با توجه به نفوذ فناوری تلفنهای همراه در چند سال اخیر، شاهد پیشرفتهای فراوانی در فناوری های مبتنی بر تلفن هوشمند و در حوزه پرداخت بوده ایم.کارگیری کدهای QR . تلفن همراه از گذشته توانمندتر شده، به طوری که تلفن هوشمند نام مناسبی برای آن به نظر میرسد؛ دستگاهی هوشمند که قابلیتهای آن فراتر از یک تلفن است. از ویژگیهای اصلی این تلفنهای هوشمند میتوان قابلیت نصب نرمافزارهای کاربردی و ارتباطات اینترنت با کیفیت بالا را برشمرد. نظام پرداخت، ساز و کاری است که در آن وجه از حسابی در یک بانک به حسابی در بانک دیگر منتقل میشود و از این رو نقش نظام پرداخت در اقتصاد همانند رگهایی است که پول را به بنگاههای مختلف اقتصادی میرسانند. بانکداری الکترونیکی با استفاده از فناوریهای پیشرفته نرمافزاری و سختافزاری که مبتنی بر شبکه و مخابرات، تبادل منابع و اطلاعات مالی را به صورت الکترونیکی انجام میدهند، باعث شده حضور فیزیکی مشتری در شعب بانکها کاهش یابد. بانکداری الکترونیکی با دارا بودن کانالهای نوین ارتباطی تاثیر بسزایی در نظام پرداخت دارد و موجب کاهش هزینههای بانکداری شده است. از این رو تلفن همراه هوشمند با توجه به قابلیتهای متعدد و عمومی شدن استفاده از آن و دارا بودن کانالهای نوین و مختلف ارتباطی، نقش بسزایی در آینده بانکداری الکترونیکی و در سطح کلان آن در نظام پرداخت ایفا خواهد کرد.
QR-codeکه در ابتدا با هدف استفاده در تولید تجهیزات صنعتی ابداع شد، امروزه کاربردهای گستردهای پیدا کرده است؛ مهمترین دلایل گسترش آن اطلاعات زیادی است که QR-codeمیتواند در خود ذخیره کند و همچنین به واسطه پیشرفت سالهای اخیر در صنعت تلفنهای همراه و رواج گوشیهای هوشمند و تبلتها، قابلیت خواندن و انتقال اطلاعات گوناگون نهفته در این کدها، توسط دوربین تلفنهای همراه هوشمند برای همگان به راحتی فراهم شده است. QR-code هم اکنون در مفهومی بسیار وسیع در اروپا، آمریکا، آسیای شرقی و حتی کشور ما مورد استفاده قرار میگیرد و در روزنامهها، تبلیغات، راهنمایی گردشگران، ردیابی کالا و کارتهای بازرگانی کاربرد فراوان پیدا کرده است. در مستند مذکور به شرح طرح کلی کسب و کار، فلوچارت فروش اینترنتی کارت هدیه و فروش از طریق اپلیکیشن و وب سایت، معماری فنی و تحلیل مالی و اقتصادی طرح پرداخته شده است.
میتوان کسب و کارهای مرتبط با پرداخت همراه را به سه دسته خویشفرما، تجارت کوچک و تجارت بزرگ تقسیمبندی نمود که در ادامه برخی از شرکتهای استفادهکننده از پرداخت همراه را ذکر خواهیم کرد.
فروشندگان بزرگ در بکارگیری کیوآر در حوزه پرداخت، فرآیندclosed loop خود را با ارائه کیف پول موبایلی مبتنی بر کیوآر راه اندازی نموده اند که در آن مشتریانی که دارنده اپ هستند با اسکن کیوآر در هنگام خرید پرداخت را از طریق کیف پول موبایلی فروشگاه مربوطه انجام دهند. در این بخش میتوان فروشگاههای زنجیرهای بزرگ را به عنوان مشتریان اصلی تکنولوژی پرداخت همراه دانست که سبب سرعتبخشی در فرآیند پرداخت مشتریان و همچنین جلب رضایت آنان با توجه به آسانی و امنیت بالای این نوع پرداخت میشود. در سال ۲۰۱۵ فروشگاههای زنجیرهای Walmart قابلیت پرداخت موبایل با کیوآر کد را به اپلیکیشن موبایل خود افزود که با استقبال گستردهی مشتریانش مواجه گردید. همچنین کمپانی STARBUCKS از این تکنولوژی برای پرداختیهای خود بهره گرفت که در حال حاضر بیش از ۱۲ میلیون از مشتریانش از پرداخت همراه این شرکت استفاده میکنند که بر اساس آمار منتشر شده در هفته بیش از ۶ میلیون از پرداختیها با استفاده از پرداخت موبایلی صورت میپذیرد.
