آیا محدود کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد، امنیت را تضمین میکند؟
در سالهای اخیر، استدلالهایی برای توجیه محدودسازی دسترسی عموم مردم به اینترنت آزاد مطرح شده است. آقای نعناکار چنین نوشته است:
«دسترسی به زیرساختهای اطلاعاتی باید سطحبندی و کنترلشده باشد، چرا که #اینترنت در اصل یک فناوری زیرساختی است که در نقش ابزار عمل میکند و بیضابطه بودن دسترسی میتواند مخاطرات امنیتی و حریم خصوصی جدی ایجاد کند.»
https://x.com/mjnanakar/status/1940712755444830321
این نوشته کوتاه گلچینی از مغلطههاست.
۱. مغالطه علت و معلول نادرست (False cause / correlation ≠ causation)
ادعای اصلی این استدلال این است که:
«دسترسی آزاد و بیضابطه به اینترنت باعث تهدید امنیت و نقض حریم خصوصی میشود.»
اما این یک رابطهی علت و معلول نادرست است. تهدیدات امنیتی و نقض حریم خصوصی ناشی از ضعف در آموزش سواد دیجیتال، نبود قوانین شفاف حمایت از دادهها و ناکارآمدی فناوریهای ایمن است، نه ذات دسترسی آزاد به اینترنت.
آزادی دسترسی به اینترنت و امنیت اطلاعات دو موضوع جداگانه هستند که میتوانند به موازات هم تقویت شوند. محدود کردن دسترسی به بهانه امنیت، مانند آن است که بهجای ارتقای قفلهای خانه، ورود به خانه را ممنوع کنیم. امنیت را میتوان با ارتقاء سواد دیجیتال، تدوین قوانین حفاظت از داده و بهبود فناوریهای رمزنگاری تأمین کرد بدون آنکه دسترسی مردم را محدود کرد.
همانطور که سازمان ملل متحد تأکید میکند:
«دسترسی به اینترنت ابزاری ضروری برای تحقق طیف گستردهای از حقوق بشر است. دولتها باید از اقداماتی که به بهانه حفاظت از امنیت ملی، آزادی بیان در فضای آنلاین را محدود میکند، اجتناب کنند.»
(گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل ۲۰۱۶)
۲. مغالطه کلیگویی شتابزده و برچسبزنی (Hasty generalization)
در استدلال فوق، اینترنت آزاد به صورت پیشفرض بیضابطه و خطرناک فرض شده است که کلیگویی شتابزده است.
اینترنت آزاد به معنی دسترسی بدون تبعیض است، نه دسترسی بدون قانون.
کشورهایی مانند آلمان، فنلاند و کانادا همزمان بالاترین سطح آزادی اینترنت و امنیت سایبری را دارند.
همانطور که اتحادیه بینالمللی مخابرات (ITU) تحلیل میکند:
«بسیاری از کشورهایی که در شاخص امنیت سایبری رتبه بالایی دارند، در شاخص آزادی اینترنت نیز امتیاز بالایی کسب میکنند. این نشان میدهد که امنیت و باز بودن میتوانند همزیستی داشته باشند.»
۳. مغالطه توسل به ترس (Appeal to fear / scare tactic)
استفاده از واژههایی مانند «مخاطرات امنیتی» و «نقض حریم خصوصی جدی» به جای استدلال منطقی، در واقع تلاشی برای تحریک احساسات و ترس در مخاطب است. ایجاد ترس بهجای ارائه شواهد عینی، روشی غیرمنطقی برای پیشبرد استدلال است. در واقع بسیاری از تهدیدات امنیتی در محیطهای بسته و کنترلشده نیز وجود دارند (برای مثال نشت دادهها از پایگاههای دولتی). اتفاقات فراوانی و خارج از شمارشی مانند هک اطلاعات بسیاری از بانکها، پمپ بنزینها و سازمانهای دولتی به دلیل دسترسی آزاد مردم بوده است؟
Freedom House در گزارش «آزادی در اینترنت» بهروشنی میگوید:
«دولتهایی که دسترسی به اینترنت را محدود میکنند، معمولاً این کار را نه برای حفاظت از امنیت شهروندان، بلکه برای سرکوب مخالفتها و کنترل اطلاعات انجام میدهند.»
بنابراین به جای ترساندن بیدلیل و غیرمنطقی و محدودسازی، راهحلهای واقعی مانند ارتقای سواد رسانهای، تدوین قوانین حمایت از دادهها و بهبود فناوریهای امنیتی باید در دستور کار باشد.
۴. مغالطه تغییر معنای واژهها (Equivocation)
متن عمداً یا سهواً اینترنت آزاد را معادل با اینترنت بیضابطه معرفی میکند. اینترنت آزاد به معنی دسترسی بدون تبعیض، بدون سانسور و باز به اطلاعات است؛ نه لزوماً بدون قانون یا بیضابطه. این جابهجایی معنایی برای توجیه محدودیت دسترسی استفاده شده است.
