به تعداد دفعاتی که قلبتپش می کند ضربان قلب می گویند. دلیل این تپش این است که قلب خون حاوی اکسیژن را به ارگان های بدن برساند و مواد زائد را از آن ها بگیرد و به کلیه ها ببرد.
سعت ضربان قلب در هنگام فعالیت بالا می رود. از طرفی داشتن ضربان قلب نرمال و طبیعی لزوما نشان دهنده ی سلامت کامل فرد نیست.
دلایل زیادی می تواند باعث افزایش ضربان قلب شود ولی مهمترین های آن موارد زیر است:
همانطور که در تحقیقات بیان شده است؛ بیشتر افراد هنگام خواب پایین ترین ضربان قلب را تجربه می کنند. یعنی عددی بین 60 تا 100 عدد در دقیقه. البته حتی ممکن است در هنگام وارد شدن به خواب عمیق این میزان به زیر 60 هم برسد.
به جز ورزش عوامل دیگری نیز می تواند باعث بالا و پایین رفتم ضربان قلب یا همان نوسان قلب ضربان قلب شود. این عوامل عبارتند از:
1- کم آبی
زمانی که مقدار آب بدن کم می شود، حجم خون در پی آن نیز کم می شود و قلب مجبور است با سرعت بیشتری کار کند که بتواند این مقدار کمبود را جبران کند که در نتیجه باعث افزایش ضربان قلب می شود.
2- عفونت یا تب
وقتی بدن انسان تب می کند، افزایش ضربان قلب واکنش بدن به این موضوع است تا اکسیژن و گلبول های سفید بیشتری را برای مقابله با آن ارسال کند.
3- دارو ها
به طور کلی دارو ها سبب نوسان ضربان قلب می شوند. گاهی بعضی از دارو ها سبب کاهش ضربان قلب و بعضی نیز سبب افزایش و بالا رفتن ضربان قلب می شوند. به همین دلیل برای شروع هر درمانی باید داروهایی که مصرف می کنید را به متخصص قلب و عروق گزارش دهید.
4- مشکلات قلبی
نوسان ضربان قلب یا آریتمی گاهی می تواند به دلیل نقص در سیستم هدایت الکتریکی قلب ایجاد شود که باعث سریع تر و یا آهسته تر تپیدن قلب می شود.
استرس، اضطراب و نگرانی از جمله عواملی هستند که سبب افزایش ضربان قلب و نبض می‌شوند. با اندکی نشستن و کشیدن چند نفس عمیق می‌توان میزان ضربان قلب را کاهش داد.
بنا به گفته انجمن قلب امریکا، سرد کردن پس از فعالیت‌های ورزشی، بسیار حائز اهمیت است. علت این امر به دلیل دمای بالای بدن، ضربان تند و اتساع عروق است. به همین دلیل توقف ناگهانی سبب آسیب به بدن و بقیه اعضا آن می‌شود. قدم زدن و انجام حرکات کششی نمونه ای از حرکات برای سرد کردن هستند.
بهترین قسمتهای بدن برای اندازه گیری ضربان قلب عبارتند از :
برای اندازه‌گیری دقیق ضربان قلب، دو انگشت اشاره را روی یکی از محل های ذکر شده می گذاریم و تعداد نبض‌ها را در 60 ثانیه می شماریم. شما همچنین می توانید همین کار را در 20 ثانیه انجام دهید و حاصل را در عدد ۳ ضرب کنید. به یاد داشته باشید عوامل متعددی میتواند بر روی ضربان قلب شما اثرگذار باشد، این موارد شامل:
اگرچه تعداد ضربان طبیعی طیف وسیعی را شامل می شود، ضربان قلبی که بیش از اندازه کم و یا زیاد باشد، می تواند بیانگر وجود یک مشکل باشد.
سرعت قلب تنها موردِ لازم برای بررسی وضعیت سلامت قلب نیست. ریتم قلب هم مهم است. قلب سالم، ریتمی ثابت دارد و بین هر تپش آن، فاصله‌ای مشخص و منظم به وجود می‌آید. هر ماهیچه دارای سیستمی الکتریکی است که زمان تپش قلب و انتقال خون به اندام‌های مختلف را گزارش می‌کند. اگر سیستم الکتریکی مذکور سالم نباشد، امکان تشکیل ریتم نامطلوب و غیرعادی در قلب به وجود می‌آید. ضمنا یادتان باشد، ضربان قلب در زمان اضطراب، هیجان، ترس، ورزش و… با حالت استراحت آن متفاوت است. اگر احساس می‌کنید که ضربان قلب‌تان کمتر یا بیشتر از حد طبیعی می‌زند، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
اگر تعداد ضربان قلب‌تان بیشتر از حد مناسب باشد، دچار ضربان قلب اکتوپیک (ectopic) شده‌اید. این موضوع بسیار رایج و بی‌خطر است و معمولا نیاز به درمان ندارد. افرادی که دچار این مشکل یا تپش قلب هستند، باید به پزشک مراجعه کنند تا با گرفتن نوار قلب، ریتم و ضربان قلبشان بررسی شود. ریتم قلبی نامنظم، انواع مختلفی دارد. شناسایی نوع آن بستگی به این دارد که ریتم نامنظم و غیرعادی از کدام ناحیه قلب شروع می‌شود و آیا ضربان قلب تند است یا کند. یکی از رایج‌ترین مشکلات درباره ریتم قلب، فیبریلاسیون دهلیزی است. در این مشکل، ریتم قلب از الگویی منظم پیروی نمی‌کند.
ریتم تند قلبی را تند تپشی می‌گویند و شامل مشکلات زیر است:
بلوک قلبی در ناحیه دهلیز و بطن، بلوک باندل شاخه راست و برادی کاردی هم ناشی از کُندتپشی قلب هستند.
ضربان قلب سالم برای محافظت از سلامت قلب بسیار مهم است. در حالی که ورزش برای ارتقاء ضربان قلب کم و سالم مهم است ، چندین قدم دیگر که فرد می تواند برای محافظت از سلامت قلب خود انجام دهد شامل موارد زیر است:
کاهش استرس: استرس می تواند در افزایش ضربان قلب و فشار خون نقش داشته باشد. راه های کاهش استرس شامل تنفس عمیق ، یوگا ، آموزش ذهن آگاهی و مراقبه است.
خودداری از مصرف دخانیات: سیگار کشیدن منجر به افزایش ضربان قلب می شود و ترک آن می تواند آن را به حد طبیعی کاهش دهد.
کاهش وزن: وزن زیاد بدن به این معنی است که قلب برای تأمین اکسیژن و مواد مغذی بدن باید بیشتر تلاش کند.
