عروسک بازی یک فضای امن را برای کودکان فراهم می‌کند تا در آن با عواطف و علایق خود آشنا شوند و یاد بگیرند که چگونه با شرایط مختلف در زندگی سازگار شوند. مهارت‌های اجتماعی، مکانیسم‌های سازگاری و مدیریت بحران همگی از طریق بازی کردن تقویت می‌شوند. هنگامی که کودکان با دیگران بازی می‌کنند، فرصت تمرین کردن میانکنش با سایرین و رفتار در موقعیت‌های اجتماعی گوناگون را کسب می‌کنند.
به گفته‌ی دکتر سارا گرسون، عصب‌شناس دانشگاه کاردیف، هنگامی که کودکان جهانی تخیلی ایجاد می‌کنند و با صدای بلند عروسک بازی می‌کنند یک پیام درباره‌ی افکار، عواطف و احساسات دیگران را درونی‌سازی می‌کنند. این کار اثرات مثبت بلندمدت نظیر به کارگیری درجات بالای پردازش‌های اجتماعی و عاطفی و ایجاد مهارت‌های اجتماعی نظیر همدردی را در کودکان به وجود می‌آورد؛ این مهارت‌ها درونی‌سازی و به عادت‌های بلندمدت تبدیل می‌شوند.
به گفته‌ی بنجامین ماردل، محقق آموزش بازی در دانشگاه هاروارد، منظور از عروسک هر جسمی است که کودک حس “دیگری” را از آن برداشت می‌کند؛ بنابراین یک عروسک با شکل حیوان، عروسک انگشتی یا حتی یک دوست خیالی همگی می‌توانند حکم عروسک را داشته باشند.
کودکان معمولا حدود سن 4 سالگی علائم گفتار درونی یا خودمحور را از خود بروز می‌دهند. در این سن آن‌ها افکار خود را با صدای بلند بیان می‌کنند که این نشان‌دهنده‌ی این است که کودکان کسب توانایی در نظر گرفتن افکار، احساسات و خواسته‌های خود و دیگران را آغاز کرده‌اند. به بیان گرسون این مهارت‌ها جهت برقراری ارتباط با دیگران، یادگیری از آن‌ها و مدیریت شرایط اجتماعی گوناگون ضروری هستند. همچنین گفتار درونی به کودک کمک می‌کند تا دوست پیدا کند، برای حفظ دوستی خود با دیگران تلاش کند و به خوبی تحت آموزش معلمان و والدین خود قرار گیرد.
یکی از انواع بازی‌ها که شناخته شده است و روی آن تحقیقات زیادی انجام شده است، بازی “تظاهر” یا بازی نمادین است. در این بازی کودکان واقعیت را تغییر می‌دهند تا در موقعیت‌های رویایی مختلف رفتار کنند. اسباب بازی‌ها و عروسک‌ها مشوق تظاهر در کودکان و عنصر رایج بازی “تظاهر” هستند. بازی “تظاهر” از سن دو سالگی آغاز می‌شود و سپس بین سن 4 و 7 سالگی کاهش می‌یابد؛ با این وجود تحقیقات اخیر حاکی از آن اند که بازی خصوصا از نوع بازی “تظاهر” در سنین بالاتر نیز ادامه می‌یابد.
بازی “تظاهر” به بهبود مهارت‌های اجتماعی و عملکردهای اجرایی کودک کمک می‌کند. منظور از عملکرد اجرایی مهارت های ذهنی است شامل حافظه فعال، تفکر انعطاف پذیر و خودکنترلگری می باشد که روزانه جهت یادگیری، کار کردن و مدیریت زندگی روزمره استفاده می‌شوند. از آن جایی که کودکان باید واقعیت را مهار کنند تا اجزای خیالی بازی را حفظ کنند و باید از حافظه‌ی فعال خود استفاده کنند تا اطلاعات بازی را به خاطر بسپارند، بازی “تظاهر” منجر به تقویت عملکرد اجرایی آن‌ها می‌شود.
