دورکاری در جهان پساپاندمی

اسمش را بگذاریم دورکاری، کار ریموت یا کار از خانه، به نظر می‌‌رسد در جهان پساپاندمی، قرار است همچنان خانه‌‌هایمان خط مقدم کاریمان باشد. بعضی بررسی‌‌ها می‌‌گویند دورکاری، به جز ایجاد بعضی موانعِ کم‌‌وبیش پیش پا افتاد‌ه، تغییر شگرفی در بازده کاری افراد ایجاد نکرده است. ولی چیزی که به قطع تغییر کرده این است که دورکاری حالا دیگر نه تنها بیگانه نیست، بلکه به ضرورتی برای بقا و ثبات شرکت‌‌ها بدل شده است. هر چه نباشد آمارها می‌‌گویند تا قبل از همه‌‌گیری تنها ۳۰% از آمریکایی‌‌ها دورکاری را تجربه کرده بودند، ولی این رقم در ماه آوریل ۵۰% آمریکایی‌‌ها و ۴۰% انگلیسی‌‌ها را دربرگرفته است. همین باعث شده که بسیار از بانک‌‌ها مثل جی.پی.مورگن و ابرشرکت‌‌هایی مثل گوگل اعلام کنند که قصد دارند دورکاری را برای خیلی مشاغل دائمی کنند.

جالب اینکه علی‌‌رغم تمام مشکلات پیش‌بینی‌شده و پیشبینی‌‌نشده‌‌ای که دورکاریِ تحمیلی ایجاد کرده، طبق بعضی بررسی‌‌ها، علاوه بر شرکت‌‌ها ۸۸% از کارمندان گفته‌‌اند ترجیح می‌‌دهند بعد از همه‌‌گیری هم به دورکاری ادامه دهند. البته نتیجه‌‌ی این بررسی چندان دور از ذهن نیست. طبق بررسی‌‌های آماری، دورکارها به طور متوسط در ماه ۱۶ ساعت بیشتر از قبل می‌‌خوابند و زمان بیشتری را صرف خانواده و سلامت جسمی‌‌شان می‌‌کنند. البته این فقط یک روی سکه است؛ بسیاری هم گزارش کرده‌‌اند که دورکاری برایشان احساس انزوا به همراه داشته و روزهایشان سخت و کند می‌‌گذرد. یا در بسیاری موارد شاهد افزایش ساعت کاری از سمت کارمندان بوده‌‌ایم که می‌‌تواند به معنیِ کاهش زمان استراحتِ پیشنهادی و ایجاد مشکلات روحی شود. علاوه بر این، نگهداری از کودکان و کار خانگی شرایط کاری را به‌‌ویژه برای زنان سخت‌‌تر کرده است. در تحقیقی که اخیراً در فرانسه صورت گرفته است می‌‌بینیم که بیشتر کارمندانی که گفته‌‌اند دورکاری تاثیر منفی بر سلامت روانشان داشته، زنان بوده‌‌اند.
با این تفاصیل به نظر می‌‌رسد که شرایط کاری به دوران پیش از کرونا باز نخواهد گشت. همان‌‌طور که پیش‌تر گفته شد، شرکت‌‌هایی مثل گوگل اعلام کرده‌‌اند که تا تابستان ۲۰۲۱ هم از دورکاری دست نمی‌‌کشند و به نظر می‌‌رسد بیزنس‌‌های کوچک‌‌تر هم لاجرم به این قاعده تن خواهند داد. دورکاری به نفع کارفرماست، چون از هزینه‌‌هایش می‌‌کاهد. اما در یک بررسی آماری، ۶۲% از کارمندان آمریکایی هم گفته‌‌اند حاضرند حقوق کمتری بگیرند اما همچنان به دورکاری ادامه دهند. به احتمال زیاد هوش مصنوعی به کمک شرکت‌‌ها بیاید تا شرایط دورکاری را تسهیل کند؛ مثلاً سیستم‌‌هایی برای مانیتورینگ راه‌‌اندازی شود. به‌‌علاوه تکنولوژی‌‌هایی که بتوانند کارهای کارمندان را ردیابی کنند، دسترسی به ایمیل‌‌های شرکتی را بسنجند و ببینند چه کسانی به ویرایشِ فایل‌‌ها دسترسی دارند. البته که بیشتر این فناوری‌‌ها امروز هم موجود است، اما پیش‌بینی می‌‌شود در آینده‌‌ی نزدیک پیچیده‌‌تر و رایج‌‌تر شوند.