فروشندگان کوچکتر نظیر سوپرمارکتها، فروشندگان پوشاک و البسه، رستورانها و … از کاربران اصلی این بخش هستند که با استفاده از پرداخت موبایلی علاوه بر دستیابی به اطمینان هرچه بیشتر مشتریان خود، میتوانند به شناسایی مشتریان دائمی پرداخته و با ارائهی تسهیلاتی به افزایش میزان خرید آنان و همچنین افزایش تعداد مشتریان وفادار خود بپردازند. کمپانی SHELL یکی از کاربران پرداخت همراه بوده که در پمپ بنزینهای خود با استفاده از تکنولوژی کیوآر کد به دریافت مبلغ سوخت مشتریان خود میپردازد و این امر سبب سرعت در پرداخت و کاهش زمان حضور رانندگان در محل سوختگیری شده است. همچنین شرکت Paytm به عنوان یکی از بزرگترین عملگرهای پرداخت در کشور هند، پرداخت با استفاده از کیوآرکد را به اپلیکیشن موبایل خود افزوده است. در نهایت شرکتهای تاکسیرانی در کشورهای مختلف را میتوان یکی دیگر از کاربران این تکنولوژی معرفی نمود که با نصب کیوآر کد در خودروهای خود به دریافت کرایه از مسافران میپردازند.
این نوع پرداختی در زمانی صورت میگیرد که شخصی قصد داشته باشد به شخص دیگری پول دهد. برای مثال میتوان به اعضای خانواده، دوستان و آشنایان اشاره کرد و همچنین میتوان برخی کسب و کارها نظیر پزشکان و یا فروشندگان خرد در شبکه های اجتماعی را نیز از مشتریان اصلی این بخش دانست. با استفاده از پرداخت همراه دیگر نیازی به استفاده از شماره کارت نبوده و براحتی میتوان برای اعضای خانواده جابجایی پول را انجام داد و همچنین پزشکان میتوانند به راحتی از تکنولوژی کیوآر کد برای دریافت هزینههای درمانی از بیماران خود پرداخته و سبب تسهیل و سرعتبخشی در فرآیند واریز پول در مطبهای خود شوند.
در نهایت میتوان گفت که هر کسب و کاری که با جابجایی پول همراه باشد میتواند یکی از کاربران پرداخت همراه (پرداخت موبایلی) باشد و با این روش علاوه بر سرعتبخشی به پرداختها، پرداختی ایمن را برای مشتریان خود فراهم کند.
زمانی که صحبت از پرداخت موبایلی میشود، نمیتوان چین را که از اولین کشورهایی پیشتاز در این حوزه است، نادیده گرفت. بر اساس گزارش CNNIC[1]در سال 2017، در حدود 583 میلیون نفر از مردم کشور چین از سرویس پرداخت موبایلی استفاده کردهاند و طبق گزارش IResearch، در سال ۲۰۱۶ تعداد تراکنشهایی که از طریق پرداختهای موبایلی انجام شده به ارزش حدودی ۹ تریلیون دلار بوده (9۰ برابر ارزش پرداختهای موبایلی انجامشده در آمریکا) و این رقم در سال 2017 به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در زمیه پرداخت با کیوآر کد نیز پیش بینی شده است که در سال 2020، مصرفکنندگان چینی ۲۵ تریلیون دلار را تنها از طریق پرداخت موبایلی و کدهای کیوآر، مدیریت کنند. موفقیت سازوکار پرداخت موبایلی و کیوآر در چین عمدتاً تحت تأثیر استفاده مشتریان از کیف پولهای موبایلی محبوب مانند علیپی[2]و ویچت/تِنپی[3]است که بخش اعظم بازار پرداخت موبایلی را پوشش داده و نیاز مشتری و خردهفروش را در پرداخت به سادگی رفع میکنند. در واقع علیبابا و تنسنت، خدمات شبکههای اجتماعی، تجارت الکترونیک، پرداخت و سایر امور مالی را یکجا در اپلیکیشن خود پیادهسازی کردند و یک اکوسیستم کاربرپسند را به وجود آوردهاند که باعث شد یک انفجار بزرگ در سیستم پرداخت موبایلی کشور چین به وقوع بپیوندد.
