چندی است در اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور برخی استارتاپها همچون ECM به ارائه گزارشات آماری و نه تحلیلی می پردازند. و گاها این گزارش ها با انتشار در فضای های مجازی به جلسات کلان مدیران ارشد سازمان ها و شرکت ها درز پیدا کرده و در برخی مواقع نیز مبنای عمل و قضاوت قرار می گیرد.
در نگاه اول باید خوشحال بود، چون نیاز به وجود چنین گزارشاتی به وضوح در در وضعیت فعلی دیده می شود و به زعم من می بایست با یک نگاهی کاملا تخصصی همراه با انتقاد سازنده در کلیت فقط به بهتر شدن آن کمک کرد. پس لازم می دونم خداقوت بگم به مجید دودهکی عزیز که در این عرضه اولین بوده است و توانسته است ارزشی را برای ما خلق کند که امضادار است و در قالب گزارشات پاناراما به صورت فصلی ارائه می کند.
اما از طرفی باید کمی نگران بود برای کاربر نهایی که بخش زیادی از آنها همچون برخی مواقع برای خود ما دچار خطای مرجعیت می شوند و همچون پیروان در نمودار عمر محصول به سمتی می روند که پذیرندگان آغازین این گزارشات که ما عناصر سیستم هستیم؛ رفته ایم.
از این رو لازم می دانم برخی عناوین را به صورت کلی مطرح نمایم :
در مقاله ای در ویرگول مرکز پایش تجارت الکترونیکی ایران (ECM) تهیه گزاشات جامع را به عنوان خدمت اعلام کرده است و مشخصا ابراز نموده است داستان و فلسفه شکل گیری کسب و کارهای آنلاین، رقابت و بازار آنها،شتاب دهنده ها و سازمان های درگیر و در نهایت میزان دانلود و نظر! و امتیاز کاربر را مبنای مقایسه قرارداده است !
اینکه چه طور می توانیم واژه "مرکز" را بدون مجوز و یا درج اعضای هیات مشورتی و یا هیات امنا و یا اساسنامه به خود تگ کنیم ، همان جایی است که نیازمند ورود دستگاه های نظارتی و یا صنفی است. از طرفی مستنداتی که مبنای این گزارشات قرار می گیرد در وب سایت ECM به شرح ذیل ارائه شده است که به گفته وب سایت این تنها بخشی از منابع بسیار این گروه است .
از طرفی به عنوان یک پژوهشگر نمی توانم تناسب مناسبی میان ادعای مطرح شده و داده های موجود و همچنین خروجی گزارش پیدا کنم . و ابهاماتی از این قبیل برای من مطرح است :
1- بررسی 160 هزار اپلیکیشن با چه ابزاری و مهمتر با چه کیفیتی صورت گرفته است . در صورتی که برای هر اپلیکیشن تنها 5 دقیقه زمان صرف شود برای بررسی این حجم از داده نیاز به تقریبا 555 روز می باشد.
2- 60 هزار کسب و کار آنلاین بر چه مبنایی مورد بررسی قرار گرفته است و پارامترهای ارزیابی آنها چیست؟ چه زمانی برای بررسی هر کدام از این کسب و کارها صرف شده است و چه اطلاعاتی در فرآیند بررسی جمع آوری شده است ؟
3- چه طور این گروه به داده های 1000 مورد سرمایه گذاری در اکوسیستم کشور دسترسی دارند و چه طور می توانند این داده ها را تحلیل کنند و تیم تحلیل این داده ها شامل چه افرادی است ؟
4- آخرین ابلاغیه ها و وظایف و اهداف 20 متولی این اکوسیستم چه طور به دست این گروه می رسد و آنها چه مواردی را در گزارشات خود نمایه می کنند؟
5- چه انجینی تمام خبرهای مرتبط با اکوسیستم را ایندکس کرده و به منظور تحلیل صحیح می تواند دسته بندی شده در اختیار این گروه قرار دهد و مهم تر اینکه راستی آزمایی لازم را انجام می دهد ؟
6- در بررسی اپلیکیشن ها چه مواردی مورد بررسی قرار می گیرد ؟ و رتبه برنامه ها در بازار ( که البته در نوشتاری جدا به ارزیابی و الگوی رنکینگ در کافه بازار نیز خواهیم پرداخت) که در همان پلتفرم قابل مشاهده است و ECM چه ارزشی را در گزارشات خود به مخاطب ارائه و یا اضافه می کند ؟
واضح است که ابهامات ابراز شده نشان می دهد آمارهای ارائه شده از بررسی این اسناد نیست و این گزارشات مبنای جامعی ندارد .