هر چه نباشد مسئله‌‌ی امنیت برای بقای شرکت‌‌ها حیاتی است. مثلاً همین که کارمندان جلسات و گفتگوهایشان را در برنامه‌‌های برون‌‌شرکتی اعم از واتسپ و اسکایپ برگزار می‌‌کنند، احتمال سرقت اطلاعات شرکتی افزایش می‌‌یابد؛ که علاوه‌‌بر ایجاد پلتفرم‌‌های شخصی‌‌شده استلزام دیگری هم برای شرکت‌‌ها می‌‌آورد: آموزش دیجیتال. در گزارشی که اخیراً درباره‌‌ی اتحادیه اروپا منتشر شده می‌‌خوانیم که یک‌‌سوم نیروی کار اروپا، با فضای دیجیتال آشنایی کافی ندارند و این در حالی است که بیشتر مشاغل آتی، مستلزم آشنایی نسبی با کامپیوتر است. شرکت‌‌های بزرگ الان هم دست به کار شده‌‌اند تا به جمعیت بیکار، مهارت‌‌های دیجیتال بیاموزند. ماه ژوئن مایکروسافت برنامه‌‌ی ریکاوری از کووید-۱۹ را راه‌‌اندازی کرد تا همراه لینکدین مشاغل مورد نیاز جامعه و مهارت‌‌های لازمشان را بررسی کند. بنا است که برای علاقمندان، فضایی برای دسترسی رایگان به منابع آموزشی مرتبط فراهم شود.
نکته‌‌ی قابل توجه دیگر اینکه با استمرار دورکاری، احتمالاً شاهد تغییراتی در مشاغل محلی باشیم. در حال حاضر موقعیت‌‌های شغلی پردرآمدتر بیشتر منحصر به پایتخت و مراکز استان‌‌ها است. اما بسیاری بر این باورند که با تداوم دورکاری، این انحصار شکسته خواهد شد. مثلا مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک از تصمیم شرکتش برای استخدام نیروهایی خبر داده که پیش از این به خاطر عدم تمایل به زندگی در شهرهای بزرگ، جزو گزینه‌‌های همکاری نبوده‌‌اند. زاکربرگ همچنین گفته که پیشبینی می‌‌کند تا ده سال آینده نیمی از چهل‌‌وپنج‌‌هزار کارمند فیسبوک، دورکار بشوند. دیگر اینکه احتمالاً فضای کاری بسیاری از شرکت‌‌ها کاهش بیابد. در مدت قرنطینه شاهد کاهش ۳۰ الی ۵۰ درصدی فضای کاری شرکت‌‌ها بوده‌‌ایم؛ درست که این میزان منوط به دوران قرنطینه و منع ترددها است، اما احتمالاً با تداوم دورکاری برای بعضی مشاغل، شرکت‌‌ها هم به فضای کاری کمتری نسبت به قبل نیاز داشته باشند.
اما مدیریت نیروها از راه دور چگونه ممکن است؟ مشکل فقط پیگیری کارها و حفظ کارآمدی مجموعه نیست، بلکه یک مدیر می‌‌بایست حواسش به انگیزه‌‌های کاری مجموعه‌‌اش و در نتیجه احساساتی که انزوا باعثشان است؛ هم باشد. بعضی پیشنهادها به مدیران از این دست است:
۱- شفاف توقعاتشان را بیان کنند
بهتر است مدیران دستورالعمل‌‌هایی برای مجموعه‌‌شان تدوین کنند، تعیین مرزبندی و مرور اصول اولیه‌‌ی دورکاری با نیروها از این رو اهمیت بالایی پیدا می‌‌کند. بهتر است برای پاسخ به سوالات احتمالی نیروها آماده باشند، بیش‌‌ازپیش در دسترس باشند و خواسته‌‌هایشان را شفاف‌‌تر مطرح کنند. کار را به مراحل کوچک‌تری تقسیم کنند و قدم‌‌به‌‌قدم پیگیر انجام کارها باشند؛ که خصوصاً برای کارهای گروهی واجب‌‌تر است. با این کار می‌‌توان محیط سالم‌‌تری چه از نظر کاری و چه از نظر سلامت روانی نیروها ساخت، راهی برای حفظ توازن بین کار و زندگی شخصی نیروها.