از جمله مهمترین مواردی که باعث نفوذ بالای پرداخت موبایلی در چین شده است، عبارتند از:
امکان کنترل هزینه: عدم تمایل به استفاد از کارت های اعتباری به دلیل اعتقاد فرهنگی به ذخیره کردن سرمایه مالی به جای خرج کردن آن خصوصاً زمانی که به اندازه کافی پول در دسترس نیست.
سرویس پرداخت علیپی که زیرمجموعه گروه علیبابا محسوب میشود از معروفترین بسترهای پرداخت در چین است که از سال 2004 آغاز بکار کرده است. این سرویس در سال 2016 دارای سهم بازار 55 درصد در چین بوده و در حال حاضر به ۵۲۰ میلیون کاربر چینی و ۸۷۰ میلیون کاربر فعال جهانی خدمات خود را عرضه مینماید و توانسته است با پیشی گرفتن از پی پال تبدیل به بزرگترین بستر پرداخت موبایلی در دنیا گردد.
نام دیگری که برای درگاه علی پی در نظر گرفته میشود، پی پال شرقی است! با وجود شباهتهای زیادی که این دو سرویس پرداخت به یکدیگر دارند افرادی که در چین زندگی میکنند، ترجیح میدهند از این سرویس برای خرید از سایتهای خارجی استفاده کنند.
در حالت کلی به عنوان خریدار میتوان از طریق دو روش زیر از طریق این درگاه، پرداخت را انجام داد:
§ اسکن کیوآرکد و سپس انتقال به صفحه پرداخت علی پی
§ وارد شدن به حساب کاربری از طریق صفحه پرداخت علی پی
ایجاد روش پرداخت قابل اعتماد از طریق ارائه خدمات واسط به فروشگاه آنلاین تائوبائو با هدف کاهش ریسک خرید از سمت خریدار ( یکی از معضلات خرید اینترنتی در چین، کلاهبرداری بالا در خرید آنلاین و در نتیجه عدم اعتماد خریداران به فروشندگان اینترنتی بوده است)
ایجاد روش پرداخت سودمند با راه اندازی کیف پول مجازی جهت پس انداز پول و تخصیص سود به دارندگان کیف پول بیشتر از سود بانکی
فراگیر نمودن خدمات پرداخت با همکاری با بیش از 65 موسسه مالی از جمله ویزا کارت و مستر کارت و ارائه خدمات پرداخت برای تائوبائو، تیمال و تعداد ۴۶۰ هزار مورد از کسبوکارهای آنلاین و محلی
قابلیت اتصال به حساب بانکی و مدیریت حساب بانکی
ایجاد سرویس بازپرداخت برای کارتهای اعتباری و پشتیبانی از کارتهای اعتباری صادرشده از ۳۹ بانک محلی
گسترش خدمات در حوزه تجارت الکترونیک ( خدمات بیمه، بانکداری کسب و کارهای کوچک و خدمات سوپر مارکت تی مال، خرید بلیت هواپیما، قطار، همکاری مشترک با اوبر با هدف پرداخت با یوان در هر نقطه از دنیا بدون نیاز به تبدیل آن)
امکان پرداخت در محل با استفاده از کیوآرکد و ایجاد روش پرداخت چند نفره ( تقسیم هزینه بین افراد و پرداخت توسط هر کدام)
ایجاد وفاداری با اعطای امتیاز به کاربران بر اساس اعتبار آنها
توسعه خدمات بین الملل با ایجاد امکان تراکنش با بیش از نه ارز عمده خارجی
کمپانی چینی تنسنت (Tencent)که در زمینه اپلیکیشنهای پیامرسان فعالیت دارد، با ارائه سرویس وی چت، کلیه مبالغ دریافتی از کاربران خود را با کیو آر کد انجام میدهد. در واقع سرویس پیام رسان وی چت که همان پلتفرم بازی و رسانه اجتماعی تنسنت است، یک دهه بعد از علیبابا و با ۸۹۰ میلیون کاربر وارد عرصه پرداخت موبایلی شد که در حال حاضر 40 درصد از سهم بازار چین و در حدود 400 میلیون کاربر پرداخت را از آن خود کرده است. میتوان گفت همه فروشگاههای بزرگ در چین از روش پرداخت با کیوآر کد علی پی و ویچت را پشتیبانی میکنند.