برایم جالب شد که تیم وی از چه افرادی تشکیل شده است ؛ از این رو به اکانت ECM در لینکدین مراجعه کردم :
بررسی اکانت ECM نشان می دهد 10 نفر در این تیم مطالعاتی - تحقیقاتی فعالیت دارند. واضح است همانند نمونه های خارجی این گزارشات شورای سیاست گذاری و تدوین اثر مستقیمی در کیفیت مناسب این گزارشات دارد. برای همین به جای قضاوت زودهنگام ترجیح دادم به بررسی تیم ECM بپردازم . با جستجوی اکانت لینکدین ECM متوجه شدم 10 نفر به طور مستقیم با ECM در ارتباط هستند .
با بررسی اکانت های تیم ECM متوجه شدم که تمامی اکانت ها ساختگی است و هیچ گونه فعالیت ندارند و از طرفی کشورهای مبدا این اکانت ها نیز قابل توجه است .
قطعا انتقاد سازنده می بایست با پیشنهاد تمام شود :
به عنوان یک سرپرست محصول واقف هستم اندازه گیری متریک ها یکی از عناصر اصلی برای تصمیم گیری است. اما متریک های مستند که بتواند خروجی گزارش را آنچنان پربار کند که مورد استناد قرار گیرد .
آن زمان که عنوان گزارشات جامع انتخاب می شود آن هم در بازاری که وظیفه عملیات بر روی میلیاردها تومان پول مردم را به عهده دارد (همین مهم وظیفه ECM را دو چندان می کند) و این روزها با ورود قریب به بیش از هزار اپلیکیشن در حوزه خدمان مالی و فین تک آیا بهتر نیست پارامترهای کلان نیز در کنار آنچه هست مورد ارزیابی قرار گیرد، وزن دهی شود از طریق روش هایی همچون AHP خروجی داشته باشد.و به سان یک بررسی تکنیکال و فاندامنتال به صورت توامان برای هدایت این میزان سرمایه در این بازار دیده بان شده و گزارش ارائه کند.
قطعا تمام اعضای اکوسیستم فین تک کشور استقبال خواهند نمود و ECM نیز با توسعه بیشتر می تواند در فازهای بعدی خدماتی همچون گزارشات دیلویت و مکنزی ارائه نماید. البته که مدل ECM با این دو کمپانی متفاوت است و از نظر ساختار و کیفیت نیز فاصله معناداری وجود دارد اما اگر استاتیکا نیز بنچ مارک شده باشد باز نیاز به تدقیق بیشتری است.
و کاش به سان جمع کثیری از شوآفان اکوسیستم که خود با ایجاد مقبولیت و ورود به خطای مرجعیت سبب مشروعیت آنها شدیم و امروز یکی از مهمترین عوامل عقب ماندگی دانش در عناصر اکوسیستم همین متخصصین و منتوران با سابقه اما بدون دستاورد هستند ؛ این بدعت را برای داکیومنت های تولیدی در اکوسیستم ایجاد نکنیم و بدون بررسی موشکافانه به آنها استناد نکنیم.