۲- منظم و منعطف باشند
وقتی صحبت از دورکاری یک مجموعه است، کلید کار منعطف کردن ساعت‌‌های کاری است تا تداوم کاری مجموعه حفظ شود. گرچه پایبندی به یک برنامه‌‌ی مدون الزامی است، اما بهتر است انعطاف‌‌پذیری و اتخاذ استراتژی‌‌های نو را هم به وقت نیاز از یاد نبریم. اگر در انجام کار توفیری ندارد، بهتر است حتی‌الامکان نیروها آزاد باشند که ساعات کاری‌‌شان را خودشان مشخص کنند.
۳- طول جلسات را مدیریت کنند
آنچه در محیط کار کارآمد است، ممکن است برای دورکاری نباشد. شاید بهتر باشد که به جای جلسات طولانیِ گاهی به گاهی، جلسات کوتاه‌‌تر اما پرتعدادتر باشند.
۴- پیگیر پیشرفت نیروهایشان باشند
بهتر است مدیران از نیروهایشان بخواهند برنامه‌‌ی کاری‌‌ای به آن‌ها تحویل بدهند، بنویسند که چه کارهایی را می‌‌بایست انجام دهند و چقدر زمان برای هر کار لازم است. به این ترتیب کمی از اضطرابِ پیشبرد کار تیمی کاسته می‌‌شود و هر کس می‌‌تواند وظایفش را انجام دهد. یادمان باشد، این که ما نیروهایمان را در اتاقک‌‌هایشان مشغول به کار نمی‌‌بینیم به این معنی نیست که آن‌‌ها در خانه‌‌هایشان کار نمی‌‌کنند.
۵- ارتباط بین نیروها را حفظ کنند
ارتباطات صمیمانه‌‌ی نیروها موقع دورکاری اهمیت بالایی دارد. با این کار نه تنها از فشار کار در انزوا کاسته می‌‌شود، بلکه افراد از همکاری با هم انرژی می‌‌گیرند و پیشبرد کار یک نفر، انگیزه‌‌ی کار دیگری را فراهم می‌‌کند. باید دید کدام شیوه‌‌ی ارتباطی برای تیممان بهتر است: ایمیل؟ پیامک؟ تلفن؟ تماس تصویری؟ سکوت مطلق و بی‌‌خبری از همکاران برای هیچ مجموعه‌‌ای خوب نیست. البته این را هم باید به خاطر داشت که افراد نباید احساس کنند که تمام مدت تحت نظر هستند. مهم انجام کار است و نه چیز دیگر.
۶- گوش بدهند
بهترین مدیران، گوشِ شنوای خوبی دارند. آن‌‌ها می‌‌توانند با حفظ احترام، رابطه‌‌ای مبتنی بر اعتماد متقابل بسازند و در این شرایط تازه به مشکلاتِ پیشبینی‌‌نشده اجازه‌‌ی بروز بدهند، خوب بشنوند و برای مشکلات شرایط تازه، الزاماً دنبال راه‌‌کارهای قدیمی نباشند.
۷- موفقیت‌‌ها را به شادی برگزار کنند
مدیران می‌‌بایست مطابق گذشته و حتی بیشتر از قبل نسبت به روحیه‌‌ی گروهشان حساس باشند. می‌‌توان موفقیت‌‌های کاری کوچک را به شادی برگزار کرد. لازم هم نیست کار خاصی انجام شود، گاهی فرستادن یک اموجی، یک gif و یا یک لایک در گروه کارمندان و چند دقیقه هم‌صحبتی گروهی کافی است. بهتر است یادمان باشد که وقتی کارمندان را نمی‌‌بینیم، همچنان حواسمان به نحوه‌‌ی پیشبرد کارهایشان باشد. پایبندی به نظام پاداش و جزا شاید از راه دور کار سخت‌‌تری باشد، اما ضروری است.