در ارزیابی تعدادی کودک 4 تا 12 ساله، بیش از یک سوم آن‌ها تنها هنگامی بازی عروسک بازی را یک فعالیت لذت بخش می‌دانستند که به تنهایی با عروسک خود بازی کنند. با این وجود تمام بازی‌های “تظاهر” اجتماعی در نظر گرفته می‌شوند حتی اگر به تنهایی انجام شوند زیرا که هنگام بازی کودک در واقع در حال ایفای یک نقش در مقابل یک فرد خیالی است.
در آزمایش دیگر داده‌های fNIRS از کودکان 4 تا 8 سالهای که مشغول انواع بازی‌ها نظیر عروسک بازی چه به تنهایی چه همراه با کودک دیگر بودند، جمع‌آوری شدند. طیف نگاری کارکردی مادون قرمز نزدیک یا fNIRS یک شیوه‌ی تصویربرداری از مغز است که به اندازه‌گیری تغییرات اکسیژن خون می‌پردازد. این تکنیک بر پایه‌ی اندازه‌گیری تغییرات جذب نوری (از یک منبع نوری بر سطح سر ساطع می‌شود) توسط هموگلوبین، می‌باشد. بازی‌های تبلت به نحوی انتخاب شدند که خلاقانه بودند و قوانینی بر آن‌ها حاکم نبود. در این بازی‌های رایانه‌ای کودکان به آرایشگری یا ساختمان‌‌سازی می‌پرداختند.
هنگامی که کودکان عروسک بازی می‌کردند نسبت به زمانی که مشغول بازی‌های رایانه‌ای می‌شدند، در مورد افکار و عواطف دیگران بیشتر فکر و صحبت می‌کردند. آن‌ها عروسک را شخص دوم در نظر می‌گرفتند و با او به طور مستقیم صحبت می‌کردند در حالی که کاراکترهای بازی رایانه‌ای را شخص سوم در نظر می‌گرفتند. عروسک بازی با ایجاد جهانی خیالی، فرصت تمرین مهارت‌های اجتماعی، رویارویی با دیدگاه‌های دیگران و صحبت در مورد حالات درونی آن‌ها را برای کودکان فراهم می‌کند.
داده‌های fNIRS نشان دادند که فعالیت ناحیه‌ی شیار گیجگاهی فوقانی خلفی یا pSTS حین بازی انفرادی با عروسک نسبت به بازی انفرادی با تبلت، به میزان بیشتری افزایش می‌یابد. این داده‌ها نشان می‌دهند که عروسک بازی حتی اگر به تنهایی انجام شود، برای تمرین نظریه ذهن و همدردی فرصت‌هایی را تامین می‌کند. منظور از نظریه ذهن، مهارت حدس زدن آن چه که در ذهن دیگران می‌گذرد و سپس درک حالات ذهنی آن‌ها می‌باشد.
عروسک بازی کودکان فعالیتی است که از روی عشق انجام می‌شود. عروسک‌ها اولین شریک بازی آن‌ها هستند و بنابراین دوستی بین کودک و عروسک شکل می‌گیرد که خصوصا برای دختران تا مدتی به طول می‌انجامد. بازی با اسباب بازی بدون هر قانون، کودک را به پیروی از یک مسیر مشخص وادار نمی‌کند و راه‌های بسیاری جهت یافتن مفاهیم و توانایی‌های جدید برای آن‌ها ایجاد می‌کند. تامین فرصت یادگیری از طریق بازی باعث بهبود تفکر نقادانه، توانایی حل مشکلات و تاب‌آوری در کودکان بزرگتر می‌شود.
با وجود اینکه عروسک در رشد و تکوین کودک حائز اهمیت است، قابل درک است که هنگامی که کودک شما در سنین بالاتر از حد رایج با عروسک بازی می‌کند احساس نگرانی کنید.
بعضی کودکان حدود 5 تا 7 سالگی علاقه‌ی خود به بازی با عروسک را از دست می‌دهند و به بازی‌های کامپیوتری روی می‌آورند. سایر کودکان ممکن است تا سن 12 سالگی یعنی درست نزدیک به ورود به دوره‌ی نوجوانی به عروسک بازی ادامه دهند. در این سن والدین انتظار دارند نوجوانشان مانند سایر هم سن و سالانش درگیر ظاهر و لباس خود، پذیرفته شدن در جمع‌های گوناگون، دیده شدن در فضای مجازی و غیره باشد اما تداوم بازی او با عروسکش آن‌ها را نگران می‌کند. اگر والدین تلاش کنند به یاد خواهند آورد که هنگامی که آن‌ها نیز در این سن قرار داشتند، خود را در وضعیتی عجیب می‌دیدند که در آن همچنان از بازی با عروسک لذت می‌بردند.
