی پیش‌آمده و نگرانی‌های بسیار برای آنان به وجود می‌آید. درگیری ذهنی درباره اینکه آیا این ارتباطات در آینده برایشان مشکل‌ساز خواهد بود یا خیر، می‌تواند تعادل روانی را به‌طور چشمگیری تخریب کند و فشار روانی زیادی بر آنان تحمیل گردد. این دختران در مواجهه با این مشکلات، امکان ازدواج را نمی‌پذیرند و حتی اگر تحت فشار خانواده به ازدواج بپردازند، همواره از افشای روابط گذشته خود نگرانند. این نگرانی‌ها می‌توانند به رنج و اضطراب زیادی منجر شوند و به تداوم پدیده ازدواج سفید کمک کنند.
یکی از احساساتی که جوانان را به سوی ازدواج سفید کشانده می‌شود، توهم قدرت است. پسران، داشتن یک دوست دختر را به‌عنوان یک قدرت اجتماعی برای خود تصور می‌کنند، درحالی‌که دختران نیز این ارتباط را به‌عنوان یک جاذبه فردی و اجتماعی برای خود درنظر می‌گیرند. اما به سرعت متوجه می‌شوند که این تصورات، با از دست دادن بسیاری از جاذبه‌ها و قدرت‌های اجتماعی و شخصیتی دیگر همراه است.
این توهمات سرانجام به قیمتی زیادی از دست دادن جاذبه‌ها و قدرت‌های دیگر منجر می‌شوند. روابط دوستی به پایان می‌رسند، روابط قطع می‌شود، و در نهایت، حسرت از دست دادن شرافت و ارزش‌های اصیل به دنیایی از تعارض در داخل دختران و پسران باقی می‌گذارد.
در این راستا، درک عمیق از این مسائل می‌تواند برای جوانان و جامعه به‌عنوان یک آگاهی مؤثر مورد استفاده قرار گیرد و به ویژه در پیشگیری از پدیده ازدواج سفید، راهکارهایی فعال و مؤثر ارائه دهد.
در جوانانی که در خانواده‌هایی بی‌محبت قرار گرفته و از وضعیت روانی و اجتماعی خود ناراضی هستند، برقراری روابط پنهانی با جنس مخالف، و در برخی موارد، انجام ازدواج سفید، جهت به دست آوردن اطمینان خاطر و رضایت بیشتر، و همچنین به دنبال یافتن یک پناهگاه برای جبران کمبودهای عشق و محبت خود، رواج دارد. اما این اطمینان خاطر هرگز به‌سادگی حاصل نمی‌شود، زیرا این روابط به‌صورت پنهانی و دور از نظر خانواده صورت می‌گیرد. در این شرایط مراجعه به مشاوره فردی بسیار کارآمدتر از ازدواج سفید خواهد بود.
در برخی از موارد، جوانان به کمبود محبت، کمبود اقتصادی هم افزوده می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که خانواده‌شان از نظر مالی در سطح پایینی قرار دارد، مشهود است. این افراد برای برقراری ارتباط با جنس مخالف، به دنبال تأمین مالی و عاطفی از طرف مقابل هستند. اغلب با افرادی دوست می‌شوند که از نظر مالی برتر از خود هستند و این دوستی، به‌عنوان یک انگیزه برای ازدواج و رابطه تعریف می‌شود.
برای اعتبار حقوقی ازدواج بین دو طرف، لازم است که اصول و مقررات قانونی را رعایت کند. در غیر این صورت، ازدواج ممکن است مورد حمایت قانونی قرار نگیرد. ازدواج سفید، که اصول شرعی و قانونی را رعایت نمی‌کند، از نظر قانونی رسمیت ندارد و به عنوان یک رابطه نامشروع و زنا قابل مجازات است.
بر اساس ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی، زنا به معنای مباشرت جنسی بین مرد و زنی است که رابطه زوجیت بین آنها وجود نداشته باشد. ازدواج سفید، با توجه به عدم قبول رابطه زوجیت در قانون، در خطر قرار گرفتن به عنوان زنا محسوب می‌شود و ممکن است برای طرفین آن مجازات تعیین شود. همچنین، اگر یکی از یا هر دوی طرفین ازدواج سفید متاهل باشند، ممکن است به مجازات سنگین‌تر از زنای محصنه (سنگسار) محکوم شوند.
مقایسه ازدواج سفید در ایران و اروپا: رویکردها و تفاوت‌ها
در دهه‌های اخیر، شاهد تغییرات زیادی در روابط جنسی و نحوه ازدواج در جهان بوده‌ایم. این تحولات در ایران نیز به وضوح قابل مشاهده است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که روابط جنسی قبل از ازدواج در ایران در حال افزایش است، به ویژه در شهرهای بزرگ.
