این مطلب اولین بار در مجله تخصصی PSPro.ir منتشر شده است.
کنترلر پلی‌استیشن از جمله شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین تجهیزات صنعت بازی است. از معرفی اولین نسخه آن در سال ۱۹۹۴ تا نسل پنجم پلی‌استیشن که کنترلری به نام DualSense دارد، این کنترلرها لحظه‌های جذاب و به‌یادماندنی بسیاری برای گیمرها در طول دو دهه گذشته خلق کرده است. سونی تا به حال، فرمول موفق خود را تغییر چندانی نداده و نسل به نسل، فقط کمی ظاهر آنالوگ‌ها یا برخی دکمه‌ها را تغییر داده است. البته این به معنای متحول نشدن کنترلرها در بین هر نسل نیست، بلکه سونی در هر نسل از کنسول خانگی خود تلاش کرده است که راه‌های جدید و خلاقانه‌ای برای ماجراجویی‌های مجازی بازیکنان خود پیدا کند و کنترلرها نقش مهمی در رسیدن به این هدف داشته‌اند. به همین خاطر است که تصمیم گرفتیم سیر تغییر و تحول کنترلرهای پلی‌استیشن از اولین نسل تا کنترلر DualSense را با هم بررسی کنیم.
کنترلر دیجیتال یکی از به‌یادماندنی‌ترین محصولات دنیای بازی بود. این اولین گیم‌پدی بود که سونی برای برند پلی‌استیشن عرضه کرد و می‌توان نشانه‌هایی از طرح اولیه «تیو گوتو» (Teiyu Goto) را در آن دید. این کنترلر با ظاهر متفاوت و دکمه‌های دوست‌داشتنی دایره، ضربدر، مربع و مثلثش، همان‌قدر یادآور برند سونی و پلی‌استیشن است که شخصیت‌هایی مثل «کریتوس» یا «نیتن دریک» در طول چندین سال توانسته‌اند به جایگاه مشابهی برسند. البته که دکمه‌های چهارجهتی آن یادآور آن دوران صنعت بازی و شبیه به کنترلرهای SNES هستند. جای تعجبی هم ندارد، چون پلی‌استیشن در ابتدا کار خود را به عنوان نمونه‌ای اولیه از دستگاه جانبی CD-ROM کنسول SNES شروع کرد. تولید کنترلر دیجیتال تا سال ۱۹۹۷ ادامه یافت و در طول چند سال عمری که داشت، تغییراتی جزئی هم روی آن ایجاد شد. در اواخر عمر کنسول، اولین نسخه بزرگ و جدید این کنترلر نیز معرفی شد.
با گسترش یافتن محبوبیت و استقبال از کنسول پلی‌استیشن، جاه‌طلبی و خلاقیت مهندسان سونی نیز افزایش پیدا کرد. کنترلر Dual Analog در اوایل ۱۹۹۷عرضه شد و نوعی آزمایش و اولین کنترلر آنالوگ‌دار رسمی سونی برای پلی‌استیشن محسوب می‌شد. سونی در حال تلاش برای ایجاد و معرفی راه‌های جدیدی برای تجربه بازی‌های ویدیویی بود و این کنترلر، یکی از درخشان‌ترین نتایج این تصمیم جاه‌طلبانه است. اضافه شدن دو آنالوگ به دسته، با هدف ایجاد آزادی، تحرک و کنترل بیشتر به بازیکنان طراحی شده بود و همچنین، به توسعه‌دهندگان بازی‌ها اجازه می‌داد که دنیاهای ۳بعدی را با خیال راحت‌تری طراحی کنند چون اکنون بازیکن‌ها راهی بسیار آسان برای تکان دادن دوربین شخصیت‌ها در چنین جهانی داشتند. دکمه «آنالوگ» که زیر دکمه‌های Start و Select قرار داشت، باعث ارائه جهت‌دهی دقیق‌تری می‌شد و بازیکن می‌توانست آن را در بازی‌هایی که از چنین سیستمی بهره می‌بردند، روشن کند. اندازه و دکمه‌های بزرگ‌تر این کنترلر از جمله عناصری بودند که در نسخه‌ها و تفسیرهای بعدی پلی‌استیشن نیز حضور داشتند. در ابتدای عرضه این کنترلر، فقط دو بازی MechWarrior 2 و بازی Colony Wars از قابلیت‌های جدید آن پشتیبانی می‌کردند. البته در ادامه، لیست این بازی‌ها گسترده‌تر شد و عناوین جدید دیگری نیز پشتیبانی از این قابلیت‌ها را در خود داشتند. با این حال، عمر کنترلر Dual Analog چندان طولانی نبود چون نسخه جدید دیگری نیز از آن عرضه شد.