اما چرا در این سن ترکیبی از احساس خجالت زدگی و لذت به کودکان دست می‌دهد؟ کودکان در این سن نسبت به هویت خود و شیوه‌ای که دیگران آن‌ها را می‌بینند آگاه می‌شوند. این تصور اشتباه که عروسک بازی فعالیتی کودکانه و احمقانه است، باعث ایجاد احساس خجالت در نوجوانی که سعی بر داشتن رفتار بالغانه دارد می‌شود.
هیچ سن مشخصی وجود ندارد که در آن تمام کودکان ناگهان دست از عروسک بازی بردارند و این سن از یک کودک به دیگری متفاوت است. کودکان نباید هیچگاه احساس کنند که برای بازی با اسباب بازی سنی از آن‌ها گذشته است. بازی کردن بخش مهمی از تخیل است که به کودکان کمک می‌کند ذهن و بدن خود را تغییر دهند. هنگامی که سن آن‌ها بالا می‌رود، بازی کردن برای کسب آرامش است که به عنوان یک سبک مقابله‌ای، در مواجه با استرس و یا ضربه روحی به آن‌ها کمک می‌کند.
وقتی نوجوان در فضای مجازی پستی ارسال می‌کند و دیگران آن را می‌پسندند، او موقتا از احساس تنهایی رهایی می‌یابد اما با این وجود هیچ چیز جای برقراری ارتباط اجتماعی را نمی‌گیرد. هنگامی که نوجوانان احساس تنهایی می‌کنند از فضای مجازی برای جبران مهارت‌های اجتماعی رشد نیافته‌ی خود استفاده می‌کنند، با این وجود در نهایت آن‌ها در بلندمدت بیشتر احساس تنهایی می‌کنند. ارتباطات معناداری که به صورت بین‌فردی رخ می‌دهند منبع عمیق و پایدار رضایت و خوشی شخصی هستند.
به گفته‌ی انیشتین بازی کردن بالاترین شکل تحقیق است. به علت کمبود درک مزایای بازی کردن در تحصیلات نوجوانان و کودکان در سنین نسبتا بالاتر، هنوز هم تفکر اشتباه مبنی بر اینکه بازی کردن باعث اتلاف وقت و از دست رفتن زمان یادگیری می‌شود رایج است. واقعیت این است که بازی کردن در بالاتر از سنین ابتدایی کودکی نیز مزایایی به دنبال دارد. بنابراین اجازه دهید نوجوان شما تفریحی را که به شخص او آرامش و نشاط می‌دهد دنبال کند و او را به پیروی از اصول خاص وادار نکنید.
بدیهی است که عروسک‌ها به عنوان اجسام غیرزنده فاقد هر گونه احساسات هستند اما بعد از یک مدت مشخص فرد ممکن است به صورت عمیق به یک عروسک وابسته شود. در این هنگام فرد ممکن است فرض کند که عروسک او دارای احساسات است. بسیاری از کودکان و همچنین بزرگسالان عروسک بازی می‌کنند، با آن‌ها صحبت می‌کنند و مانند یک حیوان خانگی یا موجود زنده از آن‌ها مراقبت می‌کنند. بسته به میزان تخیل و عواطف، این پیوند عاطفی با عروسک به مرور زمان می‌تواند تقویت شود.
بسیاری از کودکان می‌دانند که عروسک آن‌ها یک جسم غیر زنده است و نسبت به آن احساسی ندارند؛ با این وجود کودکانی نیز هستند که در ذهن خود داستان‌هایی می‌سازند و فرض می‌کنند که عروسک آن‌ها دارای احساسات است.
