چقدر در مورد فشار خون پایین یا هایپوتنشن اطلاعات دارید؟ آیا می‌دانید علائم پایین بودن فشار خون چیست؟ چگونه میتوان این بیماری را درمان کرد؟ در اینجا می خواهیم به بررسی این بیماری، علل، عوامل و درمان آن بپردازیم.
با هر ضربان قلب، خون به شریان‌ها فشار وارد میکند. نیروی فشاری که خون به دیواره شریان‌ها وارد میکند فشار خون نامیده می‌شود. فشار خون در پاسخ به فعالیت‌های عادی ای نظیر خوابیدن و حرکت کردن، بالا و پایین می‌رود. در علم پزشکی برای فشار خون پایین اصطلاح هایپوتنشن را به کار می‌برند. فشار خون کمتر از ۹۰/۶۰ میلی‌متر جیوه را فشار خون پایین می‌گویند. همان‌طور که پیداست فشار خون با استفاده از دو عدد نشان داده می‌شود:
۱- فشار خون سیستولیک
اولین عدد که بزرگ‌ترین عدد هم هست نشان‌دهنده فشار سیستولیک است. منظور از فشار سیستولیک فشاری است که در هر بار ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود.
۲- فشار خون دیاستولیک
عدد دوم نشان‌دهنده فشار دیاستولیک است. فشار دیاستولیک میزان فشاری که هنگام استراحت قلب (بین هر ضربان قلب) به شریان‌ها وارد می‌شود را اندازه‌گیری میکند.
فشار خون مطلوب کمتر از ۸۰/۱۲۰ (سیستولیک/ دیاستولیک) است. در افراد سالم، اگر فشار خون پایین باعث بروز هیچ علائمی نشود، معمولا نگران‌کننده نیست و نیازی به درمان ندارد. اما گاهی فشار خون پایین (خصوصا در افراد مسن) نشان‌دهنده یک اختلال زمینه‌ای است و ممکن است باعث عدم خون‌رسانی کافی به قلب، مغز و سایر اندام‌های حیاتی شود.
میزان فشار خون نرمال به این شکل است:
سیستولیک: ۱۲۰ میلی‌متر جیوه
دیاستولیک: ۸۰ میلی‌متر جیوه
در بیشتر موارد عموم مردم فشار خون را به صورت ۱۲ روی ۸ بیان می‌کنند. فشار خون کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه برای عدد بالا (سیستولیک) یا ۶۰ میلی‌متر جیوه برای عدد پایین (دیاستولیک) به طور کلی فشار خون پایین در نظر گرفته می‌شود.
برای برخی از افراد، فشار خون پایین نشانه یک مشکل اساسی است، به خصوص زمانی که به طور ناگهانی کاهش می‌یابد یا با علائم و نشانه‌هایی مانند موارد اشاره شده در زیر را تجربه می‌کنند:
اغلب پزشکان با توجه به علل و یا سایرعوامل تاثیرگذار، فشار خون پایین را به چند دسته تقسیم می‌کنند. برخی از انواع فشار خون پایین به شرح زیر می‌باشند:
1-فشار خون وضعیتی
این فشار خون زمانی اتفاق می‌افتد که وضعیت خود را از حالت ایستاده، نشته یا درازکش به ناگهان تغییر دهید. جاذبه باعث می‌شود که هنگام ایستادن خون در پاها جمع شود اما به طور معمول بدن با افزایش ضربان قلب و تنگ شدن رگ‌های خونی، جریان خون را به سمت مغز برمی‌گرداند. اما در مبتلایان به فشار خون وضعیتی، این مکانیسم جبران کننده از کار می‌افتد و فشار خون افت میکند.
در اثر افت فشارخون مشکلاتی همچون سرگیجه، تاری دید و بیهوشی اتفاق می‌افتد. افت فشار خون به دلایل مختلفی همچون کمبود آب بدن، استراحت طولانی مدت، بارداری، دیابت، مشکلات قلبی، سوختگی، گرمای بیش از حد، رگ‌های بزرگ واریس و برخی از بیماری‌های عصبی رخ می‌هد.
2-افت فشارخون بعد از خوردن غذا
این افت ناگهانی فشار خون بیشتر افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خون بعد از صرف غذا به دستگاه گوارش می‌رود. به طور معمول، بدن ضربان قلب را افزایش می‌دهد و رگ‌های خونی خاصی را محدود میکند تا به حفظ فشار خون طبیعی کمک کند. اما در بعضی از افراد این مکانیسم‌ها از بین می‌روند و منجر به سرگیجه و بیهوشی می‌شوند. فشار خون بعد از غذا به احتمال زیاد در افراد مبتلا به فشار خون بالا یا اختلالات سیستم عصبی اتونوم مانند بیماری پارکینسون تأثیر می‌گذارد. کاهش دوز داروهای فشار خون و خوردن وعده‌های غذایی کم کربوهیدرات به کاهش علائم کمک میکند.
3-فشار خون پایین از سیگنال‌های مغز معیوب
این اختلال که باعث افت فشار خون بعد از ایستادن برای مدت طولانی می‌شود، بیشتر در جوانان مشاهده شده است. به نظر می‌رسد که دلیل آن ناسازگاری بین قلب و مغز می‌باشد. از علائم این افت فشار میتوان به تهوع، سرگیجه و بیهوشی اشاره کرد.