در این نوع ازدواج، زوج بدون هیچگونه عقد شرعی و ثبت رسمی قانونی، با یکدیگر هم‌خانه می‌شوند، اما ارتباط جنسی ندارند. این امر از منظر اصول دینی و قوانین اسلامی قابل قبول نیست و با فرهنگ جامعه ایرانی نیز سازگاری ندارد.
هم باشی نوعی هم‌خانگی است که زن و مرد بدون ثبت رسمی، در یک خانه زندگی مشترک می‌کنند. اگرچه ازدواج آنها ثبت نشده است، مسائل مرتبط با زندگی مشترک بر دوش هر دو نفر قرار دارد. تفاوت‌های فرهنگی و دینی ایران با جوامع غربی، باعث شده تا موضوع ازدواج سفید و مسائل مرتبط با آن در ایران و اروپا از یکدیگر متفاوت باشد.
در آغاز، ازدواج سفید به معنای هم‌خانگی بدون دلیل خاصی بود. این اصطلاح به ازدواج ناکامل اطلاق می‌شد، جایی که دو نفر در یک خانه زندگی می‌کنند اما روابط جنسی ندارند. در ایران، این مفهوم به شرایطی اشاره دارد که دو نفر به منظور برطرف کردن نیازهای عاطفی و جنسی خود با یکدیگر هم‌خانه می‌شوند.
بنابراین، ازدواج سفید دو مفهوم دارد. اولاً، هم‌خانگی که به شرایطی گفته می‌شود که زوج بدون ثبت رسمی در یک خانه مشترک زندگی می‌کنند و روابط جنسی ندارند. دوماً، هم باشی که به عنوان زندگی زناشویی بدون ازدواج نیز شناخته می‌شود و بیشتر در کشورهای اروپایی و آمریکایی شایع است، جایی که دو نفر بدون ثبت رسمی و بدون تعهد زندگی مشترک خود را شروع می‌کنند.
شرایط ازدواج سفید: عدم تعهدات و انتخاب آزادانه
ازدواج سفید، یک انتخاب جذاب برای افرادی است که تمایل به تعهدات زیاد ندارند یا با مشکلات مالی و اقتصادی مواجه هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی نظیر نیاز به شناخت بهتر یکدیگر پیش از ازدواج، عدم تمایل به تعهدات مربوط به ازدواج، یا حتی عدم اعتقاد به ازدواج دائم، می‌تواند به عنوان شرایط اصلی انتخاب افراد برای ازدواج سفید مطرح شود.
ازدواج غیرحضوری، یک عقد نکاح است که طرفین در آن به دلیل غیبت یکی از طرفین، با استفاده از وسایل ارتباطی مانند تلفن یا اینترنت، عقد ازدواج را انجام می‌دهند.
اما این نوع ازدواج همراه با انتقادها و دفاع‌هایی نیز همراه است. منتقدان این نوع ازدواج با تأکید بر عدم تعهدات طرفین به یکدیگر و امکان خروج هر زمانی از رابطه، این نوع ازدواج را به عنوان یک عامل مضر در ساختار ارزشی جامعه معرفی کرده و آن را به عنوان نقض اخلاقی جامعه محکوم می‌کنند.
در مقابل، مدافعان ازدواج سفید با تأکید بر قابلیت قبولی برخی شرایط این ازدواج توسط زوجین، این انتخاب را قابل احترام و قابل قبول می‌دانند. شرایط ازدواج سفید به نحوی است که زوجین بدون هیچگونه تعهدی، شروع به زندگی مشترک در یک خانه می‌کنند، حتی بدون عقد رسمی. این مسئله ممکن است باعث مواجهه زوجین با اتهامات نامشروع بر اساس گزارشات افراد دیگر شود، اما مدافعان این نوع ازدواج، به احترام به اراده و انتخاب آزادانه زوجین تأکید می‌کنند.
امیدواریم که مسئولان به پدیده ازدواج سفید در جامعه توجه کنند و تدابیر لازم برای جلوگیری از ترویج آن را اتخاذ کنند. این مسئله در کشور اسلامی ما ناهنجاری به شمار می‌رود و نباید این گونه اتفاقات غیر اخلاقی را ترویج کنیم. یکی از عوامل مهم در جلب توجه به ازدواج سفید، تأثیر ماهواره‌ها است. فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی با محتواهایی که افراد را به رفتارهای آسیب‌زا و خارج از مبانی اسلامی تحریک می‌کنند، جوانان را به این نوع ازدواج تشویق می‌کنند.
عامل مهم دیگری که ممکن است در افزایش ازدواج سفید تأثیرگذار باشد، شبکه‌های اجتماعی هستند. این شبکه‌ها به عنوان یک بستر فراهم کننده نقش دارند و می‌توانند به افراد این امکان را بدهند که به طور آسان‌تر این نوع روابط را برقرار کنند. بنابراین، نظارت و کنترل بر روی این شبکه‌ها می‌تواند در کاهش پدیده ازدواج سفید تأثیرگذار باشد.
