از مهمترین مسائلی که امروزه "جامعه علمی" با آن روبرو است می توان به بحران غذا برای جمعیت رو به رشد، بحران زیست محیطی، انرژی پاک و کنترل بیماری های واگیردار اشاره کرد. به اعتقاد من از حیث اضطرار و سرعت تاثیر، دسته آخر در صدر مسائل قرار می گیرند و چه بسا از آغاز "موج سوم" و انقلاب ارتباطات، مواجهه با ویروس کرونا مهمترین آزمون "علم مدرن" و "روش علمی" بوده است.
امروزه روند تولید علم متحول شده است و اکتشافات و پیشرفت های بزرگ علمی از دل همکاری‌های بین‌المللی و میان‌رشته‌ای بیرون می‌آیند. اگرچه رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، روش علمی را سریع تر کرده و به تولید معرفت علمی شتاب بخشیده است، اما به نظر می رسد، پاسخ گویی به مشکلات امروز بشر_ که با افزایش ارتباطات جهانی پیچیده تر شده است_ نیز نسبت به قبل سرعت بیشتری را می طلبد.
ارائه نتایج علمی در خصوص حل بحران ویروس کرونا، به مراتب کند تر از شیوع این ویروس و آثار مخرب آن اتفاق افتاده است. روایات مختلف و اکثراً متناقض در خصوص نحوه انتقال، علائم بیماری، روش درمان، داروهای موثر، پیشبینی جمعیت مبتلا و زمان تولید احتمالی واکسن، همه شاهدی بر این ادعاست. درست است که معرفت علمی با حفظ کیفیت روش تحقیق و تفسیر نتایج حاصل می‌شود، اما به نظر می رسد جامعه علمی به مفهوم "سرعت" و "اضطرار" در تولید معرفت علمی، کمتر توجه کرده است.
همچنین قواعد روش علمی، در برخی از مواقع باعث ایجاد انحراف در تصمیمات و سیاست ها شده است. به عنوان مثال، در تعریف علمی، "بیمار مبتلا به ویروس کرونا" کسی است که ابتلای او از طریق کیت تشخیص کرونا و یا اسکن ریه محرز شده باشد! و بیمارانی، که به واسطه کمبود احتمالی امکانات آزمایش نشده اند، هیچ گاه شمرده نمی شود.
با اینکه جامعه علمی قادر به پاسخگویی سریع به نیاز های مرتبط با بحران ویروس کرونا نبوده، کم و بیش رویکرد انحصار طلبانه خود را آشکار کرده است. همانند نظر معروف فایرابند، که تعصب و سعی در به حاشیه بردنِ سنت های دیگر را رفتار غالب طرفداران علم مدرن می داند، معتقدم جامعه علمی در این برهه حساس، از نقد و ارتقای فرایندها و قواعد دست و پاگیرو کند خود چشم بسته و تنها مسیرتخطئه سایر سنت های فکری و منابع معرفتی را در پیش گرفته است. کاملاً درست است که سیاست هایی مانند انتشار دستورالعمل های سازمان بهداشت جهانی جهت رد شایعات و نسخه های طب سنتی و موضع گیری سازمان نظام پزشکی ایران نسبت به مدعیان طب اسلامی، ضروری است؛ اما باید توجه داشت که یکی از دلایل ترویج معارف غیر علمی در جامعه خلاً معرفت علمی و عدم ارائه دانسته های علمی است.
بدیهی است که درک اینکه "چه نمی دانیم" مرحله ای مهم در فرایند "دانستن" است؛ اما جامعه ای، که بیش از هر زمان به دانشگاه و دانشگاهیان چشم دوخته، انتظار ارائه "دانسته" دارد. روش های جدید دانستن مانند ویکی ساینس، آزمایش های غیر متمرکز و توزیع شده، انتشار نتایج منفی پژوهش ها و آزمایش ها، و طراحی آزمایش هایی که از داده هایی، که به صورت غیر تهاجمی جمع آوری می شوند، استفاده می کنند و . . . نمونه ای از تلاش های دانشمندان در جهت ارتقای روش علمی است.
بنظر می رسد امروز باید به انتظار نشست که شاید نسخه شفا بخش بشر و راه حل کنترل این مشکل جهانی از چین یا روسیه برسد. کشورهایی، که احتمالا کمتر از دیگر کشورهای پیشرو، تحت کنترل و تاثیر علم مدرن هستند. کافی است، یک گروه تحقیقاتی در یکی آزمایشگاه احتمالاً نظامی آنها، تصمیم بگیرد کمی در اتیکس روش علمی اغماض کند و میلیون ها نفر از ترس مرگ رهایی یابند . . .