از لحاظ فنی، DualShock اولین کنترلر سونی نبود که از قابلیت لرزش بهره می‌برد. یکی از نسخه‌های مخصوص کنترلر Dual Analog که فقط در بخشی از مناطق ژاپن عرضه شد، از قابلیت Vibration پشتیبانی می‌کرد. البته خود کنترلر چندان قابل‌اعتماد نبود و عدم‌توانایی سونی برای تولید و عرضه جهانی محصول باعث شد که آن نسخه، عمر بسیار کوتاه و محدودی داشته باشد. سپس کنترلر DualShock در پایان سال ۱۹۹۷ عرضه شد و ویژگی‌های جدید قابل‌توجهی داشت. آنالوگ‌های آن، پلاستیک راحت‌تری داشتند و دو موتور رامبل درون آن قرار داشت که حس لرزش را به بازیکن انتقال می‌داد. طراحی کلی محصولی بسیار بهتر شده بود و توسعه‌دهندگان دیگر به کنترلرهای پلی‌استیشن و قابلیت‌های آن به عنوان تجهیزاتی اضافی نگاه نمی‌کردند، بلکه آن را برای ارائه بهترین تجربه بازی خود ضروری و لازم می‌دانستند. دو بازی Ape Escape و Metal Gear Solid اولین عناوینی بودند که از این تکنولوژی جدید استفاده می‌کردند و در واقع، بنیان‌گذار راهی شدند که شرکت‌ها و استودیوهای بسیار دیگری نیز آن را ادامه دادند.
از آن‌جایی که پلی‌استیشن 2 پرفروش‌ترین کنسول تاریخ است، احتمالا همه شما حداقل یک بار آن را تجربه کرده‌اید. کنترلر آن نیز همراه با خود کنسول عرضه شد و در سال ۲۰۰۰، سریعا به یکی از محبوب‌ترین تجهیزات گیمرها تبدیل شد. اگرچه کنترلر از لحاظ ظاهری به نسخه اول DualShock شباهت داشت، اما رنگ آن به مشکی تغییر یافته بود و وزن کم‌تری نیز داشت. این تغییر رنگ در نسل‌های آتی نیز پابرجا ماند و سونی رنگ مشکی را به عنوان رنگ اصلی کنترلرهای بعدی خود انتخاب کرد. البته این همه تغییراتی نبود که سونی برای DualShock 2 ایجاد کرده بود. آنالوگ‌ها حساسیت و دقت بسیار بالاتری در مقایسه با نسخه‌های پیشین داشتند و میزان فشاری که بازیکن روی دکمه‌ها یا آنالوگ‌ها می‌گذاشت، روی نتیجه خروجی حرکت یا انجام یک کار درون بازی، تاثیر مستقیم می‌گذاشت. همه این تغییرات جدید به معنای این بود که توسعه‌دهندگان می‌توانستند بازیکن‌ها را با روش‌های جدیدی به دنیای بازی‌های خود جذب کنند و تجربه‌های کاملا بدیع و جذابی به آن‌ها ارائه دهند.
