?گزارش
زهرا سرویان - خبرنگار
وقتی نام البرز و اماکن خوش آب و هوای آن به میان می‌آید، نگاه‌ها به سمت سد امیرکبیر و حواشی رودخانه کرج و پس از آن به طالقان است؛ شهرستانی هم‌مرز با استان مازندران و قزوین که چند سالی است تب ویلاسازی در آن بالا گرفته است. ردپای ساخت و سازهای غیرمجاز و دورزدن قانون هم در آن به چشم می‌خورد. با توجه به گلایه‌های مکرر اهالی بومی طالقان از ساخت و سازهای بی‌رویه و غیرمجاز، پای صحبت آنها نشستیم. کمبود آب، نداشتن شبکه فاضلاب و اینکه ساکنان بومی نمی‌توانند در زمین‌های خود ساخت‌وساز کنند، از مشکلات اهالی است که در سال‌های اخیر با ویلاسازی و شهرک‌سازی
تشدید شده.
کمبود آب و زمین
ویلاسازی در طالقان پدیده ریشه‌داری نیست و به 15سال پیش می‌رسد؛ سال85سد طالقان به‌عنوان یکی از منابع تامین‌کننده آب آشامیدنی تهران و قزوین آماده بهره‌برداری و تب ساخت‌وساز در این منطقه از همان سال آغاز شد. در این شرایط بالا رفتن قیمت زمین در کنار غیراقتصادی‌شدن کشاورزی و دامداری، تمایل برای تغییر کاربری زمین‌های زراعی را افزایش داد. شیب‌دار بودن زمین و کمبود عرصه سوداگری در ویلاسازی، کسب درآمد از این راه را متوقف نکرد تا جایی که سوداگران به فکر تجاوز به حریم رودخانه و سد طالقان افتادند.
کمبود آب و زمین، از بین رفتن بافت سنتی و فرهنگی، تعارض اجتماعی و فرهنگی جوامع محلی و مهاجران، ویلاسازی و لاکچری‌سازی، صدور مجوز ساخت برای 8تعاونی مسکن و غفلت از تجاوز به حریم رودخانه و سد از تبعات این موج است که امروز اهالی را با دردسرهای زیادی مواجه کرده.
حراست از آب
یکی از بومیان روستای زیدشت و کارشناس مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک هم به همشهری می‌گوید: طبق مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی به‌دلیل وجود سد در طالقان و تامین آب آشامیدنی پایتخت، ساخت‌وساز خارج از بافت روستا و شهر در این منطقه برای حفظ سلامت آب سد ممنوع است. مهدی آهنگری با بیان اینکه این مصوبه در بند‌های متعدد به نفع مردم، اما در بند ساخت‌وساز مشکل‌ساز است، می‌افزاید: ۹۲درصد زمین‌های منطقه جزو منابع ملی و فقط ۸درصد جزو منابع خصوصی است، اما ۹۰درصد از همین منابع خصوصی در حریم رودخانه واقع شده و غیرقابل استفاده است. آهنگری با تأکید بر اینکه با توجه به حساسیت موضوع آب و مناقشات آبی در شهرستان‌های مجاور، نیاز به تحلیل ابعاد سیاسی طرح‌های حوضه آبریز وجود دارد، اظهار می‌کند: سهم‌خواهی استان‌های مجاور از آب سد طالقان، تامین آب آشامیدنی پایتخت و قزوین با توجه به محدودیت‌های منابع آبی و بی‌توجهی به عرضه و تقاضا از موارد قابل بررسی است.
در کنار این موضوعات تخصیص نیافتن سهم آب آشامیدنی روستاهای مجاور سد و کیفیت نامناسب آب روستاها از مواردی است که علاوه بر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فعلی، موجب نارضایتی اهالی شده.
مشکلات زیست‌محیطی
از سوی دیگر ساخت و سازهای غیرمجاز، افزایش جمعیت و تولید بیشتر پسماند در نبود شبکه فاضلاب بر سلامت و کیفیت آب آشامیدنی و همچنین محصولات کشاورزی، تأثیر مستقیم گذاشته و مشکلات زیست‌محیطی را بر اقلیم منطقه تحمیل کرده است. برای حفظ سلامت آب آشامیدنی، نباید پسماندی در طالقان دفن شود. به همین دلیل وزارت نیرو مکلف به احداث شبکه سراسری فاضلاب شد؛ اتفاقی که بعد از گذشت 15سال هنوز به نتیجه نرسیده است. در این بین اما صاحبان سرمایه و نفوذ با وجود نبود شبکه فاضلاب به شهرک‌سازی و نوعی باستی‌هیلزسازی در حریم مخزن سد روی آورده‌اند که به نوعی تبعیض بین مردم بومی و غیربومی به شمار می‌رود.
اعتراض به تبعیض‌ها
اهالی با اعتراض به تبعیض‌ها می‌گویند: تبعیض‌ها آشکار است. اگر بومیان بخواهند دور زمین خود را فنس‌کشی کنند نمی‌توانند، اما چطور برای شهرک‌سازی ارگان‌ها مجوز تغییر کاربری از کشاورزی به مسکونی داده می‌شود؟
به‌گفته آنها با وجود اعتراض، شهرداری با استناد به مصوبه فرمانداری اجازه ساخت‌وساز در این شهرک‌ها را صادر می‌کند.
بی‌خبری از مصوبه‌های جدید
فرماندار طالقان اما نظر متفاوتی با اهالی دارد. او در پاسخ به گلایه اهالی به همشهری می‌گوید: اگر زمین‌ها داخل بافت روستا باشند مشکلی برای ساخت‌وساز نیست مگر اینکه مغایرت برای تغییر کاربری داشته باشند. زمین‌های داخل بافت بعد از بررسی با اجازه دهیار و سپس بخشدار، بررسی و مجوز ساخت‌وساز صادر می‌شود.
