در هر سال، تعداد قابل توجهی ساختمان در ایران و سراسر جهان ساخته می‌شود. این ساختمان‌ها متنوع بوده و می‌توانند از جنس‌های مختلفی نظیر نمای فلزی، ساختمان بتنی، نمای آجری و غیره باشند، همچنین به کاربری‌های گوناگونی اختصاص دارند. ساختمان‌های بتنی به عنوان یکی از سازه‌های مقاوم و پرکاربرد در این زمینه محسوب می‌شوند. اما سوالاتی مطرح می‌شود که چقدر عمر مفید یک ساختمان بتنی است و چه عواملی بر عمر مفید آن تأثیرگذارند؟ در این مقاله، به بررسی این مسائل خواهیم پرداخت تا در انتها به پاسخگویی به این سوالات بپردازیم. پس با ما همراه شوید تا اطلاعات مفیدی را در این زمینه کسب کنید.
استفاده از میلگرد و بتن به عنوان مواد اصلی در ساختمان‌سازی، از گذشته تاکنون به دلیل استحکام بالای آنها، گسترش یافته است. حائز اهمیت است که بدانیم بتن به تنهایی حاصل‌کننده استحکام زیادی نمی‌باشد؛ زیرا به سادگی قابل شکستن است. اما با ترکیب بتن و میلگرد، قدرت استحکام ساختمان به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. هرچه ساختمان بتنی مقاوم‌تر باشد، عمر مفید آن نیز به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این ترکیب به نام بتن آرمه یا بتن مسلح شناخته می‌شود؛ زیرا میلگرد درون بتن قرار گرفته و از شکستن بتن جلوگیری می‌کند. لازم به ذکر است که قیمت میلگرد نقش مهمی در تعیین هزینه کلی بتن آرمه ایفا می‌کند.
احتمالاً به دنبال پاسخ به این سوال هستید که عمر مفید یک سازه بتنی یا به عبارت دقیق‌تر، یک ساختمان بتنی چقدر است. باید بگوییم که تخمین عمر مفید یک ساختمان بتنی به عنوان یک مفهوم معقول، بستگی به سه عامل اساسی دارد که در ادامه به تشریح آنها خواهیم پرداخت:
این موضوع به زمانی مربوط است که ساختمان بتنی ساخته شده است و پروانه ساخت آن صادر می‌شود. سن واقعی ساختمان از آغاز ساخت و ساز آن شروع می‌شود.
این عامل به زمانی اشاره دارد که سند مربوط به ساختمان به ثبت رسیده است. سن سندی از زمان ثبت این سند محاسبه می‌شود.
این عامل نشان‌دهنده زمانی است که ساختمان بهره‌برداری می‌شود یا به عبارت دیگر، به کاربران خود تحویل داده می‌شود.
در تخمین عمر مفید ساختمان بتنی، سن واقعی و سن بهره برداری دارای تأثیر بیشتری می‌باشند. به‌عنوان مثال، اگر ساختمان بتنی به مدت چند سال پس از ثبت سند، به کاربران تحویل داده نشود، از سن بهره‌برداری برای تخمین عمر مفید استفاده می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده اهمیت زمانی است که یک ساختمان بتنی وارد فرآیند بهره‌برداری می‌شود.
طول عمر مفید ساختمان‌های بتنی در ایران، در مقایسه با کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی، به طور چشمگیری کمتر است. تخمین زده می‌شود که طول عمر مفید این ساختمان‌ها در ایران معمولاً بین 25 تا 30 سال قرار دارد، در حالی که در کشورهای صنعتی این عدد ممکن است از 100 تا 300 سال برسد.
این اختلاف در عمر مفید ساختمان‌های بتنی در ایران و سایر کشورها، به دلیل کمبود اطلاعات کافی در خصوص عوامل موثر در کاهش یا افزایش طول عمر مفید آنها وجود دارد. در قسمت بعدی این مقاله، به معرفی و بررسی عوامل تأثیرگذار در این زمینه خواهیم پرداخت.