§ فراهم سازی امکان پرداخت قبض، بازی، خرید و دسترسی به سرویسهای دولتی بدون نیاز به خروج از اپلیکیشن
گسترش خدمات در حوزه تجارت الکترونیک
قابلیت اتصال به حساب بانکی و مدیریت حساب بانکی
امکان پرداخت درون برنامهای برای برندها و تولیدکنندگان محتوا و منتفع نمودن مستقیم تولیدکنندگان محتوا از طریق استفاده از پول به جای لایک
ارائه اعتبار و اعطای امتیاز بر اساس دادههای مصرفی و عادات رفتاری کاربر و امتیازدهی به کاربر بر اساس روابط اجتماعی کاربران در ویچت
گسترش خدمات پرداخت آنلاین (پرداخت آنلاین تاکسی، پذیرش در اپ استور و غیره)
گسترش خدمات در حوزه تجارت الکترونیک ( بیمه، سرمایه گذاری، همکاری با شرکت استارباکس و غیره)
به صورت خلاصه، علیبابا و تنسنت، خدمات شبکههای اجتماعی، تجارت الکترونیک، پرداخت و سایر امور مالی را یکجا در اپلیکیشن خود پیادهسازی کردند و یک اکوسیستم کاربرپسند را به وجود آورده اند. همین دلیل بود که باعث شد یک انفجار بزرگ در سیستم پرداخت موبایلی کشور چین به وقوع بپیوندد.
هند نیز همانند چین از نرخ بالای پذیرش فناوری پرداخت موبایلی بهره برده است که از دلایل آن میتوان به نبود زیرساختهای بانکداری مانند زیرساختهای آمریکای شمالی و اروپا اشاره نمود که درنتیجه منجرب اشتیاق بیشتر فین تک ها به سرمایهگذاری در این حوزه شده است چراکه ایجاد زیرساختهای الکترونیک نسبت به زیرساختهای بانکداری فیزیکی ارزانتر است.
ارائه کیف پولهای موبایلی هم ازجمله دیگر اقدامات هند برای پیشروی و استفاده از آخرین تکنولوژیهای دنیا بود، معروف ترین این کیف پولها مبتنی[4]UPI یا رابط پرداخت یکپارچه میباشند.
برخی از مهمترین مواردی که منجرب نفوذ بالای پرداخت موبایلی در هند شده اند عبارتند از:
دارابودن بالاترین نرخ تلفن همراه در جهان
تدوین قوانین رگولاتوری با هدف جامعه بدون پول نقد (حذف اسکناسهای ۵۰۰ و ۱۰۰۰ روپیهای و ۸۶ درصد از چرخه ارزی کشور )
راه اندازی سرویس رابط پرداخت یکپارچه UPI و فراهم نمودن امکان وصل اپلیکیشنها به 55 بانک بزرگ هند
پیتم (Paytm) سیستم پرداخت تجارت الکترونیک و کیف پول دیجیتالی کشور هند و تحت حمایت علی بابا و سافت بنک است که در حال حاضر دارای200 میلیون کاربر و 7 میلیون پذیرنده میباشد و در سال 2010 راه اندازی شده و خدماتی از جمله شارژ موبایل، پرداخت قبض، رزرو فیلم و سفر و رویداد، امکان انجام پرداختهای درونفروشگاهی در فروشگاهها و خواربارفروشیها، رستورانها، پارکینگها، داروخانهها و موسسات آموزشی با استفاده از کد کیوآر پیتم را برای فرد فراهم میکند.
