دکتر سید علی حسینی ، مهندس علیرضا هاشمی
طی 250سال اخیر سه انقلاب صنعتی، نحوه خلق ارزش بشر را دگرگون کرده و جهان را تغییر داده‌اند. در هر کدام از این انقلاب‌ها نیز فناوری‌ها، سیستم‌های سیاسی و نهادهای اجتماعی همگی با هم متحول شده و نه فقط بخش صنعت بلکه نحوه نگرش انسان به خود، ارتباط با هم‌نوع و تعاملش با جهان طبیعت را نیز تغییر داده است.
انقلاب صنعتی چهارم با استفاده از توانمندسازی کارخانه‌های هوشمند، جهانی را می‌سازد که در آن سیستم‌های تولید مجازی و فیزیکی به طور جهانی با انعطاف‌پذیری با یکدیگر همکاری می‌کنند. این فرایند، شخصی‌سازی مطلق و ایجاد مدل‌های عملیاتی جدید را فراهم می‌سازد. انقلاب صنعتی چهارم در امتداد انقلاب‌های قبلی، فصلی جدید در پیشرفت بشر است که ناشی از افزایش دسترسی به مجموعه‌ای از فناوری‌های خارق‌العاده و تعامل با آن‌ها است.
اما ویژگی‌های انقلاب صنعتی چهارم چیست؟ یکپارچگی یکی از عوامل کلیدی انقلاب صنعتی چهارم است و زمانی حاصل می‌شود که تجهیزات فیزیکی و تکنولوژی دیجیتال در سرتاسر زنجیره ارزش ادغام شوند. به منظور تحقق این هدف، انقلاب صنعتی چهارم، ویژگی‌های مانند ادغام عمودی، ادغام افقی، دیجیتال‌سازی چرخه حیات محصول و تسریع فرایند تولید به وسیله تکنولوژی هوشمند را دارد.
انقلاب صنعتی چهارم تاثیرات قابل توجهی بر اقتصاد جهانی دارد. به این ترتیب بزرگترین مزایای اقتصادی این انقلاب نیز نصیب شرکت‌هایی خواهد شد که هر چه سریع‌تر از فناوری‌ها و فرصت‌های موجود در این انقلاب بهره ببرند. براساس تجزیه و تحلیل مکنزی، پیشتازان در صنعت می‌توانند تا سال 2025 از مزایای هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های پیشرفتهای که آغاز کرده‌اند استفاده کنند به طوری که می‌توانند انتظار یک تغییر مثبت 122درصدی را در جریانات نقدی داشته باشند.همچنین کاهش 30درصدی تقاضا برای مهارت‌های فیزیکی و یدی در کارهای تکرارشونده مانند آنچه در خطوط مونتاژ تولید وجود دارد، رشد 50درصدی تقاضا برای مهارت‌های تکنولوژیکی مانند کدنویسی، افزایش 33درصدی تقاضا برای مهارت‌های شناختی پیچیده و افزایش 30درصدی تقاضا برای مهارت‌های اجتماعی سطح بالا از مهم‌ترین تحولاتی است که مکینزی پیش‌بینی می‌کند مهارت‌ها و استانداردهای نیروی کار تجربه کنند.
با اینکه ابتدا تصور می‌شد تاثیرات انقلاب صنعتی چهارم به حوزه‌هایی مانند تجارت الکترونیک، رسانه و سرگرمی محدود شود اما از طریق دیجیتالی کردن بخش‌های تولیدی به عنوان مثال کشاورزی، این باور شکل گرفت که فناوری‌های نسل چهارم صنعت تاثیرات اقتصادی بین بخشی بسیار زیادی دارند.این تغییرات تکنولوژیک نه تنها فرایندهای تولید سنتی را تغییر داده و منجر به رشد سریع خدمات شده است بلکه به صورت دیجیتالی منجر به ظهور بخش‌های خدماتی جدیدی نیز شده است. در بخش تولید، نوآوری‌های جدید انقلاب صنعتی چهارم، مرتبط با روباتیک، هوش مصنوعی و اتصال ماشینی، مدل‌های کسب‌وکار را تغییر می‌دهند. پیامدهای این تغیرات تکنولوژیکی برای ارتقای فناوری و صنعتی شدن تنها به اقتصادهای پیشرفته محدود نشده وتعداد کاربران دیجیتال در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است. بنابراین اقتصاد دیجیتال این پتانسیل را دارد که راه‌های جدیدی را برای توسعه فناوری و صنعت باز کند. با این حال، تغییرات تکنولوژیکی فعلی در واقع تهدیدی برای گسترش شکاف تکنولوژیکی جهانی است و می‌تواند نابرابری‌های ساختاری را تشدید کند.