در این بخش به ذکر تعدادی از دلایل علاقه و دلبستگی بزرگسالان به عروسک خواهیم پرداخت:
در این بخش قصد داریم به تعدادی از سوالات متداول والدین پاسخ دهیم:
بعضی از کودکان ممکن است علاقه‌ی خود به عروسک بازی را حول و حوش 5 یا 6 سالگی از دست دهند، در حالی که سایرین ممکن است تا سالهای پیش از نوجوانی نیز به بازی کردن ادامه دهند.
هیچ محدوده‌ی سنی برای بازی با عروسک وجود ندارد. شاید غیرمعمول به نظر برسد اما تعداد زیادی کودک 12 ساله هستند که همچنان عروسک بازی می‌کنند. در جهانی که استفاده از اینترنت رایج است عروسک بازی کودک 12 ساله حتی خوب نیز هست. در صورتی که کودک با وجود ورود به دوران نوجوانی همچنان به بازی با اسباب‌بازی علاقه نشان می‌دهد، رفتار او کاملا طبیعی است و حتی جای شکر دارد؛ البته تا زمانی که بازی کودک جایگزین برقراری دوستی در جهان واقعی نشود و آن را تحت تاثیر قرار ندهد. در واقع نگرانی اصلی در مورد کودکانی است که بازی نمی‌کنند.
درست است که بازی کردن تا یک سن مشخص برای رشد اهمیت دارد اما سن مشخصی که در آن بازی کردن با اسباب بازی باید متوقف شود، وجود ندارد. از نظر پیاژه کودک 4 مرحله رشد شناختی را پشت سر می‌گذارد. در این تئوری مرحله‌ی آخر حدود 11 سالگی است و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. این مرحله که مرحله “عمليات صوری ” نام دارد هنگامی است که فرد می‌تواند از مفاهیم انتزاعی ایده‌هایی را ایجاد کند و فرضیات خود را آزمایش کند. در این سن برای کودکان سخت است که بازی‌های خیالی نظیر عروسک بازی را انجام دهند زیرا که مغز آن‌ها پا در میان می‌گذارد. در این سن این فکر که “برای بازی با عروسک سنی از من گذشته است” به ذهن بعضی کودکان خطور می‌کند. نوجوانان و بزرگسالان همچنان از لحاظ رشدی به بازی کردن نیاز دارند.
بر اساس تحقیقات، کودکان حدود 2 سالگی اجسام را به صورت انتزاعی درک می‌کنند. البته از آنجا که کودکان از 11 ماهگی به اجسام معنا می‌دهند و واقعیت را به شیوه‌ی دلخواه خود می‌بینند، برای عروسک بازی نیازی به صبر کردن تا دو سالگی نیست.
هر کودک منحصر به فرد است و کودک شما یک استثنا نیست. هر کودک علایق و ترجیحات خاص خود را دارد و افکار و علایق خود را انتخاب می‌کند. اما گاهی پیش می‌آید که از نظر کودک بازی با عروسک جذاب و سرگرم کننده نیست و حتی حوصله سر نیز هست. این به این معنا نیست که کودک قادر نخواهد بود غریزه‌ی مادرانه را درون خود پرورش دهد؛ صرفا زمانش برای او فرانرسیده است. کودک ممکن است ارتباطی میان بازی و زندگی واقعی پیدا نکند.
شاید این کودک با مراقبت از حیوانات خانگی به غریزه‌ی مادری خود که در طبیعتش وجود دارد پی ببرد. گاهی مشکلات خانوادگی می‌توانند باعث عدم علاقه‌ی کودک به عروسک شوند. شما نمی‌توانید فرزند خود را مجبور به بازی کردن نقش مادر برای عروسکش کنید اما می‌توانید به کودک پیشنهاد دهید که به جای عروسک بازی، سایر بازی‌هایی که در آن‌ها به او نقش‌های مختلف محول می‌شوند را انجام دهد.
کودکان به راحتی غرق انتخاب‌ها می‌شوند و کودکی که از انتخاب اسباب بازی خود اطمینان ندارد، در نهایت با هیچ چیز بازی نخواهد کرد. در صورتی که قصد دارید کنترل تعداد عروسک ها را در دست بگیرید، باید از شر تعدادی از آن‌ها راحت شوید. عروسک ها و اسباب بازی‌هایی را که مناسب سن کودک شما نیستند را در یک جعبه قرار دهید و در انباری بگذارید. البته بهترین راه این است که از همان ابتدا تعداد زیادی اسباب بازی نخرید.