پیشنهاد من اضافه شدن بخش های دیگری همچون آنچه به اختصار در زیر به آن اشاره می شود در امتداد گزارش فعلی است:
1- یکی از مهمترین موارد در تحلیل های بنیادی بررسی وزن سهامداری و عقبه و وضع جاری سهامدارن است. وزن سهامداری رابطه مستقیم با تامین امنیت سرمایه گذاری دارد و قطعا دریافت سرویس از شرکت هایی که ترکیب قدرتمندی از منابع و قدرت هستند برای کاربر نهایی مطمئن تر و بهینه تر خواهد بود. شاید این سوال مطرح شود که با این نگاه شرکت های نوپا هیچگاه قادر نخواهند بود در این دسته بندی قرار گیرند. که برعکس در تعریف منابع باید گفت فاندرها و کوفاندر ها و سوابق آنها وزن مناسبی را برای این شرکت ها به همراه خواهد داشت. و از سوی دیگر نیز وضع افراد حقیقی، و سهامداران اصلی حقوقی آنها نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.
2- گروه بندی از نظر طیف خدمت، تعداد خدمت، پروداکت مارکت فیت بودن خدمت، قابل استفاده بودن خدمت، نحوه ارائه خدمت و … که همه این موارد می بایست از علاوه بر متریک ها، رشد و مهم تر از همه کیفیت دریافت خدمت مورد ارزیابی قرار گیرد و برای اندازه گیری نیز از تعداد نظرات و یا ریت محصول فاصله گرفت چون عناصر بنیادی در حال بررسی است.
3- بررسی نقشه راه شرکت ها و اینکه در فرآیند های لوپ لرنینگ خود چه پیوت هایی داشته اند و برنامه آنها برای سال های آتی چیست و آیا در بررسی های فصلی آنها میزان انحراف از برنامه آنها مورد اندازه گیری قرار می گیرد ؟ چیزی در غالب کشورهای دنیا و به منظور شفاف سازی و اطلاع رسانی به استفاده کنندگان و سرمایه گذاران مرسوم است.
4- روابط شرکت ها و تدقیق شرکای تجاری آنها از منظر چرایی ، نوع و کیفیت خدمت نیز موضوعی است که مستقیما ضریب تاثیر و نفوذ شرکت مورد بررسی را در بازار فعلی و آتی نشان می دهد. که این پارامتر البته به صورت ساده در ECM نمایه شده است و با دعوت از شرکت ها به منظور ارائه اطلاعات لازم به ECM می تواند بهینه شود.
5- و مردم ! آنها که با نگاه به این گزارشات و یا گوشی دوستان خود به دنبال آنچه می روند که همه به دنبال آن می روند و بدون توجه به خلاهایی که امکان دارد وجود داشته باشد. شهرت گزارشات ECM در یکسال اخیر به حدی شده است که در جلسات کلان مدیران آمده است و این سوال مطرح است چرا هیچ کدام قبل از استناد ، صحت سنجی لازم را نداشته اند. و موضوع صحت سنجی می تواند توسط نهادهای بالادستی اکوسیستم نمایه شود و یا خود اکوسیستم یک گزارش جامع سالیانه در حوزه فین تک ارائه کند. با این گزارش بازیگران جدید که به خاطر موفقیت در محصولات دیگر نورسیده های این صنعت هستند نمی توانند پتانسیل آگاهی از برند خود را به سرویس های حساس چون فین تک تعمیم دهند. و مردم نیز برندگان اصلی خواهند بود که از اهلش این سرویس را دریافت می کنند. و نه شرکت هایی که تیم محصول آنها برآمده از خروجی و یا اخراجی شرکت های صاحب نام این حوزه است.
و درنهایت پیشنهاد میکنم جایزه ای تحت عنوان IRANFinTechAWARD به صورت سالیانه با نظارت یک نهاد بالادستی در اکوسیستم و با هزینه تمامی شرکت های پرداخت ایجاد شود و پارامترهای مقایسه ای و وزنی منطبق بر استاندارهای جهانی در آن برای تمامی شرکت ها مورد ارزیابی قرار گیرد و مستند به اطلاعات این ایونت یک گزارش سالیانه جامع در این حوزه اپلیکیشن های پرداخت منتشر شود .