اگر به دنبال راهکارهایی برای افزایش عمر مفید ساختمان‌های بتنی هستید، باید بگوییم که رعایت برخی از نکات ضروری می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد. در این بخش، به معرفی و بررسی برخی از این نکات مفید خواهیم پرداخت.
یکی از عوامل تأثیر گذار در طول عمر مفید ساختمان‌های بتنی، نوع و کیفیت مواد و مصالح مورد استفاده در آنهاست. انتخاب صحیح مصالح نقش مهمی در عمر پایدار ساختمان ایفا می‌کند و می‌تواند به صرفه جویی در هزینه نهایی ساختمان منجر شود. هنگام انتخاب مواد، باید به این نکته توجه داشت که تمامی اجزاء ساختمان از لحاظ ویژگی‌هایی مانند ضریب انبساط و انقباض، سازگاری با شرایط جوی، طول عمر مصالح و سایر موارد مرتبط با یکدیگر همخوانی داشته باشند.
در نظر گرفتن این موارد حین ساخت ساختمان‌های بتنی، به افزایش طول عمر مفید آنها کمک کرده و پایداری و کیفیت بیشتری را تضمین خواهد کرد.
طراحی ساختمان بتنی نیاز به دقت و توجه زیادی دارد. این امر حائز اهمیت است زیرا بی‌توجهی به جزئیات طراحی می‌تواند باعث شود سازه مورد نظر به مقاومت لازم در مقابل عوامل مختلف، از جمله شرایط جوی، برخورده نکرده و در نتیجه عمر مفید ساختمان بتنی کاهش یابد.
هر ساختمان پس از مدتی استفاده، با مشکلاتی مواجه می‌شود و نیاز به تعمیرات دارد. اگر به ساختمان با دقت ویژه ای پرداخته و اقدامات لازم برای تعمیر و نگهداری انجام شود، عمر مفید ساختمان‌های بتنی قابل افزایش است. به عبارت دیگر، توجه به نیازهای تعمیر و نگهداری می‌تواند باعث افزایش عمر مفید ساختمان شده و از مصرف زیاد و بی‌راهه آن جلوگیری نماید. به‌عبارت دیگر، بی‌توجهی به ساختمان ممکن است منجر به کاهش عمر مفید آن شود و در نتیجه، آن را به مستهلک شدن نزدیکتر کند.
قدرت مقاومت ساختمان در مقابل نیروهای داخلی مانند وزن ساختمان و نیروهای خارجی مانند بلایای طبیعی، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در عمر مفید ساختمان‌های بتنی است. اطلاعات علمی و پیشرفت فناوری اخیراً روش‌های جالب توجهی را برای افزایش مقاومت ساختمان به سازندگان ارائه داده‌است. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
این روش‌ها بخشی از استراتژی‌های مقاوم‌سازی ساختمان برای افزایش عمر مفید ساختمان‌های بتنی را تشکیل می‌دهند.
نکته: مقاومت ساختمان در برابر بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله، طوفان، آتش‌سوزی و … نقش حیاتی در تعیین عمر مفید آن دارد.
تاکنون به عواملی پرداخته‌ایم که رعایت آنها منجر به افزایش عمر مفید ساختمان‌های بتنی می‌شود. در اینجا قصد داریم تا با عواملی آشنا شوید که عمر مفید ساختمان‌ها را کاهش می‌دهند. این عوامل، علاوه بر تأثیر بر عمر ساختمان، بر استحکام، مقاومت، و ایمنی آن نیز تأثیر گذار بوده و باعث کاهش آنها می‌شوند.
