چرم دوزی یکی از زیباترین هنرهای صنایع دستی است که البته با توجه به کارایی و ماندگاری چرم میتواند یک منبع درآمد بسیار عالی هم باشد. بههمیندلیل هم هست که خیلیها در سالهای اخیر بهدنبال آموزش چرم دوزی هستند. ما در این مطلب خیلی خلاصه اما کاربردی درباره چند مرحله اساسی آموزش چرم دوزی نکاتی را گفتهایم تا شما بتوانید یک دید کلی از این هنر داشته باشید و با خیال راحت تجربه چرم دوزی را به زندگی خودتان اضافه کنید. در ادامه درباره مراحلی مثل برش، چسباندن، دوختودوز و لبهگیری نکاتی را گفتهایم، شما هم اگر درباره هر کدام از مراحل تجربهای دارید با ما درمیان بگذارید چون اکتیک جهان کشف و ارتباط با تجربههای تازه است.
اولین کاری که باید انجام دهید این است که قطعات پروژه خود را برش دهید. برش چرم بهطورکلی اولین گام در ساخت یک کالای چرمی است و برشهای شما بر سختی مراحل بعدی تأثیر میگذارد. برشهای تمیز تضمین میکند که خطوط دوخت شما صاف از کار دربیایند. در این مرحله از آموزش چرم دوزی شما باید ابتدا پروژه خود را با استفاده از خطکش، روی چرم ترسیم کنید. سپس، هر قطعه را با یک چاقو و یک خطکش سنگینتر که قرار نیست لیز بخورد، ببرید.
اولین کاری که در فرآیند آموزش چرم دوزی باید انجام دهید این است که باید سوزنهایی که استفاده میکنید را نخ کنید. دوخت دستی چرم معمولاً با نخ ضخیم مومشده انجام میشود. ضخامت نخ بسیار مهم است چون ممکن است وقتی بخیههای نخ محکم کشیده میشوند، نخ نازک با وجود ضخامت چرم پاره شود. اصولاً یک نخ ضخیم نسبت به طول دوخت و اندازه سوراخی که هنگام دوخت چرم استفاده میکنید، متناسبتر به نظر میرسد.
موم، کار با نخ را آسانتر میکند و همچنین به آن چسبندگی میدهد و از بازشدن آن جلوگیری میکند. میتوانید از نخ مومنشده استفاده کنید، اما نخ در این حالت محکم نخواهد بود. برای بهدستآوردن طول مناسب نخ خود، درزی را که میخواهید بدوزید اندازه بگیرید و در حدود ۲.۵ ضرب کنید. این محاسبه میتواند میزانی نخ کافی به شما بدهد تا کل درز ایجادشده را بدوزید.
دوخت زین، رایجترین دوخت چرم با دست است. برخلاف یک دوخت مستقیم که مانند یک خط و نقطه شکسته به نظر میرسد، دوخت زین هر دوخت را از دو طرف پر میکند و یک خط ناگسستنی شبیه به دوخت چرخ خیاطی ایجاد میکند. این شکل دوزندگی باعث میشود که دوخت زین قویتر از دوخت مستقیم باشد، زیرا اگر یک نخ پاره شود، نخ دیگر همچنان باقی میماند. اصولاً این دوخت مرتبتر و حرفهایتر به نظر میرسد.
برای استفاده از روش یک سوزن، دو پاس، دوخت را با فروکردن سوزن خود در اولین سوراخ درز شروع کنید، نخ خود را از داخل درز بکشید، دمی به طول حدود ۵ سانتیمتر باقی بگذارید، بعد سوزن را از سوراخ دوم درز رد کنید. بعد از سوراخ اول و سپس سوراخ دوم به عقب برگردید و حلقهای ایجاد کنید که انتهای نخ را در جای خود قفل میکند. سپس به دوخت بقیه درز ادامه دهید که بهطورمعمول، یک خط دوخت نقطه دار ایجاد میکند. هر دوخت را محکم بکشید، اما اگر چرم انعطافپذیر است، مراقب باشید که طوری نکشید که پاره شود. وقتی به انتهای درز رسیدید، این بار از هر سوراخ در جهت مخالف، شروع به دوختن به سمت دیگر کنید و فاصلههای مخالف بین سوراخهای دوخت را پر کنید. وقتی به جایی که در ابتدای درز شروع کردید، برگشتید، قبل از اینکه نختان را با استفاده از قیچی ببرید، چند بخیه بزنید تا در جای خود قفل شود.
یک نخ متناسب با درز را برش و یک سوزن چرمی را در انتهای آن جای دهید. یکی از سوزنها را از اولین سوراخ درز (نزدیکترین سوراخ) رد کنید و نخ را از داخل آن بکشید تا در هر طرف به مقدار مساوی نخ وجود داشته باشد. در هر دست یک سوزن بگیرید و با رد کردن یکی از سوزنها از سوراخ دوم درز شروع کنید، میتوانید از هر طرف شروع کنید، اما فرض کنیم قرار است از سمت راست شروع کنید. نخ را محکم بکشید تا یک بخیه ایجاد شود.
حالا سوزن دوم را بردارید و از همان سوراخ در جهت مخالف (از سمت چپ) رد کنید درحالیکه نخ اول را به سمت جلو کشیدهاید، نخ دوم را از سمت چپ به راست بکشید. حالا دوباره یک سوزن در هر دست در طرف مقابل دارید. با هر دو دست به آرامی نخ را به سمت بیرون بکشید و به نخ فشار بیاورید تا یک دوخت یکنواخت ایجاد شود. بعد فرآیند را از نو شروع کنید، سوزن اول را از سوراخ بعدی از سمت راست، سپس سوزن دوم را از پشت آن از سمت چپ وارد کنید. همیشه همین الگویی را که با آن شروع کردید (راست سپس چپ) ادامه دهید تا مطمئن شوید که بخیههای شما تا حد امکان یکدست میمانند. اگر بیرون کشیدن سوزن دشوار است، میتوانید از یک انبر برای کمک به خودتان استفاده کنید.
وقتی به انتها رسیدید باید با هر دو نخ بخیه بزنید تا در جای خود قفل شوند. ابتدا مطمئن شوید که دو سوزن شما از دو طرف مخالفِ آخرین سوراخ شما خارج میشود. یک سوزن را بردارید و از سوراخ پشت آن رد کنید، سپس سوزن دیگر را از طرف دیگر از آن سوراخ عبور دهید. این کار را برای ۳ یا ۴ بخیه ادامه دهید. مطمئن شوید که نخها را بعد از هر دوخت خیلی محکم میکشید تا این دوختها خیلی حجیم نباشند. وقتی بهاندازهکافی پشتدوزی کردید، از یک قیچی استفاده کنید تا انتهای نخ خود را خیلی نزدیک به بخیههایتان ببرید.
هنگامی که پروژه شما تمام شد، اطمینان از تکمیل لبهها، به پروژه شما ظاهری حرفهای میدهد. روشهای مختلفی برای تکمیل لبه وجود دارد، روشهایی مثل براقکردن، رنگآمیزی و تراشکاری لبه. سوزاندنْ احتمالاً سادهترین است و نتایج بسیار خوبی هم به همراه دارد. این فرآیند لبهها را با ذوب الیاف شل بههمراه گرمای ایجادشده از طریق اصطکاک تکمیل میکند. همچنین شما میتوانید لبهها را با یک تکه سمباده بمالید تا زمانی که صاف شوند. یک فرآیند ساده سنگزنی هم شامل موارد زیر است: لبهها را کندن، سنبادهزدن، رنگکردن و براقکردن و سپس درنهایت ظریفکاری لبه با موم.