گیمرهای قدیمی‌تر حتما لحظه رونمایی سونی از کنترلر «بومرنگ» در E3 ۲۰۰۵ را به یاد دارند. کمپانی در حال تبلیغ و معرفی تجهیزات و بخش‌های مختلف پلی‌استیشن 3 بود و از این کنسول به عنوان یک دستگاه سرگرمی جاه‌طلبانه و چندکاره یاد می‌کرد. اگرچه ما باید بیشتر روی مشخصات فنی فوق‌العاده کنسول، قیمت و اندازه جذاب آن، پورت‌های ارتباطی مختلفی که داشت، پشتیبانی از بازی‌های پلی‌استیشن 2 و اضافه شدن یک پلیر بلو-ری متمرکز می‌شدیم، اما این کنترلر بومرنگ بود که همه توجهات را به خود جذب کرد و نوع توجه آن نیز چیزی نبود که سونی می‌خواست. این کنترلر قرار بود نشان‌دهنده رویکرد جدید پلی‌استیشن به طراحی بازی و کنسول باشد و حتی از یک دکمه خاص برای برگشت به صفحه اصلی کنسول بهره می‌برد. بومرنگ بدون سیم هم بود و در واقع، از اولین تجهیزات وایرلس پلی‌استیشن محسوب می‌شد. نوع نگاه آینده‌نگرانه و فراگیر سونی در آن زمان، توسط تقریبا همه به سخره گرفته شد و حجم انتقادها و تمسخرها به جایی رسید که سونی تصمیم گرفت هیچ‌وقت آن را تولید نکند.
الان شاید باورش سخت باشد و حتی شاید بسیاری از ما این موضوع را فراموش کرده باشیم، اما پلی‌استیشن 3 در ابتدا با کنترلری عرضه شد که از قابلیت لرزش پشتیبانی نمی‌کرد. سونی بعد از افتضاح بومرنگ، به اتاق‌های فکر و طراحی خود بازگشت و با کنترلری بیرون آمد که قرار بود جایگزین DualShock 2 باشد. ظاهر آن آشنا و مشابه با نسخه قبلی بود، اما ویژگی‌های آن را نداشت. سونی در طول مراحل ساخت و توسعه پلی‌استیشن 3، درگیر یک پرونده قضایی شد که آن‌ها را از عرضه سیستمی با کنترلری که موتورهای رامبل داشت، منع می‌کرد. نبود چنین قابلیتی طبیعتا چندان به مذاق طرفداران خوش نیامد. البته کنترلر Sixaxis طراحی جذاب و سبکی داشت، از کنترل‌های حرکتی پشتیبانی می‌کرد و سیستم بلوتوث آن به معنای جمع شدن سیم‌های دست و پا گیر بود. این موارد همه باعث کم‌تر شدن نارضایتی‌ها شد و البته فقط خریداران اولیه کنسول بودند که مجبور به تجربه آن شدند، چون سونی کم‌تر از یک سال آینده، با راه‌حل جذاب‌تری بازگشت.
سونی در کم‌تر از یک سال، اشتباه خود را جبران و کنترلری را معرفی کرد که از همان ابتدا باید با پلی‌استیشن 3 عرضه می‌شد. سونی برند DualShock را دوباره در سال ۲۰۰۷ راه‌اندازی کرد. کنترلر DualShock 3 نسخه‌ای سنگین‌تر، هوشمندانه‌تر و باکیفیت‌تر از تمام مدل‌های پیشین بود. زمان زیادی طول نکشید تا بازی‌سازها به اهمیت قابلیت لرزش کنترلر پی ببرند. «هیدئو کوجیما» از جمله اولین توسعه‌دهندگانی بود که از این قابلیت با آغوش باز استقبال کرد و آن را درون بازی Metal Gear Solid 4: Guns of the Patriots قرار داد. با لغو تولید کنترلر Sixaxis در سال 2008، کنترلر DualShock 3 در تمام طول عمر پلی‌استیشن 3 حضور داشت و با قابلیت‌های متنوع و جذاب خود، بهترین کنترلر برند پلی‌استیشن تا آن زمان محسوب می‌شد.