دورکاری هم مثل هر چیز دیگری مزایا و معایبی دارد. گرچه به نظر می‌‌رسد آمارها (دست‌‌کم تا الان) می‌‌گویند که اکثر کارمندان ترجیح می‌‌دهند بعد از همه‌‌گیری هم دورکار باشند، ولی چالش‌‌های دورکاری بی‌‌شک گریبان آن‌‌ها را هم گرفته است. بعضی از توصیه‌‌ها به دورکاران از این دست است:
۱- محل کار مجزا داشته باشند
شاید برایتان راحت‌‌تر باشد که روی مبل لم بدهید و کار کنید، اما توصیه‌‌ی دورکارانِ حرفه‌‌ای این است که این کار را نکنید! انسان بنده‌‌ی عادت است، گیریم که محیط کار تازه‌‌تان میز آشپزخانه باشد، سعی کنید به همان یک نقطه از خانه بسنده کنید. تلاش کنید که محیط، بر اساس معیارهای سلامت جسم و روان شما چیده شود، برای مثال صندلی و میز کارتان برای ساعات طولانی کار عذاب‌‌آور نباشد.
۲- پیش‌‌نیازها را فراهم کنند
قبل از اینکه کارتان را شروع کنید، میزتان را بچینید، از سلامت دستگاه‌‌ها و اتصالشان به هم اطمینان حاصل کنید، اگر قرار است با اپلیکیشن‌‌های تازه کار کنید، قبل از شروع کار امتحانشان کنید و اگر نیاز به یادگیری دارید، کوتاهی نکنید.
۳- اهداف روزانه تعیین کنند
بدون رفت‌‌وآمدها و گپ‌‌وگفت‌‌های معمول محل کار، روز کاری متفاوت می‌‌گذرد. هر روز برای خودتان هدف کاری آن روز را معین کنید. ممکن است تا چند روز برآوردتان واقع‌‌بینانه نباشد، اما حواستان به پیشرفت یا پسرفت کاریتان باشد. وقتی کارهای آن روز را انجام دادید، خبر خوب را با همکارانتان در میان بگذارید.
۴- حواس‌‌پرتی‌‌ها را دور کنند
اگر در خانه بچه دارید، حیوان خانگی دارید و یا تلویزیون و ... حواستان را پرت می‌‌کند، باید فکری به حالشان بکنید. در اتاق را ببندید و هدفون بگذارید تا صدای اطراف تمرکزتان را به هم نریزد.
۵- امنیت را فراموش نکنند
از امنیت دستگاه‌‌هایتان اطمینان حاصل کنید. اگر این کار در تخصص شما نیست، از مدیرتان کمک بخواهید. اگر کارتان به نحوی است که اطلاعات محرمانه و نیمه محرمانه‌‌ای را پای تلفن مطرح می‌‌کنید، حواستان به دیوارهای نازک خانه باشد.
۶- از همکارانتان دور نشوید
ممکن است با تلفن راحت نباشید، یا در حالت عادی دیربه‌‌دیر پیام‌‌هایتان را چک کنید. ولی این عادات برای دورکاری سم است. با همکارانتان صحبت کنید و تا جای ممکن، تماس تصویری را از قلم نیندازید.
۷- لباس کار بپوشید
بله آدمیزاد بنده‌‌ی عادت است و باور کنید یا نه، نمی‌‌شود پیژامه به‌‌ تن روی مبل لم داد و مثل همیشه کار کرد. وقتی لباس کار می‌‌پوشیم، ذهنمان آماده‌‌ی کار کردن می‌‌شود و از وضعیتِ استراحتِ لباس خانه بیرون می‌‌آییم.
۸-حرف بزنید
درباره‌‌ی چالش‌‌های دورکاری با مدیر و همکارانتان صحبت کنید. از آن‌‌ها همفکری و راه‌‌کار بخواهید. این دورکاریِ اجباری برای همه تازه است، شاید از راه‌‌کارهای ابداعیِ بقیه و یا دست‌‌کم از همدردی‌شان، راهی برای خود یافتید.

منابع:

https://hr.uw.edu/coronavirus/teleworking/tips-for-employees
https://www.shrm.org/hr-today/news/hr-news/pages/covid۱۹-۱۰-tips-for-successfully-managing-remote-workers-.aspx
https://www.techrepublic.com/article/permanent-remote-work-may-also-mean-a-pay-cut
https://horizon-magazine.eu/article/teleworking-here-stay-here-s-what-it-means-future-work.html
https://theconversation.com/remote-working-is-here-to-stay-but-that-doesnt-mean-the-end-of-offices-or-city-centres-۱۴۵۴۱۴