بارداری
نوسانات فشار خون در دوران بارداری غیرعادی نیست؛ چون سیستم گردش خون در این دوران گسترش می‌یابد و تولید بعضی هورمون‌ها نیز تغییر میکند، پایین آمدن فشار خون در دوران بارداری عارضه شایعی است. فشار خون پس از زایمان به حالت عادی برمی‌گردد، البته اگر افت فشار خون باعث بروز علائم جدی‌تر بشود، باید درمان مناسب انجام شود.
بیماری قلبی
قلب سالم می‌تواند افت فشار خون را پس از دریافت پیام از مغز از طریق پمپاژ خون بیشتر جبران کند. حمله قلبی، گرفتگی شریان قلب یا مشکلات مربوط به دریچه قلب توانایی قلب را برای تأمین جریان خون مداوم مختل میکند و در نتیجه فشار خون پایین می‌آید.
عدم تعادل هورمونی
سیستم غدد درون‌ریز در یک بدن سالم بر سازوکارهای پیام‌رسانی گوناگون اثر می‌گذارد؛ اما اگر تعادل در تولید هورمون‌ها به هم بخورد، یکی از عوارض این عدم تعادل می‌تواند افت فشار خون باشد. مشکلات مربوط به هورمون تیروئید و انسولین غالباً به عنوان یکی از دلایل پایین بودن فشار خون ذکر می‌شود.
کم‌خونی
کمبود مواد مغذی مانند ویتامین B12، آهن، اسیدهای چرب امگا 2 و 3 و فولات باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز می‌شود و توانایی خون را برای اکسیژن‌رسانی مناسب مختل میکند. رژیم غذایی فشار خون پایین غالباً برای مقابله با علائم تجویز می‌شود؛ اکثر بیماران دچار کم‌خونی، نتایج رضایت‌بخشی را از رعایت این رژیم می‌گیرند.
بیماری کلیوی
کلیه‌ها از طریق حفظ تعادل مناسب بین مواد مغذی و آب به جریان خون کمک می‌کنند. اما ابتلا به بیماری کلیوی که منجر به کم‌آبی یا پرآبی شود، عدم تعادل الکترولیت‌ها و تنگ شدن رگ‌های خونی را در پی دارد که به نوبه خود جریان خون را مختل میکند.
سپتیسمی
یکی از دلایل نادر و در عین حال شناخته شده فشار خون، شوک ناشی از عفونت شدید و عوارض ورود عفونت به جریان خون است.
آنافیلاکسی
واکنش شدید به عامل ایجاد حساسیت، باعث ضربان غیرعادی قلب و اختلال در جریان خون می‌شود، در نتیجه فشار خون پایین می‌آید.
هدف از بررسی افت فشار و علائم فشار خون پایین پیدا کردن علت آن است. علاوه بر گرفتن سابقه پزشکی، انجام معاینه فیزیکی و اندازه‌گیری فشار خون، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام، تست میز شب
پس از مشخص شدن فشار خون پایین، راه های درمانی آن آغاز می گردد. در ابتدا راه های غیر دارویی همچون پرهیز از نمک، استفاده از جوراب های کمپرسی، ورزش کردن و قرار نگرفتن در شرایط عصبی ارائه می گردد. اما در ادامه باید از مسیر دارودرمانی به بهبود این مساله پرداخت.بیشترین داروهایی که توسط پزشکان تجویز می شود، فلودروکورتیزون و میدودرین می باشد.
معمولا پزشک عمومی می‌تواند فشار خون پایین را تشخیص دهد و درمان کند. برخی از متخصصانی که اغلب به درمان هایپوتنشن می‌پردازند عبارت‌اند از:
· متخصص قلب
· فوق تخصص کلیه (نفرولوژی)
· نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب)
فشار خون پایین که هر چند وقت یکبار رخ دهد نگران کننده نیست. برخی از افراد به طور مداوم فشار خون پایین دارند. در صورت بروز علائم به پزشک خود اطلاع دهید. درمورد علائم خود و آنچه در هنگام بروز آنها انجام می دادید، یک دفترچه یادداشت آماده کنید. این کار می تواند به پزشک کمک کند تا علت فشار خون پایین را تشخیص دهد.
اگر دچار افت فشار خون ارتواستاتیک هستید از موارد تحریک کننده علائم مانند ایستادن زیاد خودداری کنید. همچنین از عوامل محرک دیگر مانند شرایط ناراحت کننده عاطفی اجتناب کنید.
عوامل محرک و علائم را بشناسید. در صورت سرگیجه یا سبکی سر، سر خود را پایین بگذارید یا دراز بکشید. کودکان و نوجوانانی که به دلیل حالت بدن به فشار خون پایین دچار می شوند، معمولاً با رشد آنها برطرف می شود.
برای تعادل فشار خون پایین ممکن است به تغییرات ساده در رژیم روزانه خود نیاز داشته باشید. با استفاده از بطری آب قابل حمل آب بیشتری بنوشید. برای یادآوری نوشیدن آب از زنگ هشدار یا تایمر استفاده کنید.
اگر فکر می کنید دارویی باعث فشار خون شما می شود از پزشک بخواهید داروی دیگری را توصیه کند. بدون اینکه ابتدا با پزشک خود صحبت کنید مصرف آن را قطع نکنید و یا را تغییر ندهید.