سید سجاد حسینی‌نسب، درباره فاصله ساخت‌وسازها از حریم سد نیز توضیح می‌دهد: طبق مصوبه شورای امنیت ملی ساخت ویلاها و شهرک‌ها در حریم رودخانه و سد محسوب نمی‌شد، اما از مصوبات جدید اطلاعی ندارم که آیا ساخت و سازها در حریم هست یا خیر.
او همچنین درباره شبکه فاضلاب روستاها و شهرک‌های در دست ساخت نیز اظهار می‌کند: 74روستا در طالقان هستند که فقط برای 3روستا طرح فاضلاب مشخص شده و در یک روستا شبکه فاضلاب قابل بهره‌برداری است.
ساخت‌وسازهای غیرممکن!
نکته جالب اینکه علی حدادی، نماینده طالقان، نظرآباد و ساوجبلاغ هم ساخت‌وسازهای پرابهام را در حریم رودخانه و سد غیرممکن می‌داند. او می‌گوید: حریم سد رعایت شده و کار فنی است، اما برای بررسی بیشتر باید با آب منطقه‌ای تماس بگیرید.
رئیس آبفای طالقان نیز هرچند اولویت را جلوگیری از هرگونه ساخت‌وساز و تصرف جدید در بستر و حریم رودخانه‌های طالقان می‌داند، اما همچنان درباره برخی ساخت‌وسازها ازجمله شهرک پزشکان که روی تپه قله ساخته شده است، اظهار بی‌خبری می‌کند.
مصطفی سلطان‌آبادی با بیان اینکه این موضوع باید از بنیاد مسکن، بخشداری، اداره مسکن و راه و شهرسازی پیگیری شود به همشهری می‌گوید: سد طالقان در اختیار شرکت آب منطقه‌ای تهران و هرگونه ساخت‌وساز در حریم سد در حیطه اختیار این شرکت است.
او البته تأکید می‌کند: شناسایی متصرفان بستر رودخانه‌ها و آزادسازی و رفع تصرف آنها به‌صورت مستمر در دستور کار و میزان تصرف بستر رودخانه در طالقان به نسبت سایر شهرستان‌های البرز بسیار کمتر است.
مصوبه جدید و قدیم نداریم
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز اما این موضوع را تکذیب یا رد نمی‌کند و به همشهری می‌گوید: در طالقان اکثر رودخانه‌ها آزاد و بکر هستند و اگر تصرفاتی وجود دارد، بیشتر کشاورزی است.
داوود نجفیان با اشاره به برخی متصرفات در بستر رودخانه در محدوده روستای وشته و نسا اظهار می‌کند: رودخانه در روستای وشته به‌صورت فلت و شیب رودخانه کم است و به همین دلیل حدود 500تا 600متر ساخت‌وساز قدیمی در کنار بستر رودخانه واقع شده. براساس مطالعات انجام شده در طرح ساماندهی رودخانه کرج و شاهرود پیشنهاد داده‌ایم جاهایی که بستر رودخانه عریض است و قانون به ما اجازه می‌دهد طرح ساماندهی اجرا شود و طی آن یکسری کاربری‌ها به شرط اینکه رودخانه آلوده نشود می‌توانند حفظ شوند. او ادامه می‌دهد: طبق اطلاعات زمین‌شناسی و خاک‌شناسی منطقه طالقان فرسایشی است و طرح ساماندهی رودخانه به‌دلیل جلوگیری از فرسایش ضروری است. از اهالی و فرمانداری خواسته‌ایم در این طرح مشارکت داشته باشند. نجفیان همچنین توضیح می‌دهد: تعدادی ویلا در منطقه نسا ساخته شده است که به آنها نیز اعلام کرده‌ایم درصورت همکاری برخی از آنها که خارج از دیوار طرح ساماندهی هستند، می‌توانند باقی بمانند. در قسمتی از رودخانه که از وسط شهر عبور می‌کند یک ساختمان شورا و بازارچه شهرداری قرار دارد که در محدوده طرح ساماندهی است و باید تخریب شود و تنها ساختمانی که خارج از طرح ساماندهی قرار گرفته شرکت گاز است. او درباره ابهام مصوبه‌های جدید نیز می‌گوید: بستر رودخانه از چند سال قبل مشخص شده و مصوبه شورای امنیت ملی در این‌باره دائم تمدید می‌شود و در نتیجه مصوبه قبلی و فعلی یکی است، اما در سال93یک فراخوان برای بستر رودخانه داده شد که اهالی اصرار به تجدید نظر در حریم بستر رودخانه داشته‌اند تا تعدیل صورت بگیرد. او درباره ریختن آب فاضلاب به سد طالقان به‌عنوان یکی از نگرانی‌های اهالی نیز اظهار می‌کند: در این منطقه هنوز شبکه فاضلاب احداث نشده است، اما این موضوع در ردیف بودجه قرار گرفته و در دست اقدام است.
شاهرود به معنی رود بزرگ به طول حدود ۱۷۵کیلومتر از کوه‌های تخت سلیمان (طالقان) در رشته کوه البرز جنوبی شکل می‌گیرد و پس از گذشتن از طالقان و الموت به سفیدرود می‌ریزد. سد طالقان نیز روی این رود ایجاد شده است. حالا ساکنان اطراف این رود و سد امیدوارند رویکرد جدید دولت و قوه قضاییه مبنی بر آزادسازی حریم رودخانه‌ها و سواحل به این منطقه هم برسد تا بخشی از مشکلات بومیان رفع شود.
روزنامه همشهری 17 اسفند 1400