انتظار می‌رود که نسل چهارم صنعت پیامدهایی برای دو حوزه مدیریت و مشاغل آینده داشته باشد و به شکل‌گیری مدل‌های کسب و کار جدیدی منجر شود که تاثیر چشم‌گیری بر صنعت و بازار دارند. همچنین این فناوری‌ها می‌توانند کل چرخه عمر محصول را تحت تاثیر قرار دهند، بهبود فرایندها را ممکن سازند و رقابت‌پذیری شرکت را افزایش دهند. حوزه‌های مختلفی از جمله صنعت، محصولات و خدمات اقتصاد، مدل‌های کسب‌وکار، محیط کار و توسعه مهارت‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
صنعت بخشی است که بیشترین تاثیر را از انقلاب صنعتی چهارم می‌پذیرد. این رویکرد نوظهور صنعتی، چشم‌انداز تولیدی جدیدی را با خود به همراه می‌آورد؛ در این چشم‌انداز، عناصر تولید می‌توانند به صورت مستقل خود را کنترل کرده و مجموعه‌ای از کنش‌ها را آغاز کنند. برای مثال از آن‌جا که انقلاب صنعتی چهارم به ادغام تولیدکنندگان و مشتریان کمک می‌کند؛ زنجیره‌های ارزشی که بر اساس آن شکل می‌گیرند؛ واکنش‌گراتر میشوند و امکان تعامل با مشتریان و انطباق مدل‌های کسب‌وکار با الزامات بازار را فراهم می‌کنند. به عبارتی موانعی که تا پیش از این بین اطلاعات و ساختارهای فیزیکی قرار داشته است از بین می‌رود و رقابت‌پذیری افزایش می‌یابد. همچنین پیشرفتهای فناورانه به سرعت در حال تغییر محیط کار هستند و صنعت چهارم در حال متحول کردن مشاغل و مهارت‌های ضروری است.
نکته مهم دیگری که می توان به آن اشاره کرد اینکه؛ استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط کسب‌وکارها است. بر این اساس سرعت تحول دیجیتال در بخش‌های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات، حوزه‌های ارتباطات از راه دور و دارایی‌های دیجیتالی از بقیه بخش‌ها بیشتر است و بهنظر می‌رسد این بخش‌ها، دارایی‌های دیجیتال و دانش فنی گسترده‌ای در کسب‌وکارشان به کار گیرند. انقلاب صنعتی چهارم نیز با روش‌های متنوعی در حال تبدیل و تغییر مدل‌های تجاری، نحوه تولید و وضعیت رقابت است. در سال 2022، به طور متوسط 92.1درصد از شرکت‌های فعال در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه دارای پهنای باند بوده‌اند. درحالی که این آمار در سال 2010، حدود 81درصد بوده است.
انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند معانی گوناگونی برای افراد مختلف داشته باشد. برای کارمندان می‌تواند به معنای تغییر در انتظارات روسا از آن‌ها، وظایفشان و چگونگی امور محوله باشد. برای مشتری می‌تواند به معنای سفارشی‌سازی بیشتر و ارائه محصولات و خدماتی باشد که نیازهای آن‌ها را بهتر برآورده سازد. به این ترتیب انقلاب صنعتی چهارم اثرچالشی بر کسب‌وکارها خواهد داشت. در عصر انقلاب صنعتی چهارم، ظهور اتوماسیون هوشمند و سیستم‌های متصل به هم، پیشران تغییر در خواسته‌های سازمان‌ها از کارمندانشان است. در این بین سوال مهمی که برای هر نوع سازمان و یا کسب‌وکاری پیش می‌آید این است که برای ایجاد یا پاسخ به تغییرات در راستای این انقلاب، چه مهارت‌ها و وظایفی لازم و حتی به چه نقش‌های جدیدی نیاز است.
در نهایت باید توجه داشت تاثیر انقلاب صنعتی چهارم در حوزه کسب‌وکار یک مسئله یک بعدی نیست، بلکه ظهور فناوری‌های نوین موجب ایجاد شغل‌های جدید در کارخانه‌ها می‌شود. بنابراین منطقی است که شرکت‌ها و سازمان‌ها برای ایجاد و حفظ جایگاه خود به عنوان پیشرو در نوآوری و فناوری‌های نوین از همه منابع خود بهره‌گیرند.