بدون شک، رطوبت به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار بر کاهش عمر مفید ساختمان‌های بتنی می‌تواند نام ببرد. نم گرفتن از کف و پی ساختمان می‌تواند به شدت استحکام ساختمان را کاهش داده و سازه را تا حدی مستهلک نماید. وجود آب‌های زیرزمینی نیز می‌تواند به طولانی‌مدت منجر به کاهش عمر مفید ساختمان‌های بتنی شود. عایق رطوبتی نانو ساختمان یک فناوری پیشرفته است که در ساختمان‌ها به منظور کنترل و جلوگیری از نفوذ رطوبت به کار می‌رود.
شرایط جوی و بارندگی زیاد نیز جزء عوامل تأثیرگذار در عمر ساختمان می‌باشند. در مناطق با بارش باران فراوان، عمر مفید ساختمان‌ها به طور قابل توجهی کمتر از سایر مناطق می‌باشد. سازندگان ساختمان باید مواردی چون نوع مصالح ساختمانی را با دقت انتخاب کرده و در مناطق با بارندگی زیاد، از مصالح با مقاومت بالا مانند گچ یا رنگ روی سازه‌های سنگی و آجری استفاده نمایند. این اقدامات می‌توانند به کاهش تأثیرات مخرب بارندگی و در نتیجه افزایش عمر مفید ساختمان‌ها کمک نمایند.
باران‌های اسیدی یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش عمر مفید ساختمان‌های بتنی هستند. این نوع بارندگی به طور عمده در شهرهای بزرگ رخ می‌دهد و تأثیرات بسیار مخربی بر ساختمان‌ها دارد. شدت تخریب ناشی از باران اسیدی به حدی است که ممکن است حتی به مصالح ساختمانی با مقاومت بالا آسیب برساند و آنها را به سرعت فرسایش و استهلاک کند.
کمتر کسی به تأثیر اختلاف دمای شب و روز در عمر مفید ساختمان‌های بتنی فکر می‌کند. اما باید بدانید که این عامل تأثیر زیادی در کاهش عمر سازه‌های ساختمانی دارد. فرآیند تأثیر اختلاف دما در عمر ساختمان به این صورت است که افزایش دمای هوا در طول روز باعث می‌شود تا مصالح به کار رفته در ساختمان منبسط شوند. کاهش دما در طول شب هم باعث انقباض مصالح ساختمانی می‌شود. این انبساط و انقباض پس از مدتی سبب ترک خوردن دیواره‌های ساختمان می‌شود. این ترک‌ها حتی در لایه‌های داخلی ساختمان هم ایجاد شده و پس از مدتی باعث کاهش استحکام و عمر مفید ساختمان‌ها می‌گردد.
همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، در زمان ساخت ساختمان‌ها، به ویژه ساختمان‌های بتنی، باید به مواردی مانند سازگاری ضریب انبساط و انقباض مصالح ساختمانی با یکدیگر و همچنین سازگاری مصالح با شرایط جوی منطقه دقت کرد تا بتوانید از این طریق عمر مفید ساختمان‌های بتنی را افزایش دهید.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در عمر مفید ساختمان‌ها، اختلاف شدید دما در فصول مختلف سال است. این اختلاف دمای فصول تاثیری مشابه با تأثیر اختلاف دمای شب و روز بر ساختمان‌ها دارد و باعث کاهش عمر مفید ساختمان‌های بتنی می‌شود.
در این مقاله سعی کردیم تا شما خوانندگان عزیز را با مسائلی مانند عمر مفید ساختمان‌های بتنی و فلزی و عوامل تأثیرگذار بر کاهش عمر ساختمان‌ها مختلف آشنا کنیم. همچنین، مواردی را عنوان کردیم که با رعایت آنها می‌توان عمر سازه‌های گوناگون را تا حد قابل توجهی افزایش داد. امیدواریم که مطالب گفته شده در این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد. در پایان، از شما درخواست می‌کنیم تا تجربیات خود را در این زمینه از طریق بخش ارسال دیدگاه با ما و سایر خوانندگان این مطلب به اشتراک بگذارید و همچنین نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