کمیسیون اروپا در مقررات GDPR صراحتاً بیان میکند:
«حفاظت از دادهها مانعی برای نوآوری یا دسترسی آزاد به اطلاعات نیست؛ بلکه شرط اساسی ایجاد اعتماد در اقتصاد دیجیتال است.»
آزادی دسترسی به اینترنت به معنای بیقانونی نیست، بلکه به معنای وجود چارچوبهای شفاف حقوقی است که هم آزادی و هم امنیت را تضمین کند.
محدودسازی، راهحل امنیت نیست
حتی اگر بپذیریم که اینترنت آزاد چالشهایی برای امنیت ایجاد میکند، باز هم محدودسازی دسترسی، راهحل مؤثری نیست. همانطور که گزارشگران بدون مرز در شاخص آزادی مطبوعات یادآور میشوند:
«مسدودسازی یا فیلتر کردن دسترسی به محتوای آنلاین اغلب ابزاری برای کنترل اقتدارگرایانه است و به ندرت به اهداف واقعی امنیتی خدمت میکند.»
در مقابل، کشورهایی با اینترنت باز و قوانین روشن (مانند اتحادیه اروپا با GDPR) موفق شدهاند هم امنیت دادهها را تأمین کنند و هم آزادی کاربران را محترم بشمارند.
خلاصه
استدلالهایی که برای محدود کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد به بهانهی امنیت و حریم خصوصی ارائه میشود، معمولاً بر پایهی مغالطههای منطقی، برچسبزنی و توسل به ترس استوار است.
راهحلهای واقعی ارتقای امنیت سایبری، نه در بستن درها، بلکه در هوشمند کردن قفلها، ارتقاء فرهنگ و قانونگذاری دقیق است.
آزادی دسترسی به اینترنت و امنیت نه تنها در تضاد نیستند، بلکه لازم و ملزوم هم هستند.
منابع و مراجع
Internet Freedom Report — Freedom House
عنوان: Freedom on the Net (گزارش سالانه آزادی اینترنت)
این گزارش از معتبرترین ارزیابی سالانه آزادی اینترنت در جهان است و نشان میدهد که محدودسازی اینترنت در کشورهای مختلف اغلب با سرکوب آزادیهای مدنی و نقض حقوق بشر همراه است، نه با افزایش امنیت واقعی.
https://freedomhouse.org/report/freedom-net
مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا General Data Protection Regulation (GDPR)
این چارچوب حقوقی نشان میدهد که میتوان بدون محدودسازی دسترسی به اینترنت، امنیت دادهها و حریم خصوصی کاربران را بهخوبی تضمین کرد.
شاخص جهانی آزادی مطبوعات — گزارشگران بدون مرز
World Press Freedom Index — Reporters Without Borders
این شاخص نشان میدهد کشورهایی که اینترنت آزاد دارند، معمولاً در شفافیت، امنیت اطلاعات و حقوق بشر عملکرد بهتری دارند. رتبه فعلی ایران ۱۷۶ در بین ۱۸۰ کشور است.
«سازمان ملل متحد — شورای حقوق بشر: گزارش دربارهٔ ترویج، حمایت و بهرهمندی از حقوق بشر در اینترنت»
United Nations — Human Rights Council: Report on the Promotion, Protection and Enjoyment of Human Rights on the Internet
گزارشهای شورای حقوق بشر سازمان ملل تأکید میکنند که دسترسی آزاد به اینترنت یک حق بنیادین است و محدودسازی آن باید آخرین راهحل باشد و فقط در چارچوبهای استثنایی و با رعایت حقوق بشر انجام گیرد.
https://digitallibrary.un.org/record/3937534?ln=en&v=pdf
«شاخص جهانی امنیت سایبری — اتحادیه بینالمللی مخابرات (ITU)»
The Global Cybersecurity Index — ITU (International Telecommunication Union)
این شاخص نشان میدهد که کشورهایی با اینترنت آزاد (مثل آلمان، کانادا، استرالیا) همزمان از نظر شاخصهای امنیت سایبری در رتبههای بالا قرار دارند.
https://www.itu.int/en/ITU-D/Cybersecurity/Pages/global-cybersecurity-index.aspx
«دستور اینترنت باز — کمیسیون فدرال ارتباطات (FCC، ایالات متحده آمریکا)»
The Open Internet Order — Federal Communications Commission (FCC, USA)
سندی بر ارزشهای اینترنت باز و آزاد و اینکه چگونه قوانین «بیطرفی شبکه» (net neutrality) میتواند آزادی و امنیت را همزمان تضمین کند.
https://transition.fcc.gov/Daily_Releases/Daily_Business/2015/db0312/FCC-15-24A1.pdf
