معرفی «اوراق قرضه اجتماعی»، به بهانه نمادهای کرونا۱ و کرونا۲ و کمپین #کنارهمیم!
? مشکلات اجتماعی و مدیریت آن برای جامعه هزینه دارد. بیکاری، طلاق، خشونت، خودکشی، اعتیاد، سرقت، قتل، کودکان کار، ترک تحصیل، ازدواج کودکان، ترافیک، آلودگی محیطی زیست، تصادفات جاده ای، رشوه، فساد و ... همه مصادیقی از انواع مشکلات اجتماعی با ریشه های مختلف هستند. تصور عمومی بر این است که متولی حل این مشکلات یا دولت ها هستند (در معنای عام حاکمیت) یا موسسات خیره.
? حال فرض کنید موسسه ای، ماموریت خود را کاهش احتمال مصرف مجدد مواد مخدر افراد، پس از خروج از کمپ های ترک اعتیاد قرار داده باشد. این موسسه برای این کار احتمالا باید اقدامات متنوعی از جمله مشاوره و پایش مستمر فرد بیمار و خانواده وی، مهارت آموزی شغلی، حمایت دارویی و پزشکی، حمایت های مالی و اقتصادی، حمایت های اجتماعی برای یافتن شغل و مسائلی از این دست را در دستور کار خود قرار دهد.
? اگر فرض کنیم هزینه ای که جامعه (دولت) از بزهکاری و مشکلات اجتماعی یک فرد معتاد متحمل می شود ۱۰۰ تومان باشد (این هزینه طیف وسیعی از هزینه های ناملموس اجتماعی و خانوادگی تا هزینه های ملموس پلیس و دستگاه قضا و زندان و ترک اعتیاد و ... را شامل می شود) و موسسه ای مدعی شود می تواند با هزینه ۷۰ تومان از اعتیاد مجدد یک فرد ترک کرده جلوگیری کند چه باید کرد؟
? یک راه تخصیص بودجه به این موسسه برای انجام این کار است. حتی اگر فرایند انتخاب موسسه را از طریق فراخوان انجام دهیم این تخصیص با رانت و فساد و ... همراه است.
? اما راه بهتر استفاده از خرد جمعی و ابزارهای مالی است. در این روش، موسسه مذکور برای تامین منابع مالی طرح خود، اقدام به انتشار اوراق قرضه در بورس با سودی بالاتر از سودهای اوراق دولتی می کند (چون ریسک این اوراق بالاتر است). دولت در ازای رسیدن به اهداف مشخصی که پیشتر در اسناد پشتیبان اوراق تدقیق شده، بازگشت اصل و فرع اوراق را تضمین می کند (از کجا؟ از منابع حاصل از صرفه جویی همان ۱۰۰ تومان)، و یک موسسه بی طرف، میزان دستیابی موسسه مذکور در رسیدن به اهداف تعیین شده را ارزیابی و به صورت دوره ای اعلام می کند. به این اوراق اوراق قرضه اجتماعی یا Social impact bonds می گویند.
منافع این ایده چیست؟
۱- منابع طرح از محل صرفه جویی هزینه های دولت تامین شده است نه تخصیص بیشتر بودجه.
۲- تخصیص فقط وقتی صورت می گیرد که واقعا اقدامات موفقیت آمیز باشد.
۳- یک ابزار مالی مستقل از ریسک های اقتصادی در بازار مالی تعریف شده است (ابزاری بسیار مفید برای متنوع سازی پورتفوی شرکت های سرمایه گذاری)
۴- امکان مشارکت افراد مختلف علاقه مند به فعالیت های خیره اجتماعی در یک چارچوب شفاف، کارا و اثربخش فراهم شده است.
? خوشبختانه چند سالی است که اوراق قرضه اجتماعی در جهان ایجاد و مورد استقبال قرار گرفته است. در این بین انتشار دو نماد کرونا۱ و کرونا۲ توسط شرکت فرابورس، اقدام ارزشمندی است که باید به عنوان اولین گام در مسیر تحقق انتشار سیستماتیک اوراق قرضه اجتماعی در بازار مالی ایران مورد توجه قرار گیرد. امیدوارم مدیران و کارشناسان سازمان بورس و شرکت فرابورس بستر لازم برای انتشار این ابزار مالی ارزشمند را فراهم کنند.
? این ابزار می تواند جایگزینی بالغ تر یا حداقل مکملی موثر برای کمپین های ارزشمندی نظیر کمپین #کنارهمیم باشد که سایت مهربانه با کمک برخی دوستان نظیر جناب ناظمی عزیز در حال اجرای آن هستند.