ارائه خدمات زیر باعث شده است که در سال 2017، پی تم بتواند عنوان اولین اپلیکیشن پرداخت کشور هند با بیش از ۳۰۰ میلیون دانلود را به دست آورد.
راه اندازی پلتفرم شارژ DTH[5]
پیاده سازی کیف پول پی تم و استفاده از آن به عنوان گزینه پرداخت در قطار و اوبر
اضافه شدن سرویس کیوآر کد و ایجاد امکان خرید بلیت سینما، رویدادها و پارکهای تفریحی، رزرو بلیت هواپیما با استفاده از آن (در حال حاضر بیش از ۷ میلیون پذیرنده در سراسر هند از این کدها برای پذیرش پرداختهای مشتریان استفاده میکنند.)
افزایش تعداد کاربر از طریق ارائه خدمات مالی به بیش از 500 میلیون نفر ارز شهروندانی که هیچ گونه دسترسی به سرویس های بانکی نداشتند
راه اندازی بانک پرداختی خود و اعطای نرخ سود 4%
پذیرش تمامی کدهای کیوآر موجود در بازار
اضافه نمودن سرویس پیام رسانی
ارائه سرویس Inbox با قابلیت مشاهده برنامه های تلویزیونی، اخبار، مسابقات و پرداخت درون برنامهای
راه اندازی اپلیکیشن خرید آنلاین پی تم مال (ارائه مدل آفلاین به آنلاین) در رقابت با آمازون و فلیپ کارت و ایجاد شرایط منحصر به فرد برای ۱۵ میلیون فروشگاه خردهفروشی آفلاین با وارد شدن در حوزه تجارت الکترونیک
فرهنگ پرداخت در کشورهای توسعه یافته تفاوت بارزی با کشورهای در حال توسعه دارد. در این کشورها درصد بالایی از جمعیت دارای حساب بانکی بوده و میزان نفوذ کارت اعتباری و استفاده از ابزارهای پرداخت نظیر پوز بسیار بالا است. به دلیل عادت کردن مشتری به استفاده از این ابزارهای پرداخت، بکارگیری کیوآر کد در سطح گسترده، هزینه بالای فرهنگ سازی را در بر دارد و بیشتر کاربرد آن در شناسایی مشتری و رمزینه نمودن اطلاعات کارت جهت جلوگیری از تقلب بوده است. در زمینه پرداخت، بیشترین مورد استفاده کیوآرکد در پرداخت در محیط بسته بوده که توسط فروشگاه های مختلف توسعه یافته است.
معروف ترین خرده فروشانی که از کیوآر کد برای پرداخت های درون فروشگاهی استفاده نموده اند، عبارتند از:
اپلیکیشن استار باکس در حال حاضر 24 میلیون کاربر دارد و نزدیک به یک سوم مشتریان آن پرداختهایشان را از طریق تلفن همراه انجام میدهند. استارباکس از معدود شرکت دارای کیف پول مستقل در حوزه خرده فروشی است که شمار مشتریانی که از آن استفاده میکنند مرتبا در حال افزایش است.
از دلایل موفقت استارباکس:
تجربه راحت و آسان
استفاده از جوایز در صورت استفاده از اپ مانند قهوه رایگان
شناسایی رفتار مشتریان و ارائه تخفیف بر اساس رفتار
استفاده از پلتفرم علی پی برای ارائه خدمت به مشتریان چینی در مالزی
فروشگاه زنجیرهای والمارت روی دست آمازون زده و اپلیکیشن جدیدی راهاندازی کرده است که قابلیت اسکن و پرداخت اجناس خریداریشده را برای خریدار فراهم میکند و دیگر نیازی به انتظار در صفهای طولانی نیست. یکی از مزایای این روش آن است که اطلاعات پرداخت از طریق شبکه فروشگاه فروشنده منتقل نمیشود بلکه در سیستم فروشنده ذخیره شده که بصورت بالقوه توکندار است و درنتیجه احتمال افشای آن حین انتقال یا ذخیره کاهش مییابد. همچنین مشتریان الزامی به همراه داشتن کارت پرداخت در فروشگاه ندارند. البته رویکرد برنامه پرداخت والمارت، انحصاراً برای این کمپانی است. برای اینکه کدهای کیوآر به صورت گستردهتر در تراکنشها استفاده شوند، باید استانداردهایی داشته باشیم که فروشندگان و تأمینکنندگان پرداخت بتوانند به کار ببندند.
