در این روزهای پر التهاب ملت ایران که حال هیچکس خوب نیست و همه ما روزانه احساسات متفاوتی مثل خشم، غم، امید و... را تجربه می‌کنیم، در چین برای سومین دوره پیاپی شی جین پینگ به عنوان رئیس جمهور توسط حزب کمونیست خلق چین انتخاب شد. شی جین پینگ بعد از مائو قدرتمندترین رهبری خواهد بود که بیش از سه دوره ریاست جمهوری دومین اقتصاد بزرگ دنیا را تجربه خواهد کرد. «برای ایران»، این مطلب را ارائه می‌دهم
پس از نوشتن مطلب قبلی با عنوان «چرا اولین و تنها پایگاه نظامی چین در خارج از آن کشور، در جیبوتی قرار دارد»[1]به نظرم رسید تا بیشتر در این خصوص تحقیق کنم و از طرف دیگر جمله نامفهوم ابراهیم رئیسی در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در تاریخ 26 شهریورماه 1400 در تاجیکستان که گفت «دو ابتکار اوراسیایی و جاده ... کمربند.... میتواند تحقق عینی بخشی از این رویکرد باشد»[2]توجه من را به پروژه عظیم «کمربند و جاده چین» جلب کرد.
دهه ها رهبری چین از یک قانون پیروی کرده بود، «قدرتت را مخفی کن و منتظر فرصت بمان - 'Hide your power, bide your time' [3]» اما در دوران شی جین پینگ این رویکرد عوض شد هدف جدید چین در دوران ریاست جمهوری شی جین، «نوگرایی ملی چینی» و «بازگشت به جایگاه درخور توجه چین در جهان» با هدف حداکثرسازی منافع ملی چین است.[4]
دکتر کیو جین، اقتصاددان مدرسه اقتصاد لندن معتقد است که چین در حال درست کردن مدل خود است و از این بابت آمریکا را یک رقیب جدی می‌بیند و در تلاش برای افزایش نفوذ خود در سراسر جهان است.
لئون پانه‌تا، وزیر دفاع دولت دوم اوباما که در ابتدا روابط گرمی با شی داشت ، در انتهای دولت اوباما در اظهار نظری گفته بود که «هیچ وقت به چینی ها اعتماد نکنید و همیشه این سو ظن را داشته باشید که می‌خواهند ثبات شما را بر هم بزنند، اگر این کار را بکنید، به نظرم در نهایت راهی برای کنار آمدن با چین پیدا می‌کنید و اگر این کار را نکنید شکست خواهید خورد.» [5]
شاید در طول تاریخ، چین اولین و بزرگترین نمونه از ملتی است که با آرامش و با شیوه مسالمت‌آمیز توانسته به کل کشورهای دنیا نفوذ کند و آرام آرام تهدید جدی برای بزرگترین ابرقدرت دنیا یعنی آمریکا شود.
در مرکز این گسترش نفوذ چین، پروژه هزار میلیارد دلاری چین به نام ابتکار کمربند و جاده یا Belt and Road Initiative و یا BRI (به چینی: 一带一路) قرار دارد[6].
هدف از این پروژه، ایجاد زیر ساخت در کشورهایی در پنج قاره است که امکان جذب سرمایه را ندارند و نفوذ همه جانبه زمینی هوایی و دریایی را برای چین ایجاد می‌کند.
در بسیاری از این کشورها، این پروژه‌ها با «تله وام چینی»[7] و یا «دیپلماسی قرض تله»[8]ساخته شده یا در حال ساخت هستند علاوه بر جیبوتی و بیش از 23 کشور در قاره آفریقا که در دام «دیپلماسی قرض تله» افتاده‌اند، در آسیا نیز نمونه‌هایی از این اتفاق وجود دارد که می‌توان به کشور سریلانکا اشاره کرد.
در سریلانکا، دولت با سر و صدای بسیار زیاد در سال 2013 فرودگاهی را با هدف تبدیل کردن سریلانکا به ترمینال هوایی آسیای جنوب شرقی افتتاح کرد، اما به سرعت مشخص شد که ساخت این فرودگاه هیچ توجیه منطقی نداشته و حتی مجله فوربس چند سال بعد این فرودگاه را به عنوان خلوت‌ترین فرودگاه جهان “The World's Emptiest International Airport” معرفی کرد.[9]
حتی با وجود دستور دولت برای تغییر مسیر پروازهای رسمی سریلانکا هیچ مسافری از هواپیما در این فرودگاه پیاده یا سوار نمی‌شد! البته این موضوع جای سوال دارد که چرا نباید مسافران از یک فرودگاه با امکانات بسیار زیاد استقبال کنند.
این فرودگاه با وام دویست میلیون دلاری از چین و توسط پیمانکاران چینی ساخته شد اما هیچگاه بطور مشخص اعلام نشد که وام همراه با بهره آن برای بازگشت چقدر بوده است.
پروژه بعدی دیگر در سریلانکا بندر 1600 هکتاری در یکی از شلوغ‌ترین مسیرهای کشتیرانی آسیا بوده است این پروژه نیز با وام یک میلیارد و سیصد میلیون دلاری چین و مجددا توسط خود پیمانکاران چینی ساخته شد، علت عدم استقبال از این پروژه هنوز مشخص نیست، اما این پروژه هم با عدم استقبال مواجه شد و سرانجام دولت چین کنترل این بندر را طی یک قرارداد 99 ساله در دست گرفت و عملا انگار چین، بندری با هزینه خودش توسط پیمانکاران چینی و برای خودش در خاک یک کشور دیگر ساخت.
الی رتنر، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا در بین سالهای 2015 تا 2017 ، معتقد است که چین بیش از یک دهه است که دنبال بنادر خارجی بوده که بتواند پایگاه‌های نظامی خود را گسترش دهد و بسیاری از کشورها دست رد به سینه چین زده بودند، اما حالا با این برنامه «کمربند و جاده» این مشکل چین نیز تا حدودی حل شده و حتی معتقد است که قطعا چین از این بنادر با اجاره 99 ساله برای پهلو گرفتن کشتی‌های جنگی خود استفاده خواهد کرد.
حالا نه تنها چین از راه صادرات توانسته است به منافع مالی گسترده‌ای برسد، اکنون در گام بعدی در حال صادرات جهان‌بینی و ایدلوژی خود از طریق تقویت زیر ساخت در قالب مگا پروژه جاده و کمربند می‌باشد و اکنون با داشتن یک بندر اجاره‌ای در سریلانکا یک پایگاه نظامی در جیبوتی و در ابتدای باب‌المندب و تجهیز زیرساخت‌های گسترده در آفریقا و خاورمیانه در حال گسترش هژمونی خود به تمام قاره‌ها می‌باشد.
[1] https://vrgl.ir/AWCNc
[2] www.shana.ir/news/321189/
[3] https://www.aljazeera.com/opinions/2014/11/21/hide-your-strength-bide-your-time
[4] https://www.aparat.com/v/0Q4Uf
[5] https://timatkin.com/the-trouble-with-china/
[6] https://www.beltroadresearch.com/
[7] https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-849831
[8] https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D8%B6-%D8%AA%D9%84%D9%87
[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Mattala_Rajapaksa_International_Airport