می‌توانید در جشن‌های تولد از مهمانان بخواهید کادو نخرند. تنها چیزی را برای فرزندتان بخرید که می‌خواهد، نیاز دارد، با آن بازی می‌کند و آن را مطالعه می‌کند.
هنگام خرید اسباب بازی دقت داشته باشید که آیا هدف شما از عروسک بازی فرزندتان سرگرمی است یا افزایش خلاقیت او. درست است که کودک نیاز اساسی به سرگرمی و نشاط دارد اما انتخاب یک اسباب بازی خلاقانه نظیر لگو، پازل یا اسباب بازی ابزاری با جلوگیری از اتلاف وقت او به شکوفایی استعدادهایش به عنوان یک موسیقی‌دان، معمار، مخترع، نویسنده و غیره کمک می‌کند. در حالی که در بازی‌های صرفا سرگرم کننده کودک منفعل است، در بازی‌های خلاقانه او به صورت فعالانه به ساخت و ساز، اختراع و غیره می‌پردازد.
بنابراین این بازی‌ها در افزایش خلاقیت، کنجکاوی، ایده پردازی و توانایی حل مشکل در کودکان موثر هستند. نکته‌ی قابل توجه این است که انجام بازی‌های خلاقانه نظیر بازی با اسباب بازی ابزاری ممکن است منجر به خستگی، بی‌حوصلگی و ناامیدی کودک شود. هنگام انجام بازی‌های خلاقانه سعی کنید با تشویق کردن به کودک انگیزه‌ی ادامه دادن بازی را بدهید.
عروسک باید به نحوی انتخاب شود که از عروسک بازی تنها نشاط و سرگرمی عاید کودک نشود. بهتر است والدین علاوه بر سرگرمی به افزایش خلاقیت، تخیل، تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله و کار گروهی فرزندشان نیز توجه داشته باشند.
هیچ شکی نیست که در قرن اخیر میزان دسترسی کودکان به فضا و زمان بازی به شدت تغییر کرده است. نبود فضای کافی برای عروسک بازی، دخالت بزرگسالان در مدیریت زمان آزاد کودک، ترس از بازی کودک در محیط خارج از خانه از جمله نگرانی‌های رایج در مورد محیط بازی کودک هستند. بسیاری از این نگرانی‌ها می‌توانند مشکلاتی در خصوص رشد، سلامت، رفاه و خوشی کودک به وجود آورند. با فرزند خود در مورد مکان‌هایی که برای بازی کردن ترجیح می‌دهد و آن‌هایی که نمی‌دهد صحبت کنید و دلایل او را نیز بپرسید.
یکی از بدترین کارهایی که والدین می‌توانند انجام دهند، دکوراسیون اتاق کودک مشابه یک اتاق بازی به جای یک اتاق آرام برای خواب می‌باشد. پیش از خواب عروسک ها و سایر اسباب بازی‌ها باید در کمد و دور از چشم قرار گیرند.
عروسک بازی برای یادگیری در دوران کودکی ضروری است. محققان یافته‌اند که یادگیری از طریق بازی، بخش ضروری رشد کودک محسوب می‌شود. عروسک بازی در جهان کودک به او در رهاسازی انرژی انباشت شده کمک می‌کند. بازی با عروسک به کودکان کمک می‌کنند تا با یکدیگر و بزرگسالان ارتباط برقرار کنند.
همچنین عروسک بازی به رشد شناختی کودکان طی سالهای کودکی کمک می‌کنند. عروسک ها می‌توانند سطح تمرکز و حافظه‌ی کودکان را افزایش دهند. نکته‌ای که باید هنگام خرید عروسک برای کودک در نظر داشته باشید، تناسب پیچیدگی بازی با سن کودک است. بازی باید به رشد ذهنی کودک کمک کند تا مبادا حوصله‌ی کودک را سر ببرد.