تسکو اولین فروشگاهی بود که امکان پرداخت موبایلی از طریق کیوآر کد را ایجاد کرد. هدف از این کار تبدیل زمان حمل و نقل به زمانی ارزشمند برای خرید بود. تسکو این کار را از طریق نصب پوسترهای حاوی کیوآر کد در ایستگاههای مترو انجام داد. به این ترتیب این فروشگاه فروشندهای ندارد، بلکه هر کالا یک کیوآر کد مخصوص به خود دارد و خریدار از طریق این کد اطلاعات مورد نظر را دریافت می کند و از طریق تلفن همراه خود پرداخت موبایلی را انجام میدهد.
جت شاپ امکان پرداخت موبایلی از طریق کیوآر کد را برای مشتریان خود فراهم کرد و برای رقابت با سایر فروشگاه های تخفیفهای زیادی را برای خرید از طریق کیوآر کد قائل شد. این فروشگاه مانند تسکو تصویر محصولات فروشگاه به همراه کیو آر کد مربوط به آنها را در ایستگاه مترو (شلوغ ترین جای هر شهر) نصب میکند. خریدار با استفاده از تلفن هوشمند میتواند از طریق کیوآر کد مربوط به هر محصول به سایت فروشنده فرستاده شده و محصول مورد نظر را خریداری کند.
وول ورتز فروشگاه ارائه دهنده میوههای تازه،گوشت و سبزیجات در استرالیا است. این فروشگاه حمل و نقل عمومی و خرید مواد غذایی را با هم ترکیب کرده است. سوپرمارکت مجازی وول ورتز با استفاده از پوسترهای حاوی کیوآر کد بسیار گسترده شده به طوری که امروزه تنوع محصولات این فروشگاه به ۱۲۰ کالا رسیده است.
فروشگاه مجازی ول-کا، ارائه دهنده محصولات آرایشی، بهداشتی، کودکان و اولین فروشگاه در کانادا با امکان پرداخت کیوآرکد است. این فروشگاه در مسیر پر رفت و آمد مترو تورنتو که ساختمانهای اصلی شهر را به هم وصل میکند پوسترهای حاوی کیوآر کد را نصب کرده است و امکان سفارش محصولات برای افراد و پرداخت موبایلی را برای آنها فراهم کرده است.
اولین فروشگاه که در انگلیس امکان پرداخت همراه از طریق کیوآر کد را ایجاد کرد فروشگاه اوکادو بود. اوکادو با ایجاد فروشگاه مجازی خود و امکان پرداخت موبایلی به سرعت به موفقیت دست یافت و دومین فروشگاه مجازی خود را تاسیس کرد.
3 فاکتور مهم برای مشتری به منظور انتخاب بهترین روش پرداخت
راحتی در استفاده
سادگی
امنیت
علاوه بر اپ های نامبرده ، نامدار ترین شرکتهایی که پرداخت کیو آر کد را در سطح جهان انجام شرکت هندی بهارات کیو آر(BharatQR)، شرکت پاکستانی ایزیپیسا (Easypaisa)، شرکت چندملیتی مسترپس (Masterpass QR)، شرکت چند ملیتی ام ویزا (mVisa)، گوگل پی (Google Pay) هستند.
تحت مالکیت گروه تجارت الکترونیک علی بابا
تحت مالکیت غول پیامرسانی و شبکههای اجتماعی تنسنت
تسهیل انتقال آنی سرمایه بین حساب بانکی روی پلتفرم مالی