در دنیای امروزی کسب و کار، خدمات مشاوره ای روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند که بسیار قابل تأمل است. نیاز به مشاوره در سراسر دنیای تجارت در حال افزایش است. از منظر مدیریت، فرآیند مشاوره تجاری را می توان به گونه ای تعریف یا تبیین کرد که به سایر حوزه های فعالیت های انسانی مانند آموزش، بهداشت، مهندسی، ارتباطات، امور مالی و غیره نیز کمک کند. مشاوره امروزه به یکی از حوزه های اصلی علم مدیریت تبدیل شده است.
هدف این مقاله ارائه یک چارچوب قابل قبول در مورد مراحل مشاوره تجاری است. گرچه چارچوب استاندارد و جهانی در این زمینه وجود ندارد اما اکثر محققان و صاحبنظران در سراسر جهان فرآیند مشاوره را عموما به هفت مرحله تقسیم کرده‌اند و این مراحل در این جا به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد. و همچنین تلاش کرده ایم که مقاله را با یک نتیجه گیری مناسب به پایان رسانیم.
مشاوره اساساً در مورد کمک به سازمان، گروه، تیم یا فرد دیگر برای گذر از یک حالت به حالت دیگر است. فرآیند مشاوره عموما توسط مدیریت یک سازمان برنامه ریزی می شود. بنابراین می توان گفت، مشاوره اساساً به انتقال بین حالت های مختلف سازمان مربوط می شود.
این مرحله ورود به سازمان است. اینجا اولین تماس بین مشتری و مشاور اتفاق می‌افتد و ۲ طرف از طریق جلسات حضوری به شناخت یکدیگر کمک می کنند. مشاور ابتدا تصمیم می گیرد که چگونه می تواند در حل مسئله و مدیریت بحران به مشتری کمک کند.
مرحله بعد از شناخت مرحله تشخیص اولیه است. در این مرحله مشاور باید تمرکز مشتری را به سمت تجزیه و تحلیل مشکل و هدف معطوف نماید. همکاری بین مشتری و مشاور در این مرحله شکوفا می شود. مشاور باید الگوهای عملکرد سازمان را بیابد و نیازها و منابع مربوط به تحول کسب و کار را ارزیابی کند. جمع‌آوری داده‌ها در این مرحله یک وظیفه اصلی است زیرا به کیفیت راه‌حل‌های آینده مربوط می‌شود. مباحث و شرایط مالی هم باید در این مرحله مشخص شود تا از بروز اختلافات در آینده جلوگیری شود.
مشخص کردن مفاد قرارداد و عقد آن که عموما آن را پیمانکاری می نامیم مرحله سوم فرآیند مشاوره کسب و کار است. قرارداد باید به زبانی شفاف و قانونی نوشته شود. بیان مشکل، اهداف و چشم انداز، فهرست بازیگران مهم، نقاط عطف و اعلام شرایط مذاکره مجدد بخش‌های اساسی چنین قراردادی است.
این مرحله، مرحله تشخیص مسئله است. این مرحله ای است که باید بررسی عمیق تری از مشکل انجام شود. مشکل باید به طور کامل تجزیه و تحلیل شود، نقاط اجماع و تضادها باید فیلتر و به آنها پرداخته شود، ارزیابی ذهنیت مشتری انجام شود و داده های فراوان از طریق جلسات مصاحبه جمع آوری شود. مشاور باید در این مرحله مانند یک کارآگاه، راه خود را مشخص کند. طیف وسیعی از تکنیک های تشخیصی را می توان به محض اینکه مشتری به طور کامل در فرآیند درگیر شد، اعمال کرد.
بعد از اینکه مسئله تشخیص داده شد و ارزیابی های لازم صورت گرفت به مرحله گزارش می رسیم. در این مرحله باید از مشتری خواسته شود تا ارائه گزارش را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. لازم است که حتما توصیه ها و داده ها نیز در گزارش لحاظ شود. همچنین، مسیر اقدام بعدی باید مشخص شود و سؤالاتی مانند چگونگی، کی و چه چیزی باید به گزارش پاسخ داده شود و نظرات مشتری از وی اخذ شود.
بعد از مطالعه و بررسی گزارش و پیشنهادات توسط مشتری به مرحله اجرا می رسیم. از طریق اجرا، مشتری و مشاور امکان سنجی پیشنهادات ارائه شده توسط مشاور را بررسی خواهند کرد. این پیشنهادات در صورت لزوم قابل تغییر هستند. علاوه بر این، نواقص در برنامه ریزی را می توان کشف و اصلاح کرد. مقاومت احتمالی در برابر فرآیند تغییر را می توان ارزیابی کرد. سناریوی زمان اجرا سازمان باید به طور کامل تجزیه و تحلیل شود تا اجرای طرح ها و پیشنهادات را تسهیل کند. همچنین برنامه های آموزشی کارکنان با توجه به نیازهای سازمان نیز در این مرحله اجرا می شود.
بعد از اجرا در فرایند مشاوره، باید بازخورد تغییرات و تاثیر پیشنهادات و توصیه های مشاور را مورد توجه قرار دهیم و اصولی که باعث ارتقا سازمان می شود را یاد بگیریم و از طریق یادگیری مسیر توسعه و رشد سازمان را در درون سازمان نهادینه نماییم.
توجه به این نکته ضروری است که ادامه همکاری با مشاور و یا قطع همکاری با او، بستگی مستقیم به بازخورد های گرفته شده دارد.
نتیجه
همانطور که ذکر شد، فرایند مشاوره یک چارچوب استاندارد و کاملا مشخص ندارد ولی توجه به این نکته لازم است که مراحلی که در این مقاله از آنها صحبت کردیم جز مراحل لاینفک مشاوره تجاری می باشد، و قطعا یک مشاور حرفه‌ای کسب و کار باید اصولی را رعایت کند که مشتری تاثیرات فرایند مشاوره را به صورت عینی لمس نماید، چرا که اگر کار مشاوره اصولی و تخصصی انجام نشود، نه تنها باعث رشد و ارتقای سازمان نمی شود، بلکه ممکن است آسیب های جبران ناپذیری را به کسب و کار وارد آورد.
در پایان پیشنهاد می شود برای انتخاب مشاور تجاری و مشاوره کسب و کار نهایت دقت و توجه را به کار ببرید و از سوابق، رزومه و صلاحیت های مشاوری که در نظر می گیرید اطلاعات کامل را کسب کنید و در مرحله آشنایی و شناخت اولیه از کلیات برنامه او آگاه شوید و به این نکته توجه کنید که مشاوره در دنیای کسب و کار علاوه بر علم نیاز به تجربه عملی و کاربردی دارد.