آن تغییر بزرگی که سونی می‌خواست در اولین روزهای پلی‌استیشن 3 روی کنترلرهای کنسول خود اعمال کند را به یاد دارید؟ آن‌ها بالاخره یک نسل بعد و با معرفی پلی‌استیشن 4 در سال ۲۰۱۳، به چنین فرصتی دست یافتند. کنترلر DualShock 4 تفسیری مدرن و بزرگ نسبت به طراحی سنتی نسل‌های ابتدایی DualSock محسوب می‌شد. اگرچه DualShock 4 ظاهر کلی و دکمه‌های آشنای نسل‌های پیشین را داشت، اما اضافه شدن تاچ‌پد و لایت‌بار، آن را به یک محصول کاملا متفاوت تبدیل کرده بود. سونی توانست که این کنترلر را با بهترین تجهیزات از جمله موتور رامبل، کنترل حرکتی و سیستم بدون سیم عرضه کند و وزن آن را هم کم و بیش، سبک نگه دارد. اضافه شدن یک دکمه جدید Share که اجازه ضبط آنی تصاویر و ویدیوها را به ما می‌داد، باعث شد که نحوه تعاملات اجتماعی ما بازیکن‌ها نیز متحول شود. دکمه Options نیز به نوعی کارکرد هر دو دکمه Start و Select را درون خود جای می‌داد. تغییرات مربوط به دکمه‌های شانه‌ای باعث شد که این دکمه‌ها (R2 و L2) بیشتر از همیشه شبیه به ماشه (تریگر) به نظر برسند و دکمه ارتقایافته PS Button نیز همچنان تضمین می‌کرد که بازیکن کنترل کامل واحد سرگرمی خود را بر عهده دارد. کنترلر DualShock 4 تا همین امروز هم یکی از راحت‌ترین و بهترین کنترلرهای سونی محسوب می‌شود.
با نزدیک شدن به نسل بعد کنسول‌ها، سونی بزرگ‌ترین تغییرات را در کنترلر پلی‌استیشن ایجاد کرده است. کنترلر پلی‌استیشن 5 که DualSense نام دارد، همچنان از عناصر آشنای DualShock بهره می‌برد، اما تریگرهای عریض‌تر و ظاهر مینی‌مال‌تری دارد. این تغییرات فقط به خاطر این نیست که تمام دست‌ها بتوانند از راحتی و زیبایی کنترلر بهره ببرند، بلکه با هدف قرار دادن تکنولوژی‌های جدیدی روی آن نیز اعمال شده است. این کنترلر سیستم لرزش ارتقایافته‌ای دارد و از تکنولوژی‌های Haptic Feedback و Adaptive Triggers بهره می‌برد که لرزش‌های جهت‌دهی‌شده را به نوک انگشت بازیکن‌ها منتقل می‌کند. اگرچه بخش زیادی از قابلیت‌ها یکسان باقی مانده، اما لایت‌بار اکنون به محیط دور تاچ‌پد انتقال یافته و یک میکروفون داخلی نیز به آن اضافه شده تا بتوانید با دوستان خود در محیط‌های آنلاین به راحتی صحبت کنید و نیازی به تجهیزات اضافی دیگر نباشد. البته تغییری که بیشتر از همه به چشم می‌آید، کنار گذاشتن رنگ مشکی به عنوان رنگ استاندارد از سال ۲۰۰۰ است. سونی برای نسل پنجم کنسول خانگی خود، از نوعی ترکیب رنگ استفاده می‌کند که جذابیت خاصی نیز به آن بخشیده است. اگرچه باید جزئیات بیشتری از کنترلر بدانیم تا بتوانیم درباره آن قضاوت کنیم، اما تغییر مهم دیگر آن عوض شدن دکمه Share با دکمه جدیدی به نام Create است و باید ببینیم که سونی این بار چه برنامه‌هایی برای طرفداران خود دارد!
من در اینستاگرام | من در توییتر
